Cesarsko-Królewska tablica dydaktyczna z dawnej szkoły ewangelickiej w Łażanach

Pierwszy tegoroczny eksponat przekazany do zbiorów Żarowskiej Izby Historycznej. Jest nim tablica dydaktyczna z dawnej szkoły ewangelickiej w Łażanach (76 x 63 cm), która przedstawia rysunki niedźwiedzia brunatnego (ursus arctos) i niedźwiedzia polarnego (ursus maritimus). Autorem rysunków jest Theodor Breitwiser (1847-1930), znany austriacki malarz scen rodzajowych i wojskowych, którego dzieła zdobią dzisiaj liczne muzea oraz prywatne kolekcje dzieł sztuki. Odbitkę jego rysunków wykonał nadworny cesarsko-królewski litograf A. Haase z Pragi. Wydawcą tablicy jest znamienite austriackie, Carl Gerold’s Sohn Verlag z siedzibą w Wiedniu. Tablica powstała przed rokiem 1918. Składamy serdeczne podziękowania dla pana Arkadiusza za przekazanie omawianej tablicy do zbiorów Żarowskiej Izby Historycznej.

Budynek dawnej szkoły ewangelickiej w Łażanach 

Wydawnictwo Carl Gerold’s Sohn Verlag, zostało założone w Wiedniu w 1775 roku przez Josepha Gerolda (1750-1800). Po śmierci Carla, interes prowadziła najpierw jego małżonka Magdalena z synem Johannem, a następnie drugi syn Carl junior (1783-1854). Pod jego pieczą firma stała się jednym z czołowch wydawnictw w monarchii austro-węgieskiej. W 1813 roku została zmieniona nazwa wydawnictwa na Carl Gerold Verlag. W 1852 roku nową siedzibą wydawnictwa został pięciopiętrowy budynek przy Postgasse 6, który został zbudowany przez architektów Wiedeńskiej Opery Państwowej, Augusta Sicarda von Sicardsburg i Eduarda van der Nülla. W latach 1819-1820 wydawnictwo Carl Gerold Verlag, mogło poszczycić się 18 tomowym wydaniem wszystkich dzieł Friedricha von Schillera. W 1816 roku Karl Gerold był pierwszym austriackim drukarzem, który wprowadził nową technikę graficzną, gdzie rysunek przeznaczony do powielania wykonywany był na kamieniu litograficznym (w ten sam sposób powstawały odbitki). Od 1848 roku wydawany był cały szereg gazet i czasopism, m.in. dziennik "Die Presse", gazety i magazyny "Ostdeutsche Post"", Lloyd" oraz "Wiener Fremdblatt”. Już rok później pod egidą wydawnictwa Gerold, drukowane były roczniki cesarsko-królewskiego Instytutu Politechnicznego w Wiedniu, redagowane przez Johanna Josepha von Prechtla oraz „Medicinische Jahrbucher”. Zamiłowanie Carla Gerolda do nauk przyrodniczych, zwłaszcza medycyny, ukształtowało profil wydawnictwa w 2 połowie XIX wieku. W 1856 roku firma została głównym wydawnictwem Cesarskiej Akademii Nauk. Praktykowało w nim wielu młodych księgarzy z całej ówczesnej Europy. O renomie wydawnictwa Carla Gerolda świadczą m.in. nagrody otrzymane podczas Wystawy Światowej w Londynie w 1862 roku oraz w latach 1866-1867.

Carl Gerold (1783-1854)

Z usług wiedeńskiego wydawnictwa korzystali m.in. austriacki pisarz i reformator administracyjny Joseph von Sonnenfels (1732–1817), orientalista i dyplomata Joseph Freiherr von Hammer-Purgstall (1774–1856), rolnik Friedrich Haberlandt (1826–1878), fizyk Johann Puluj (1845–1918), archeolog Emanuel Loewy (1857–1938) i czeski polityk i historyk Konstantin Jireček (1854–1918), pierwszy przewodniczący słynnego Instytutu Historii Europy Wschodniej na Uniwersytecie Wiedeńskim, niemiecki przyrodnik i podróżnik Alexander von Humboldt (1769–1859), słynny chirurg Theodor Birllotha (1829-1894) oraz wielu innych wybitnych osób ze świata kultury i nauki. W 1845 roku Carl Gerold z Conradem Adolfem Hartlebenem, założyli Stowarzyszenie Księgarzy Austriackich (oficjalnie zarejestrowane w 1859 roku). Po śmierci Carla Gerolda, wydawnictwem zarządzał jego syn Moritz Gerold, który był jednym z pierwszych przewodniczących wspomnianego Stowarzyszenia. Po jego śmierci w 1884 roku, kierownictwo na wydawnictwem przejął jego młodszy brat Friedrich (1813-1886), który był członkiem Rady Miejskiej Wiednia. W tym czasie drukowano sporą ilość podręczników dla szkół średnich, gimnazjów, szkół handlowych oraz cesarsko-królewskiej politechniki. Szczególną renomą cieszyły się wówczas znakomite podręczniki do matematyki. Friedrich von Gerold przeżył swojego brata tylko o trzy lata. Jego syn Friedrich junior kierował firmą wspólnie z księgarzem Hermannem Manzem. Wraz z jego śmiercią w 1895 roku zarządzanie wydawnictwem rodziny Geroldów, zostało zakończone się po 120 latach. Anna, wdowa po Hermanie Manzie, prowadziła działalność wydawniczą do 1905 roku, kiedy firmę przejęli bracia Robert i Hugo Hitschmann, którzy przenieśli ją do nowego budynku przy Hammerlingplatz i wyposażyli w najnowsze maszyny drukarskie. Wydawnictwo pod nazwą Gerold Verlag istnieje po dziś dzień i jest jednym z najstarszych wydawnictw w krajach niemieckojęzycznych (dla przykładu wydawnictwo Kornów, późniejszych właścicieli pałacu w Siedlimowicach, zostało założone w 1732 roku we Wrocławiu). Jego obecny program wydawniczy składa się głównie z książek non-fiction z dziedzin polityki, historii, technologii, biografii i tematyki Wiednia.

Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript..

Źródła i ilustracje:
1. S. Pataky, Lexikon deutscher Frauen der Feder, Band 1, Berlin 1898
2. R. Schmidt, Deutsche Buchhändler. Deutsche Buchdrucker, Band 2, Berlin 1903
3. C. Junker, Das Haus Gerold in Wien 1775–1925. Gerold, Wien 1925
4. 200 Jahre Druckerei Carl Gerold’s Sohn. Festschrift. Gerold, Wien 1975
5. I. Jeschke, Der Verlag Carl Gerold’s Sohn – Seine Bedeutung für die österreichische Literatur der ersten Hälfte des 19. Jahrhunderts, Wien 1990

Opracowanie
Bogdan Mucha