Katastrofa budowlana i rozbudowa dworca kolejowego w Żarowie

21 kwietnia 1842 roku rozpoczęte zostały prace ziemne przy budowie linii kolejowej Wrocław Świebodzki – Świebodzice (dziś Wrocław Świebodzki – Zgorzelec/Görlitz; linia oznaczona nr 274). Prace przy budowie linii trwały ponad półtora roku, a zaangażowanych w nie było ponad 2 tysiące robotników. We Wrocławiu kosztem ponad 150 tys. talarów powstał dworzec Świebodzki. W Świebodzicach natomiast za sumę 104 tys. talarów wzniesiono dworzec z magazynami i placami załadunkowymi węgla. Linię Wrocław Świebodzki – Świebodzice oddano do użytku 29 października 1843 roku. Na całej trasie linii wybudowano 5 stacji – Wrocław Świebodzki (Breslau Freiburger Bahnhof), Kąty Wrocławskie (Kanth), Imbramowice (Ingramsdorf), Jaworzyna Śląska (Königszelt), Świebodzice (Freiburg) oraz 2 przystanki – Smolec (Schmolz) i Mietków (Mettkau). W 1851 roku rozpoczęto przedłużenie linii ze Świebodzic do Wałbrzycha w pobliże tamtejszego zagłębia węglowego. Całą linię dla ruchu towarowego i pasażerskiego, oddano do użytku 1 marca 1853 roku, a więc po blisko dziesięciu latach od zakończenia pierwszego etapu. Liczba stacji wzrosła z 5 do 11. Wybudowano wówczas (1853 rok) stacje we Wrocławiu Zachodnim (Gross Mochbern), Sadowicach (Sadewitz), Żarowie (Saarau) i Cierniach (Zirlau). Na stacje przemianowano dotychczasowe przystanki w Smolcu i Mietkowie. Stacja kolejowa w Żarowie usytuowana jest na 42,612 km linii Wrocław Świebodzki – Zgorzelec i położona na wysokości 206 m npm. Stacja posiadała niegdyś budynek dworca z nastawnią Żw, ubikację, budynek ekspedycji towarowej, magazyn, budynki mieszkalne dla pracowników, rampę boczno-czołową, peron wyspowy z przejściem podziemnym, budynki gospodarcze i warsztatowe, 2 place ładunkowe, 3 posterunki przejazdowe, wagę wagonową i skrajnik. Układ torowy: 2 tory główne zasadnicze, 1 główny dodatkowy, 13 bocznych.

W 1858 roku opracowano i wydano planszę „Baulichkeiten der Breslau –Schweidnitz – Freiburger Eisenbahn” (w zbiorach Muzeum Porcelany w Wałbrzychu – Dział Historii Miasta i Regionu) ze zbiorem litografii przedstawiających dworce kolejowe od Wrocławia do Wałbrzycha (numery od 1 do 10) oraz od Legnicy do Ząbkowic Śląskich (numery od I do XIII). Dworzec w Żarowie (opisany jako Saarau. 6.) ukazany został jako dwukondygnacyjny budynek z użytkowym poddaszem, założony na planie prostokąta (widok od strony torów; południowa elewacja). Obecnie dzieli się na część z nastawnią (urządzenia sterowania ruchem kolejowym) oraz część mieszkalną (budynek w całości podpiwniczony). Do ok. 1898 roku budynek ten został przebudowany. Zmieniono m.in. układ otworów okiennych, instalację kominowo-wentylacyjną oraz pokrycie dachowe. Jego wygląd z tego czasu obrazuje czteropolowa karta pocztowa, tzw. Gruss aus Saarau. O dalszej rozbudowie dworca w Żarowie informuje wzmianka zamieszczona w Dzienniku Poznańskim, nr 190/R.41 z dnia 22 sierpnia 1899 roku. Jak donosi wielkopolska gazeta w rubryce Telegramy: "Königszelt (Jaworzyna Śląska), 20 sierpnia. Zapadł się nowo zbudowany dworzec kolei w Saarau. Ośmiu robotników ciężko rannych". Z kolei czasopismo regionalno-lokalne "Waldenburger Wochenblatt" w nr 67 z dnia 23 sierpnia 1899 roku, informuje o poszkodowanych 4 robotnikach, z których 2 zostało lekko rannych, a 1 ciężko (pęknięcie podstawy czaszki). Mur wysokości piętra zawalił się podczas wnoszenia przez robotników dwuteownika. Przyczyną zawalenia się muru były długotrwałe deszcze i huraganowy wiatr. Poszkodowanymi zaopiekował się dr Schubert a następnie przewieziono ich do szpitala w Żarowie (Johanniterkrankenhaus). Oprócz informacji o katastrofie budowlanej mamy tutaj do czynienie z datowaniem bezwzględnym (odnoszące się do daty kalendarzowej) czasu, w którym przystąpiono do wspomnianej rozbudowy dworca kolejowego. Prace prowadzono w 1899 roku i ukończono w roku następnym. Zakres całości prac obejmował wzniesienie nowego obiektu (połączony ciągiem komunikacyjnym z dotychczasowym budynkiem dworca) z przeznaczeniem na poczekalnię, kasę biletowo-towarową oraz restaurację (obecna poczekalnia i część zajmowana przez Żarowską Izbę Historyczną). W tym czasie wzniesiony został również peron z drewnianą wiatą i podziemnym łącznikiem wyprowadzonym z nowego budynku dworca. Z lat ok. 1904-1906 pochodzą karty pocztowe, przedstawiające dworzec kolejowy w Żarowie w jego obecnym zarysie (przebudowie po 1945 r. uległa jedynie północna wieżyczka komunikacyjna).

Informacja o katastrofie budowlanej na dworcu kolejowym w Żarowie. Dziennik Poznański, nr 190/R.41 z dnia 22 sierpnia 1899 roku

 Informacja o katastrofie budowlanej na dworcu kolejowym w Żarowie. Waldenburger Wochenblatt, nr 67 z dnia 23 sierpnia 1899 roku

 Pierwszy budynek dworca kolejowego w Żarowie na litografii z 1858 roku, archiwum autora

 Budynek pierwszego dworca kolejowego w Żarowie po przebudowie. Fragment karty pocztowej z ok. 1898 roku, wg. A. Dobkiewicz 2016, str. 63

Budynek dworca kolejowego po rozbudowie na kartach pocztowych z lat ok. 1904-1906, wg. A. Dobkiewicz 2016, str. 32-33

Składamy podziękowania dla pana Zbigniewa Malickiego za uzupełniające informacje do niniejszego opracowania

Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.

Źródła:
1. Dziennik Poznański, nr 190/R. 41 z dn. 22.08.1899 r.
2. Waldenburger Wochenblatt, nr 67 z dn. 23.08.1899
3. A. Dobkiewicz, Miasto i Gmina Żarów na dawnych pocztówkach, Świdnica 2016
3. https://www.bazakolejowa.pl/

Opracowanie
Bogdan Mucha