Mieszkańcy gminy Żarów odznaczeni Krzyżem Armii Krajowej 1939-1945

Krzyż Armii Krajowej jako odznaczenie dla członków Polskiego Państwa Podziemnego z lat II wojny światowej, został ustanowiony w 22 rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego, 1 sierpnia 1966 roku. Pomysłodawcą odznaczenia był generał Tadeusz Komorowski pseud. "Bór" – były dowódca Armii Krajowej i ówczesny przewodniczący rady naczelnej Koła AK w Londynie. W "Dzienniku Polskim" z 2 września 1966 roku oraz podczas zjazdu AK, generał Komorowski w takich słowach określił ustanowione odznaczenie: ""Krzyż jest symbolem bezgranicznej ofiarności i poświęcenia w walce z okupantem i jednocześnie widomym znakiem rzetelnie spełnionego obowiązku żołnierskiego. Regulamin nadawania Krzyża Armii Krajowej, został opracowany przez komisję, której przewodniczył generał Karol Ziemski. Projekt odznaczenia wyłoniony w drodze konkursu, opracował inżynier Andrzej Bobrowski. Odznakę Krzyża stanowi krzyż równoramienny z wypukłościami wzdłuż osi ramion i wysokimi równoległymi obrzeżami. Na skrzyżowaniu ramion znajduje się tarcza pięcioboczna, na awersie z dwudzielnym wieńcem laurowym wokół znaku Polski Walczącej (kotwicy) i na rewersie z napisem: 1939 / ARMIA / KRAJOWA 1945. Krzyż zawieszony jest na białej wstążce szerokości 38 mm z czerwonymi paskami o szerokości 7 mm na brzegach.

Krzyż Armii Krajowej został ustanowiony niezależnie od istniejącej już Odznaki Armii Krajowej, którą nadawano osobą służącym w Armii Krajowej przez okres co najmniej trzech miesięcy. Przyznawany był również dla osób nienależących do AK, które uczestniczyły w walce z okupantem i zasłużyły się dla tej organizacji. Krzyż Armii Krajowej przyznawano zarówno dla Polaków jaki i obywateli innych państw. Odznaczenie upamiętania wysiłki żołnierzy Polski Podziemnej 1939-1945 i było nadawane nie tylko dla żołnierzy Armii Krajowej, ale również dla żołnierzy należących do organizacji ją poprzedzających, a więc Służba Zwycięstwu Polski i Związek Walki Zbrojnej. Krzyż Armii Krajowej nadawany był w Londynie. W Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej nie został przyjęty do systemu odznaczeń, a posiadanie legitymacji tego odznaczenia było zabronione przez Mieczysława Moczara – prezesa Zarządu Głównego Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. Za polskie odznaczenie wojskowe Krzyż Armii Krajowej został uznany dopiero przez Prezydenta RP w 1992 roku. Nadawanie tego odznaczenia zakończono 8 maja 1999 roku. Noszony jest w kolejności po aktualnych odznaczeniach państwowych za Krzyżem Pamiątkowym Monte Cassino i przed Krzyżem Batalionów Chłopskich. Współczesną wersję odznaczenia opracował rzeźbiarz i medalier Edward Gorol.

Krzyżem Armii Krajowej w latach 1995-1997, odznaczonych zostało 22 byłych mieszkańców gminy Żarów (Buków – 3, Imbramowice – 1, Kalno – 1, Kruków – 1, Łażany – 4, Mikoszowa – 1, Mrowiny – 1, Wierzbna – 1, Zastruże – 2, Żarów – 7)

Michał Andruszków 1921-2002 (Buków)
Legitymacja Nr 18-95-6, nadany 11.04.1995

Wincenty Borsukiewicz 1916-1998 (Wierzbna)
Legitymacja Nr 18.-95-52, nadany 11.04.1995

Bogusława Błażej 1927-1999 (Łażany)
Legitymacja Nr 18-95-41, nadany 11.04.1995

Władysław Chęcik 1926-2008 (Żarów)
Legitymacja Nr 18-95-88, nadany 11.05.1995

Aleksander Dąbal 1910-1996 (Łażany)
Legitymacja Nr 18-95-121, nadany 11.05.1995

Zygmunt Hałaczkiewicz 1923-2007 (Buków)
Legitymacja Nr 18-95-240, nadany 11.05.1995

Józef Klimas 1926-2002 (Zastruże)
Legitymacja Nr 18-95-340, nadany 11.05.1995

Jan Machał 1922-2013 (Żarów)
Legitymacja Nr 18-95-471, nadany 11.05.1995

Jan Osiurak 1922-2015 (Mrowiny)
Legitymacja Nr 18-95-595, nadany 11.05.1995

Józef Ożga 1929-2009 (Łażany)
Legitymacja Nr 18-95-600, nadany 11.05.1995

Władysław Piaseczny 1924-2010 (Żarów)
Legitymacja Nr 18-95-634, nadany 11.05.1995

Jan Sromek 1917-1997 (Imbramowice)
Legitymacja Nr 18-95-770, nadany 11.05.1995

Stanisław Skwierczyński 1920-1999 (Żarów)
Legitymacja Nr 18-95-750, nadany 11.05.1995

Władysław Włodarczyk 1914-2008 (Kalno)
Legitymacja Nr 18-95-886, nadany 11.05.1995

Adam Wojtas 1924-2010 (Żarów)
Legitymacja Nr 18-95-892, nadany 11.05.1995

Ludwik Wolak 1918-2008 (Łażany)
Legitymacja Nr 18-95-898, nadany 11.05.1995

Edward Wójcikowski 1922-2008 (Żarów)
Legitymacja Nr 18-95-905, nadany 11.05.1995

Stanisław Galwas 1919-1994 (Żarów)
Legitymacja Nr 18-95-197, nadany 11.04.1995

Jan Bytnar 1922-2013 (Mikoszowa)
Legitymacja Nr 8-97-53, nadany 7.08.1997

oraz

Albin Ptak (Kruków)
Legitymacja Nr 9-96-376, nadany 9.10.1996

Irena Hałaczkiewicz (Buków)
Legitymacja Nr 18-95-239, nadany 11.05.1995

Edward Klimas (Zastruże)
Legitymacja Nr 18-95-339, nadany 11.05.1995

Zobacz też:
1. Mieszkańcy gminy Żarów uczestnikami Akcji "Burza" w latach 1944-45
2. Partyzanci Batalionów Chłopskich z gminy Żarów
3. Mieszkańcy Gminy Żarów - byli więźniowie niemieckich obozów koncentracyjnych, odznaczeni Krzyżem Oświęcimskim

Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.

Źródła i ilustracje:
1. Dokumentacja ZBoWiD – ZKRPiBWP, 1969-2013
2. J. Z. Sawicki, K. Krzywińska, „Szuflady pamięci”, Lublin 2014
3. Krzyż Armii Krajowej, Biuletyn "Koło Lwowian", R. 5, nr 2 (11) listopad 1966, s. 60
4. A. Brygidyn, M. Brygidyn-Paszkiewicz, Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944, Sanok 2012
5. https://starocia.com/

Opracowanie
Bogdan Mucha