Koło PTTK nr 14 Żarodreptaki przy ŻZMO w Żarowie - powstanie i pierwsze 30 lat działalności

18 stycznia 1966 roku kilkuosobowa grupa pracowników Żarowskich Zakładów Materiałów Ogniotrwałych w Żarowie, postanowiła założyć zakładowe Koło PTTK i zgłosić jego działalność do Oddziału w Świdnicy. Grupę założycielską tworzyli: Benedykt Karczewski, Danuta Andrzejewska, Stanisław Andrzejewski, Stanisław Mikołajczyk, Józefa Hennig, Maria Statkiewicz, Jerzy Statkiewicz, Janusz Bryłka, Helena Buca, Helena Dziedzic, Jerzy Hennig, Jan Fąfara, Czesław Fąfara, Edwarda Kozłowska, Ryszard Słabisz, Franciszek Kosydar. Pierwszym przewodniczącym został wybrany Benedykt Karczewski. Sekretarzem była Danuta Andrzejewska, a skarbnikiem Stanisław Mikołajczyk. Po spełnieniu wymogów związanych ze zgłoszeniem, Koło zostało zarejestrowane w Oddziale Świdnickim jako Koło PTTK nr 14 przy Żarowskich Zakładach Materiałów Odniotrwałych (ŻZMO). Działalność Koła szybko rozwijała się, ale jego skład początkowo ulegał zmianie. Dopiero od 1969 roku nastąpiła wyraźna stabilizacja pod wzglęgem stanu osobowego. Do Zarządu Koła, zostali wybrani ludzie, którzy na wiele lat zaangażowali się w działalność turystyczną i rozwój zakładowego Koła PTTK.

Jak zostało wspomniane, Koło PTTK przy ŻZMO, od swego powstania nie było liczebnie duże, jednak swoją działalnością, starało się oddziaływać na otaczające je środowisko. Szczególnie na załogę swojego zakładu, a także na mieszkańców Żarowa. Pomnażanie dorobku i kultury turystycznej, było od początku najbardziej liczącym się objawem działań podejmowanych przez jego członków. W okresie pierwszych 30 lat w skład Zarządu Koła PTTK nr 14, pełniąc różne funkcje wchodzili:

1966-1967

Benedykt Karczewski – przewodniczący
Danuta Andrzejewska – sekretarz
Stanisław Mikołajczyk – skarbnik

1967-1969

Józef Kuszczak – przewodniczący
Stanisław Jaryczewski – zastępca
Izabela Orłowska – sekretarz
Irena Czarnecka – skarbnik

1969-1971

Józef Kuszczak – przewodniczący
Stanisław Jaryczewski – zastępca
Izabela Orłowska – sekretarz
Helena Dziedzic – skarbnik

1971-1974

Stanisław Jaryczewski – przewodniczący
Jerzy Statkiewicz – zastępca
Maria Statkiewicz – sekretarz
Helena Dziedzic – skarbnik

1974-1976

Stanisław Jaryczewski – przewodniczący
Maria Statkiewicz – sekretarz
Helena Dziedzic – skarbnik

1976-1980

Stanisław Jaryczewski – przewodniczący
Maria Statkiewicz – sekretarz
Helena Dziedzic – skarbnik

1980-1982

Bolesław Moryl – przewodniczący
Stanisław Jaryczewski – sekretarz
Dorota Bocian – skarbnik

1982-1984

Stanisław Jaryczewski – przewodniczący
Dorota Bocian – sekretarz
Bolesław Moryl – skarbnik

1984-1987

Stanisław Jaryczewski – przewodniczący
Helena Dziedzic – sekretarz
Bolesław Moryl – skarbnik

1987-1988

Stanisław Jaryczewski – prezes
Ryszard Patronik – zastępca
Helena Dziedzic – sekretarz
Grażyna Jaryczewska – skarbnik

1988-1991

Stanisław Jaryczewski – prezes
Ryszard Patronik – zastępca
Helena Dziedzic – sekretarz
Grażyna Jaryczewska – skarbnik

1991-1992

Ryszard Patronik – prezes
Helena Dziedzic – zastępca
Teresa Miśkiewicz – sekretarz
Grażyna Jaryczewska – skarbnik

1992-1995

Bolesław Moryl – prezes
Helena Dziedzic – sekretarz
Grażyna Jaryczewska – skarbnik

1995-1996

Bolesław Moryl – prezes
Helena Dziedzic – sekretarz
Grażyna Jaryczewska – skarbnik

Zarząd Koła wybrany w dniu 16 stycznia 1987 r.

W początkowym okresie Koło PTTK nr 14 przy ŻZMO, oparło swa działalność na przacy trzech sekcji, których prowadzenia podjęli się członkowie zaawansowani w danych dyscyplinach turystycznych. Pierwszym była sekcja turystyki pieszej, z której później wyłoniła się sekcja turystyki górskiej. W tym miejscu wspomnieć należy w jakich okolicznościach powstała nazwa Koła "ZARO – DREPTAKI". Zrodziła się ona przy wypełnianiu zgłoszenia udziału w Rajdzie Górskim, w którym należało podać nazwę drużyny. Nazwa ta i noga żarodreptaka znalazły się następnie na proporcu Koła. Aby go stworzyć i uszyć, członkinie Koła poświęciły swoje świąteczne filcowe kapelusze, a na paradne drzewce został przeznaczony jeden kij kilardowy z zakładowej świetlicy.

Proporczyk sekcji turystyki górskiej ŻARODREPTAKI przy ŻZMO (zbiory ŻIH)

Drugą sekcja była sekcja kajakowa, która wzbudziła duże zainetesowanie w żarowskim środowisku. W oparciu o zakładowy sprzęt członkowie tej sekcji brali udział w kilku spływach, m.in. w rekonansowym spływie Nysą Kłodzką od Bystrzycy Kłodzkiej do Otmuchowa, w wielkim spływie po Brdzie, kanałami ówczesnego woj. leszczyńskiego. Ponadto zorganizowany został spływ szlakiem Pojezierza Drawskiego. Druzyna kajakowa Koła zakładowego, wzięła także udział w spływie zorganizowanym przez PTTK przy Polskiej Akademii Nauk – szlakiem Wielkich Jezior. Członkowie uprawiający turystykę kajakową zdobywali liczne odznaki turystyczne w różnych stopniach od popularnej do złotej. W ramach działalności sekcji, został zorganizowany kurs pływania, w którym udział wzięło 28 osób. Z uwagi na to, że w Żarowie nie było basenu kurs prowadzony był na pływalni w Strzegomiu i trwał miesiąc. Jego uczestników dowożono autokarem.

Trzecią sekcją w początkowym okresie działalności Koła była sekcja żeglarska. W ramach obozów żeglarskich – przeszkolono kilku członków. Uzyskali oni stopnie żeglarza. Wśród nich byli Janusz Gwizdowski oraz Józef Kuszczak i Zbigniew Kopczyński. Osoby te z wielkim entuzjazmem pracowały w sekcji żeglarskiej i kajakowej oraz gorąco propagowali wśród członków Koła, tę formę turystyki.

Początkowy okres działalności Koła PTTK nr 14 przy ŻZMO, śmiało można nazwać "burzliwym rozwojem". To z uwagi na powstające ciągle nowe pomysły, szybko zmieniających się członków i działaczy. Trwało nawiązywanie współpracy z sąsiednimi Kołami PTTK, organizacjami oraz władzami. W tym okresie rozwijało się wśród członków kolekcjonerstwo na coraz bardziej wyszukany sprzęt turystyczny, przewodniki i mapy turystyczne. Z roku na rok podnosił się poziom wiedzy turystycznej i jej praktycznego wykorzystania. Jednocześnie rosła w Kole grupa ludzi, która coraz bardziej łączyła się z prawdziwą turystyką, ze wszystkimi jej urokami i trudnościami. Po burzliwym rozwoju Koła nastąpił okres stabilizacji kadry działaczy i usystematyzowanej pracy. Kolejne Zarządy Koła miały już przetartą drogę. Zdobyte początkowe rozeznanie na potrzebne kierunki działania pozwoliły opracować wieloletni program działania. Był on w zależności od potrzeb, na bieżąco aktualizowany i uzupełniany. W aktywności krajoznawczo-turystycznej, zobowiązywał członków Koła do udziału w stałych imprezach turystycznych – cyklicznych organizowanych przez PTTK Oddział Świdnica, PTTK Oddział Wałbrzych Biuro Projektów "BIPROMOG" oraz inne organizacje współpracujące. Po za tym w działaniu programowym była organizacja własnych impez turystycznych – masowych z corocznyym zakończeniem sezonu turystycznego – wieczornicą.

Poszczególne Zarządy wywiązywały się należycie z przyjętej działalności Koła, przy pełnym zaangażowaniu jego członków. Potwierdzeniem tego był masowy udział członków Koła we własnych oraz regionalnych imprezach cyklicznych, natomiast w odległych rejonach Polski, wielokrotnie uczestniczyła przynajmniej kulkuosobowa drużyna. Za niniejszy udział i aktywne uczestnictwo podczas imprez, Koło zakładowe, otrzymało wiele wyróżnień w postaci dyplomów i pucharów, a indywidualni uczestnicy nagrody rzeczowe w postaci sprzętu turystycznego. Na podkreślenie zasługuje fakt, że wyróżnienia te były wręczane za godną naśladowania postawę turystyczną. Za tę właśnie postawę, działacze kolejnych Zarządów Koła byli chętnie zapraszani do udziału w Zjazdach, Zlotach czy tez Jubileuszach. Z najważniejszych wymienić należy Zlot Turystów na Wielkiej Sowie (otwierający sezon turystyczny) oraz jesienny Zlot Turystów na Ślęży, który stał się oficjalnym zamknięciem sezonu letnich wędrówek.

Dyplom dla drużyny Koła PTTK nr 14 przy Żarowskich Zakładach Materiałów Ogniotrwałych w Żarowie za udzieł w XXIII Zlocie Turystów na Wielkiej Sowie, wrzesień 1982 (zbiory ŻIH)

Dyplom dla drużyny "ŻARODREPTAKI" za zajęcie I miejsca w III Zlocie na Trójbarbie 19.03.1983 (zbiory ŻIH)

Dyplom dla drużyny Koła PTTK przy Żarowskich ZMO za zajęcie III miejsca na XVI Rajdzie PMO, Pokrzywna 24.06.1989 (zbiory ŻIH)

Z bardzo wielu zorganizowanych imprez turystycznych tzw. "własnych", wymienić należy m.i.n. I Jubileuszowy Rajd ŻZMO zorganizowany dla uświetnienia 40-lecia Żarowskich Zakładów Materiałów Ogniotrwałych (1985), II Rajd ŻZMO w Górach Sokolich (1986), III Sudecki Rajd Górski w Górach Orlickich i Stołowych (1987), IV Rajd ŻZMO w Kotlinie Kłodzkiej (1988), V Jubileuszowy Rajd ŻZMO w Tatrach (1989), XII Ogólnopolski Rajd Przemysłu Materiałów Ogniotrwałych, zorganizowany wspólnie z Kołem PTTK nr 49 w Gliwicach przy BP BIPROMOG w Górach Sowich, I Krajoznawczą Wycieczkę do Drezna, Meissen oraz uzdrowiska Cybin, II Zagraniczną Wycieczkę do Pragi, I Górską Wycieczke do Czech w Adrszpaskie Skały, II Górską Wycieczkę do Źródeł Białej Łaby i Równinę pod Śnieżką z zejściem do Szpindlerowego Młyna, III Wycieczkę Górską na Pradziad oraz w Brumowskie Skały.

Pamiątkowe przypinki z rajdów organizowanych przez Koło PTTK przy ŻZMO w latach 1985-1988 (zbiory ŻIH)

W latach 1966-1996, temat wypoczynku i rekreacji znalazł się na bardzo ważnym miejscu w działalności Koła PTTK nr 14 przy ŻZMO. Zorganizowano wówczas bardzo wiele wycieczek autokarowych do odległych regionów Polski. Począrkowo przy ich organizacji, kolejne Zarządy Koła korzystały z Biura Obsługi Ruchu Turystycznego BORT w Świdnicy, a obsługą zajmowali się członkowie Koła. Wymienić można tutaj m.in. wielodniową wycieczke autokarem w nieznane wzdłuż wybrzeża Bałtyku, wycieczke na Podhale i w Tatry, wycieczkę w Pieniny (Czorsztyn, Niedzica, Szczawnica z Wąwozem Homole), wycieczki w Bieszczady (dwukrotnie), wycieczkę do Przemyśla, Krasiczyna, Białowieskiego Parku Narodowego i wiele innych po Dolnym Sląsku. Organizowano równiez wiele wycieczek, które w swej tematyce przewidywały w okresie letnim pobyt nad wodą. Początkowo odbywały się wyjazdy do Zagórza Śląskiego, później do Otmuchowa, Sławy, nad Jezioro Nyskie. W zimie były wyjazdy do miejscowości znanych ze sportów zimowych takich jak Rzeczka, Sokołowsko z Andrzejówką, Zieleniec, Międzygórze, Karpacz i Szklarska Poręba. W tym miejscu wspomnieć należy, że dzięki wycieczkom zimowym, na terenie Żarowa utworzyła się grupa narciarzy, której członkowie corocznie brali w udział w Biegu Gwarków oraz Biegu Piastów. Grupa ta pod kierownictwem Ryszarda Patronika, szybko stała się kolejną sekcja Koła zakładowego. Jej 2 lub 3 osobowe drużyny reprezentowały Koło PTTK "Żarodreptaki" i uczestniczyły w wielu imprezach narciarskich m.in. w V Rajdzie Narciarskim PTTK Odział Świdnica – Bieszczady 89, czy też w Rajdzie Narciarskim zorganizowanym przez Związek Zawodowy Hutników.

Karpacz, 26.08.1973 r.

Roztoka, lipiec 1979 r.

Srebrna Góra, 1984 r.

Złoty Las, październik 1985 r.

Łomniczka, wrzesień 1986 r.

Sosnówka, wrzesień 1986 r. 

Słowacja - Tatry Wysokie, wrzesień 1987 r.

Na Wielkiej Sowie, 1987 r.

Andrzejówka, Bieg Gwarków, lata 80.

Złoty Las, 1991 r.

Jeziorko Daisy, 1991 r.

Potrzeba rozwijania nowych form turystyki spowodowała, że w 1979 roku powstał w Kole zalążek przyszłej sekcji turystyki kolarskiej. Inspiratorem jej powstania był Ryszard Marszałek – doświadczony turysta uprawiający turystykę we wszystkich jej formach począwszy od pieszej, narciarskiej, a skończywszy na rowerowej. Pomyślny zbieg okoliczności, że w tym czasie w zakładowej wypożyczalni, znajdowało się 20 składaków, zdeponowanych po kolejnym obozie wędrownym. Ich wypożyczenie pozwoliło na zorgaizowanie szkolenia praktycznego oraz organizowanie zbiorowych wycieczek po Ziemi Świdnickiej, które cieszyły się dużą popularnością. Wśród członków Koła uaktywniła się też grupa działaczy, którzy już w pierwszym roku działania sekcji, zorganizowali zbiorowy egzamin ze znajomości przepisów drogowych. Pozwoliło to 21 członkom sekcji uzyskać karty rowerowe. Moda na turystykę rowerową rozwijała się również w innych Kołach Oddziału PTTK Świdnica. Idąc na przeciw temu, Zarząd Oddziału wprowadził do kalendarza stałych imprez coroczny Rajd Rowerowy Turystów Świdnickich. W kolejnych pięciu rajdach, najliczniejszą i najbardziej aktywną była drużyna Koła PTTK przy ŻZMO. Jej kolarze objechali cały Dolny Śląsk i Góry Opawskie. Wiele razy wdrapywali się z rowerami na przełęcze i szczyty górskie. Nie odstraszały ich warunki pogodowe czy też znaczne odległości. Swoją obecnością na licznych imprezach zdobywali powszechne uznanie i sympatię. Wśród przedujących byli: Ryszard Prawdzik, Stefan Pacholewski oraz Marek Jaryczewski. Dla rozszerzenia działalności w turystyce kwalifikowanej, działacze sekcji kolarskiej, nawiązali współprace z Klubem Kolarzy Krajoznawców we Wrocławiu Oddział Śródmieście. Rezultatem tej współpracy było zweryfikowanie punktów do kolarskiej Odznaki Turystycznej oraz przyznanie jej 17 członkom sekcji. Dla zachęcenia do aktywnego uczestnictwa nowych członków w sekcji kolarskiej, Zarząd Koła, postarał się także o wykonanie odznaki oraz proporca sekcji.

 Członkowie sekcji kolarskiej Koła PTTK przy ŻZMO (archiwum ŻIH)

Przypinka SEKCJA KOLARSKA ŻARODREPTAKI (zbiory ŻIH)

 Proporczyk sekcji kolarskiej Koła PTTK przy ŻZMO (zbiory ŻIH)

Dyplom dla drużyny Koła PTTK nr 14 przy ŻZMO w Żarowie ŻARODREPTAKI za aktywne uczestnictow w rajdach rowerowych organizowanych przez O/PTTK w Świdnicy (zbiory ŻIH)

Oddzielny rozdział działolności Koła w latach 1966-1996, stanowiło organizowanie ogólnodostępnych imprez, których zamierzeniem przewodnim była popularyzacja idei turystyczno-krajoznawczych. Uczestniczyć w nich mogli sympatycy Koła oraz ludzie zainteresowani tematyką z terenu miasta Żarowa jak i zaproszeni członkowie ze współpracujących Kół PTTK. W większości imprez, były to prelekcje z wyświetlaniem fotografii oraz spotkania z wybitnymi ludzmi gór – himalaistami. Wymienić tutaj należy m.in.: prelekcję "Pakistan i Karakorum – Góry Kaszmiru – Andy", którą poprowadził dr Marek Malczewski – członek Wrocławskiego Klubu Wysokogórskiego, lekarz wypraw i himalaista, prelekcję "Tajlandia i Singapur", którą poprowadził dr Egbert Piasecki z Uniwersytetu Wrocławskiego, prelekcję "Londyn i jego zabytki", którą poprowadził mgr Dembowski, geograf i fotograf, a także prelekcje dotyczące Kuby, Hiszpanii, Tatr Polskich i Słowackich.

Omawiając działalność Koła nr 14 "Żarodreptaki" przy ŻZMO, wspomnieć należy również o trzech wydarzeniach, które zahamowały jego pomyślny rozwój i zmusiły kolejne Zarządy do szukania rozwiązań jak wyjść z kryzysu. Pierwszym była zmiana organizacji pracy w macieżystym zakładzie – przejście na czterobrygadowy system pracy. Duża liczba członków i sympatyków Koła, których objął ten system nie mogła brać udziału w imprezach turystycznych organizowanych w wolne soboty i niedziele. Dlatego też wycofali się z działalności w Kole. Częściowe rozwiązanie problemu dało rozwijanie turystyki w małych i rodzinnych grupach. Drugim wydarzeniem było wprowadzenie w 1981 roku stanu wojennego. Sytuacja wyjątkowa – ograniczenie możliwości korzystania ze środków transportu, bazy turystycznej, reglamentacja, niedostateczne zaopatrzenie własne i schronisk oraz poważny wzrost kosztów bazy noclegowej nawet tej podłogowej. Wszystkie te czynniki zniechęcały do turystyki. Pozostali tylko wypróbowani i zahartowani. Trzecie hamujące działalność Koła wydarzenie, to finanse. Dotychczas, opierając się zgodnie ze statutem, na działalność wewnątrz zakładu Koło przez wszystkie lata szeroko korzystało z pomocy finansowej oferowanej często przez fundusz socjalny czy przez Dyrekcję ŻZMO. Sytauacja ta zdecydowanie odmieniła się wraz z wejściem zakładu w nowe struktury gospodarcze. Ograniczyło to w dużej mierze środki finansowe dostępne dla działalności Koła. W związku z tym kolejne Zarządy Koła opracowując plany pracy turystycznej, zmuszane były do rezygnacji z organizowania kosztownych przedsięwzięć, szukając jednocześnie możliwości dlaszego funkcjonowania Koła.

Wychodząc z tych założeń: a) organizowano większość imprez turystycznych w oparciu o zakładowy ośrodek wypoczynkowy w Złotym Lesie; b) aktywnie uczestniczono w tradycyjnych, niedrogich imprezach organizowanych przez Oddział PTTK w Świdnicy; c) zwiękoszo udział jednodniowych wypadów turystyczno-krajoznawczych w przygraniczne pasma górskie w Czechach; d) w dofinansowaniu niektórych imprez angażowano w miarę możliwości zakładowe organizacje związkowe; e) szukano środków finansowych poprzez prace członków Koła na rzecz zakładu pracy. Wzorcem były tutaj sobotnio-niedzielne wyjazdy do zakładowego ośrodka w Złotym Lesie połączone z działalnością na rzecz środowiska np. malowanie ogrodzenia, dachu, sprzątanie terenu. W zamian uczestnicy mieli zapewniony nocleg i częściowy odpłatny przejazd autobusem z miejsc, w których następowało zakończenie niedzielnej wędrówki pieszej.

Pomimo wszelkich trudności, życie turystyczne w Kole nr 14 "Żarodreptaki" przy ŻZMO nie zamarło i funkcjonowało w latach kolejnych przy pomyślnej i zacieśniającej się współpracy z Oddziałem PTTK Świdnica, Kołem PTTK przy SFUP Świdnica, ZEM-Świdnica, Kołem PTTK nr 12 "Łaziki" przy DZCH "Organika" Żarów, Kołem PTTK przy ZPS "Karolina" w Jaworzynie Śląskiej oraz Kołem PTTK przy BP "BIROMAG" w Gliwicach. Na przestrzeni lat 1966-1996, działalność Koła PTTK przy ŻZMO, mogła rozwijać się pomyślnie dzięki przychylności przede wszystkim ze strony Dyrekcji Zakładów, Samorządu Pracowniczego oraz Związków Zawodowych. W swej wieloletniej działolności Koło korzystało z wszechstronnej pomocy przedsiębiorstwa zwłaszcza z pomocy finansowej. Znaczne dopłaty dla członków Koła pozwalały im brać udział w kilkudniowych rajdach a Zarządowi na organizacje własnych imprez turystycznych.

Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript..

Źródła i ilustracje:
■ Referat pt. "Żaro-Dreptaki – Historia" przygotowany przez Stanisława Jaryczewskiego i Helenę Dziedzic z okazji Dnia Hutnika, Żarów 1996
■ H. Dziedzic, Żarowski oddział PTTK, Most, Rocznik Stowarzyszenia Przyjaciół Ziemi Żarowskiej "Pons", nr 2, czerwiec 1996, s. 6-7
■ Archiwum i zbiory ŻIH

Przygotował
Bogdan Mucha