O budynkach Urzędu Pocztowego w Żarowie słów kilka

Utworzono: poniedziałek, 25, sierpień 2014

W szybko rozwijającym się w 2 połowie XIX wieku Żarowie powstały przemysłowe zakłady Kulmiza, hotele, restauracje oraz budynki mieszkalne dla licznej rzeszy pracowników. Potrzebny był także Urząd Pocztowy. Pierwszy zlokalizowany był w malutkim budynku w pobliżu dworca kolejowego. Za datę jego powstania przyjąć można dzień nadania stempla pocztowego nr 1646 z dnia 15 czerwca 1854 r. Mały ciasny budynek w krótkim czasie stał się zupełnie nieprzydatny dla ciągle rosnącej liczby nadawanych i odbieranych przesyłek. Potrzeba było w związku z tym zatrudnić nowych pracowników oraz niezbędne stały się większe pomieszczenia dla sortowania korespondencji i innych pocztowych czynności. W tym celu najprawdopodobniej pod koniec XIX wieku przy ówczesnej Schweidnitzerstrasse (dzisiejsza ul. Armii Krajowej) wybudowano licowany czerwoną cegłą nowy trójkondygnacyjny obiekt z przeznaczeniem na Urząd Pocztowy. Dzisiaj jest to wszystkim znany budynek przy ul. Armii Krajowej 44, w którym mieści się Apteka. O pocztowej metryce i takim właśnie przeznaczeniu tego budynku informuje nas karta pocztowa z końca XIX lub początku XX wieku, gdzie na jednym z barwnych obrazków utrwalono właśnie Schweidnitzerstrasse mit Post, a więc ul. Świdnicką z Pocztą. Niestety nie znamy dokładnej daty budowy i przeniesienia Urzędu Pocztowego w nowe miejsce. Co prawda na wspomnianej karcie pocztowej widnieje odręcznie wpisana przez nadawcę data roczna 1902, jednak sam wzór kartki mógł powstać kilka lat wcześniej i pozostawać w obiegu przez jakiś czas. Przyjąć z całą pewnością można, że nowy Urząd Pocztowy w Żarowie istniał już na pewno w 1902 r.

Sama architektura istniejącego budynku też niewiele mówi o dokładnej dacie jego budowy. Jedyny element, który w pełni potwierdzał jego rok budowy, a więc żelazna chorągiewka z umieszczoną wewnątrz datą, która zatknięta jest na jednej z ozdobnych sterczyn jest wewnątrz wyłamana (widoczny jedynie zarys cyfry 1). Sam obiekt wybudowany został w stylu neogotyckim. Jest murowanym, licowanym czerwoną cegłą budynkiem o regularnej bryle założonej na planie prostokąta, którą nakrywa dwuspadowy dach o małym kącie nachylenia połaci dachowych. Jego detal ceramiczny wykonany został przy użyciu cegły glazurowanej (obramienia okien i drzwi oraz szczytów, gzymsy i pilastry zwieńczone sterczynami). Otwory okienne zwieńczone są ponadto łukami odcinkowymi, a otwór wejściowy zamknięty jest ostrołukowo.

Ulica Armii Krajowej z Urzędem Pocztowym po prawej stronie, widok z przełomu XIX/XX wieku

Skrzyżowanie dzisiejszych ulic Armii Krajowej, Mickiewicza i Dworcowej. Po prawej budynek Urzędu Pocztowego oraz przyległa niezagospodarowana i ogrodzona działka, widok z ok. 1902 r.

Stan z 18.03.2013 r., fot. B.Mucha

Również i ten budynek w stosunkowo krótkim czasie okazał się nie wystarczający na potrzeby Urzędu Pocztowego. Wszystko jak się wydaje za sprawą postępu technicznego w postaci telefonu i rozbudowy sieci telefonicznej. Stary budynek nie spełniał zapewne kryteriów do tego aby umieścić w nim centralę telefoniczną pozostającą wówczas pod pieczą Cesarskiej Poczty. Zdecydowano się zatem na budowę kolejnego nowego obiektu. Miejsca pod inwestycję nie szukano daleko i długo, ponieważ tuż nieopodal istniejącego już Urzędu Pocztowego znajdowała się niezagospodarowana działka przy skrzyżowaniu Schweidnitzerstrasse (ul. Świdnicka) z Conradswaldauerstrasse (ul. Mrowińska). Ten stan rzeczy znakomicie dokumentuje kolejna karta pocztowa z końca XIX lub przełomu XIX i XX wieku (powyżej). Nowy budynek powstał najprawdopodobniej na początku XX wieku, najpóźniej do 1918 roku, gdyż na niektórych ilustracjach widnieje na nim jeszcze godło i flaga państwowa Cesarstwa Niemiec oraz podpis Kaiserliches Postamt, czyli Cesarski Urząd Pocztowy. Ten murowany budynek jest obiektem dwukondygnacyjnym z użytkowym poddaszem. Elewacja tynkowana z ceramicznym detalem w postaci obramień okien, gzymsów i lizen. Otwory okienne budynku zamknięte są są łukami odcinkowymi, natomiast wejściowe pełnołukowo. Obiekt nakrywają dachy naczółkowe, obecnie pokryte blachą. W tym właśnie nowym Urzędzie Pocztowym swoje miejsce znalazła centrala telefoniczna, a na dachu tzw. wieża "kablowa". W tamtych czasach linie telefoniczne były napowietrzne a schodząc się w miejscu centrali musiały mieć specjalną wieżę, w której prowadzone były przewody telefoniczne (stalowe) bez izolacji oczywiście w odpowiedniej od siebie odległości. Takie wieże miały dość mocną konstrukcję (same przewody ważyły krocie) nie wspominając o izolatorach i naprężeniach od wiatru lub lodu działającego na przewody. Z 1918 rokiem z Urzędu zniknęło godło Cesarstwa i pozostał jedynie napis Postamt. Po 1945 roku budynek przejęła administracja Poczty Polskiej, korzystano ponadto z pozostawionych przez personel niemiecki zapasów papieru, kopert i innych materiałów. Tak więc od stu, czy też stu kilku lat poczta żarowska, która dawniej stemplowała przesyłki nazwą Saarau, a po wojnie polską nazwą miejscowości – Żarów, nadal funkcjonuje w tym samym budynku.