Strona wykorzystuje pliki cookies, jeśli wyrażasz zgodę na używanie cookies, zostaną one zapisane w pamięci twojej przeglądarki. W przypadku nie wyrażenia zgody nie jesteśmy w stanie zagwarantować pełnej funkcjonalności strony!

Didier Werke A.G. Saarau i jego wyroby w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej

Drukuj
Utworzono: poniedziałek, 23, kwiecień 2018

W okresie ostatnich 200 lat przemysł odcisnął bardzo silne piętno w rozwoju wielu miast oraz regionów. Cały szereg małych ośrodków zawdzięcza temu sektorowi gospodarki ogromny wzrost potencjału demograficznego i gospodarczego, zwłaszcza w okresie uprzemysławiania w XIX wieku. Powszechnie stosowany termin tzw. drugiej rewolucji przemysłowej, przypadającej właśnie na drugą połowę XIX i początki XX stulecia, to nic innego jak proces zmian gospodarczych, społecznych i kulturalnych, który został spowodowany przez gwałtowny rozwój nauki i techniki. W wielu przypadkach do przeistoczenia się małej miejscowości w prężny ośrodek przemysłowy potrzebny był odpowiedni impuls w postaci występujących lokalnie kopalin oraz osoby będącej energicznym działaczem i inwestorem stawiającym na innowacje techniczne. Tak było właśnie w przypadku Żarowa, gdzie surowiec mineralny w postaci kaolinu ze złożami w pobliżu Gołaszyc, Kalna, Mrowin i Żarowa, miał decydujący wpływ na powstanie Żarowskiej Fabryki Szamotowej C.Kulmiz (Chamottenfabrik Saarau, C.Kulmiz). Wydobycie kaolinu na obrzeżach Żarowa rozpoczęto już w 1843 roku. Rok wcześniej powstała żarowska cegielnia, produkująca metodami tradycyjnymi piecowe kafle, cegły, dachówki i inne materiały budowlane. Po opracowaniu nowych metod przygotowania surowca i zmechanizowaniu wytwórczości, w 1850 roku ruszyła produkcja na skalę przemysłową nowego zakładu, któremu nadano nazwę Żarowska Fabryka Szamotowa C.Kulmiz. Wkrótce potem zbudowane zostały dwie fabryki filialne. Jedna z nich powstała w 1889 roku w czeskim Halbstadt, druga w 1899 roku w bawarskim Marktredwitz. Obie zaopatrywane były w surowiec wydobywany i sprowadzany z Żarowa. W 1896 roku przedsiębiorstwo przekształcono w spółkę z.o.o. i nadano nazwę Zjednoczone Zakłady Szamotowe w Żarowie, dawniej C.Kulmiz, spółka z.o.o. (Vereinigte Chamottenfabrik vormals C.Kulmiz G.m.b.H., Saarau).

Przez ponad 80 lat istnienia żarowskiego przedsiębiorstwa, na produkowanych wyrobach, widniał stempel z nazwiskiem założyciela fabryki C.Kulmiz. W 1932 roku spółka Vereinigte Chamottenfabrik Saarau, na skutek trudności finansowych została przejęta przez berlińskie konsorcjum Didier Werke A.G. W Monografii miasta i gminy autorstwa Tomasza Ciesielskiego możemy przeczytać: Pod koniec lat 20-tych poprawiła się kondycji zakładów szamotowych po uzyskaniu wielkiego zamówienia na dostawę wyrobów ogniotrwałych dla rozbudowującego się ciężkiego przemysłu w ZSRR. W 1931 r. wszystkie zakłady spółki odczuły skutki Wielkiego Kryzysu. Spółka znalazła się w poważnych tarapatach finansowych. Poszukując oszczędności drastycznie ograniczono produkcję, zamknięto fabryki w Udaninie i Halbstadt, zwolniono część pracowników w Żarowie. Nie udało się jednak uratować samodzielności spółki. W 1932 r. została przejęta przez konsorcjum „Didier Werke A.G.” z siedzibą w Berlinie. Wkrótce rozdzieliło się ono na 4 grupy, dyrekcja wschodniej znajdowała się we Wrocławiu, a główne laboratorium w Żarowie. Fabryce żarowskiej nadano nazwę „Zakłady spółki akcyjnej Didiera w Żarowie” („ Didier Werke A.G., Saarau”). Prace modernizacyjne, które przeprowadzono w następnych latach, dały żarowskim zakładom, statut najnowocześniejszych w całych Niemczech, a o skali produkcyjnej świadczy liczba 48 000 ton materiałów ognio- i kwasoodpornych wyprodukowanych w 1938 roku. Do zaprzestania produkcji w 1945 roku, wyroby te sygnowano marką Didier, czyli nazwiskiem francuskiego kupca Ferdinanda Didiera, który w 1834 roku założył w Podejuchach (część miasta i osiedle administracyjne Szczecina), pierwszą w Niemczech fabrykę materiałów ogniotrwałych pod nazwą Chamotte- und Gasretorten-Fabrik, Kalkbrenerei, Ziegelei in Podejuch.

W zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej znajdują się pozyskane już wcześniej wyroby przedsiębiorstwa Didier Werke A.G. Saarau, opatrzone stemplami DIDIER oraz DIDIER 30. W ostatnim czasie kolekcja powiększona została o cegłę ze stemplem DIDIER 121/2 0191058 N5. Egzemplarz ten przekazał do zbiorów Żarowskiej Izby Historycznej pan Waldemar. Składamy panu Serdeczne Podziękowania.

 

 

Friedrich Ferdinand Didier urodził się 5 stycznia 1801 roku w Szczecinie. Jego pradziadek był francuskim hugonotem przybyłym do Prus na początku XVIII wieku. Dziadek Ferdinanda osiadł w Prenzlau, skąd pochodził jego ojciec, który przed 1800 rokiem przeniósł się do Szczecina. Ferdinand po ukończeniu szkoły w Szczecinie wyuczył się fachu kupieckiego, a następnie koło Rostocku samodzielnie prowadził cegielnię. Po śmierci ojca przeniósł się wraz z siostrą do Podjuch, gdzie 16 kwietnia 1834 roku podpisał umowę kupna istniejącej tu od średniowiecza cegielni i wypalarni wapna z kamienia wapiennego, położonej nad brzegiem Wielkiej Regalicy przy obecnej ulicy Niklowej (parcela nr 11). Założył w jej miejscu pierwszą w Niemczech fabrykę materiałów ogniotrwałych - Chamotte- und Gasretorten-Fabrik, Kalkbrenerei, Ziegelei in Podejuch. Produkcję szamotu Didier oparł na miejscowym surowcu, tj. na odkrytych przez siebie w 1849 roku na wzniesieniu Gór Bukowych pokładach żwiru i piasku kwarcowego. Cegła szamotowa w tym czasie była podstawowym materiałem przy budowie licznie wtedy powstających w Niemczech gazowniach. Didier był producentem pierwszych ogniotrwałych retort szamotowych, które dostarczał do gazowni szczecińskiej na Pomorzanach (Stettiner Gaswerke).

 

Friedrich Ferdinand Didier (1801-1867) - założyciel pierwszej w Niemczech fabryki materiałów ogniotrwałych

 

Znajomość z dyrektorem szczecińskiej gazowni Wilhelmem Kornhardtem i wspólne poszukiwania przy produkcji materiałów ogniotrwałych zaowocowały na przełomie 1864/1865 pomysłem na utworzenie nowej fabryki materiałów ogniotrwałych pod nazwą Chamottefabrik F. Didier. Powstała obok gazowni na części parceli kupionej od spadkobierców kupca Mosesa. W nowo powstałej fabryce Didier kierował sprawami handlowymi i administracją, a Kornhardt sprawami technicznymi. W 1864 r. wypalano 8-10 tys. sztuk cegieł rocznie. Zatrudniała ona 40 robotników, a gotowe wyroby sprzedawano do Gdańska, Poznania, Szczecina, Stargardu, Warszawy, Poczdamu i Królewca. W 1864 r. odkryto podkłady torfu. Był on wykorzystywany w wapiennikach, potem w fabryce szamotu oraz eksportowano go do szczecińskich cukrowni. Eksploatowano też glinę, która występowała tu powszechnie z żwirem kwarcowym oraz marglem. Sprzedawano ją jako surowiec oraz wykorzystywano na miejscu jako podstawowy komponent do produkcji cegły klinkierowej. Odbiorcami gotowych wyrobów oraz surowca była gospodarka Prus, innych państw niemieckich oraz Królestwo Polskie. Od 1865 roku siedzibą firmy był Szczecin. Ferdinand Didier zmarł bezpotomnie w 1867 roku i został pochowany na cmentarzu szczecińskiej gminy francuskiej Kościoła Ewangelicko-Reformowanego przy ulicy Storrady (Reformierter Kirchhof). Fabrykę po nim przejął Wilhelm Kornhardt.

 

Pierwsza fabryka materiałów ogniotrwałych w Podejuchach oraz widok na zakłady szczecińskie Didiera w 1871 roku

 

Wyroby fabryki szybko zyskały uznanie w Niemczech a także w monarchii austro-węgierskiej. Niestety w marcu 1871 roku zmarł nagle Wilhelm Kornhardt. Zarząd dobrze prosperującej fabryki jako dyrektor przejęła żona Kronhardta, Helene z domu Bielefeld, ale tylko po to, by ją dobrze sprzedać. Jesienią 1871 roku udało sie znaleźć nabywcę. Firmę przeją wówczas kupiec A.H. Zander, właściciel pobliskiej olejarni i młynów parowych, położonej przy Pommersdorferstraße Nr. 22, który dyrektorem generalnym fabryki ustanowił Augusta Lentza, swojego dotychczasowego współpracownika i udziałowca nowo zakupionej fabryki. W latach 1891-1932, przedsiębiorstwo funkcjonowało jako spółka akcyjna Stettiner Chamotte-Fabrik AG, „vormals Didier“ od 1925 roku z siedzibą w Berlinie. Od 16 sierpnia 1937 nosiła nazwę Didier-Werke AG. W 1946 roku została reaktywowana w Wiesbaden, gdzie funkcjonowała do wchłonięcia przez austriackie RHI AG w 1995 roku.

 

Źródła:
Stettiner Chamottefabrik Aktiengesellschaft Vormals Didier. 50 Jahre Aktiengesellschaft 1972-1922
T.Ciesielski, Żarów. Monografia miasta i gminy, Żarów 2006
http://www.zdunskieopowiesci.pl/
http://sedina.pl/wordpress/
http://encyklopedia.szczecin.pl/
http://www.kominki.org/

Opracowanie
Bogdan Mucha