Reprodukcje obrazów Józefa Brandta i Aleksandra Gierymskiego w zbiorach Żarowskiej Izby Historyczej

Prezentujemy dzisiaj naszym czytelnikom dwa obrazy (reprodukcje), które przekazane zostały do zbiorów Żarowskiej Izby Historycznej przez anonimową mieszkankę Żarowa podczas prelekcji historycznej, którą odbyła się w piątek 7 września 2018 r. Obie reprodukcje wykonane zostały w latach 70-tych XX wieku. Pierwsza to kopia obrazu Józefa Brandta z ok. 1880 r. pt. Obóz Zaporożców (orygniał przechowywany jest w Muzeum Narodowym w Warszawie). Obraz ma wymiary 72,5 x 113 cm. Drugi eksponat to kopia obrazu Aleksandra Gierymskiego z 1882 r. pt. W altanie (oryginał przechowywany również w Muzeum Narodowym w Warszawie). Wymiary obrazu to 135,6 x 148 cm. Nadmienimy, że są to dwa z pięciu eksponatów przekazanych do Żarowskiej Izby Historycznej podczas X Żarowskiej Prelekcji Historycznej. O trzech pozostałych napiszemy w odrębnym opracowaniu.

 Składamy Serdeczne Podziękowania mieszkance Żarowa za przekazanie wspaniałych reprodukcji znanych dzieł malarskich

Tytuł obrazu: Obóz Zaporożców (lub Obozowisko tatarskie). Obraz namalowany ok. 1880 roku. Autor: Józef Brandt (1841-1915). Obraz namalowany na płótnie w technice olejnej. Wymiary: 72,5 x 113 [101 x 140,5 x 7] cm. Właściciel: Muzeum Narodowe w Warszawie. Numer inwentarza: MP 670 NMW. Opis obrazu: Scena z dawnych kresów Rzeczypospolitej, ukazuje szeroko rozłożony obóz kozaków na róninie nad Dniestrem. Na pierwszym planie Kozak z fajką prowadzi objuczonego siwka , z bębnem i sztandarem przewieszonymi przez siodło. Za nim stłoczone wozy nadjeżdżające wprost, obok jednego z nich ciemnolicy jeździec w turbanie. W oddali rozpościera się szeroki widok na lekko pofalowaną równinę, na której wozy, konie i namioty; po prawej szeroko rozlana rzeka z rzędem wozów przeprawiających się przez wodę.

Józef Brandt herbu Przysługa (ur. 11 lutego 1841 roku w Szczebrzeszynie, zm. 12 czerwca 1915 roku w Radomiu), polski malarz, batalista, przedstawiciel szkoły monachijskiej

Pochodził z zamożnej rodziny warszawskich lekarzy. Jego dziadek, profesor medycyny na Uniwersytecie Warszawskim, uzyskał w 1824 roku nobilitację za wybitne zasługi w pracy naukowej. Jego dziadkiem od strony matki był znany architekt Fryderyk Albert Lessel. Gdy miał 5 lat zmarł jego ojciec, w związku z czym razem z matką zamieszkali u rodziny w majątku Grzmiące pod Radomiem. Brandt ukończył gimnazjum w Instytucie Szlacheckim w 1858 roku, a w 1859 roku podjął studia w Ecole des Ponts et Chaussées w Paryżu, które miały go przygotować do zawodu inżyniera. W Paryżu poznał Juliusza Kossaka, który namówił go do podjęcia kariery artystycznej. Następnie przez kilka miesięcy uczył się w pracowni Léona Cognieta oraz korzystał z porad Kossaka i Henryka Rodakowskiego. Jesienią 1860 roku wrócił do Warszawy, po czym wyruszył z Kossakiem w podróż na Ukrainę i Podole, co wywarło fundamentalny wpływ na jego późniejszą twórczość. Zadebiutował w 1861 roku na wystawie Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych. W 1862 Brandt wyjechał na studia do Monachium, gdzie kształcił się w pracowni Alexandra Strähubera, a potem w klasie kompozycji Karla Pilotyego na Akademii Sztuk Pięknych w Monachium (w połowie lutego 1863 roku zgłosił się do Antikenklasse). Największy wpływ na rozwój jego talentu miała praca od maja 1863 roku w prywatnym atelier wybitnego niemieckiego batalisty Franza Adama. W 1869 roku obraz Powrót spod Wiednia – Tabor został zakupiony do zbiorów cesarza Austrii Franciszka Józefa. W 1870 roku z powodu popularności wśród niemieckiej krytyki i kolekcjonerów zamieszkał na stałe w Monachium, gdzie otworzył pracownię. Od 1875 roku prowadził prywatną szkołę malarską, stając się przywódcą tzw. monachijskiej szkoły malarstwa polskiego, z którą byli związani m.in. Aleksander Gierymski, Alfred Kowalski, Tadeusz Ajdukiewicz, Wojciech Kossak, Leon Wyczółkowski. Tworzył głównie obrazy rodzajowo-batalistyczne i historyczne o tematyce związanej z walkami kozackimi, tatarskimi i wojnami szwedzkimi XVII wieku. Twórczość Brandta cechuje literackie ujęcie tematu, realizm szczegółów, swobodna kompozycja i mistrzowskie oddanie ruchu. Od młodości fascynował się dziejami XVII wiecznej Polski, a na jego sztukę wpływ miały podróże odbywane na Kresy dawnej Rzeczypospolitej (obrazy „Chodkiewicz pod Chocimiem”, „Odbicie jasyru pod Martynowem”). Brandt wywarł silny wpływ na malarstwo polskie oraz literaturę (Trylogia Henryka Sienkiewicza). W 1875 roku powołano go na członka Berlińskiej Akademii Sztuki. W 1877 roku ożenił się z Heleną z Woyciechowskich Pruszakową, właścicielką wsi Orońsko k. Radomia, gdzie spędzał letnie wakacje, tworzył i prowadził szkołę przez większą część życia (obecnie w Orońsku znajduje się Centrum Rzeźby Polskiej). W 1900 roku Brandt został wybrany honorowym członkiem Akademii Sztuk Pięknych w Pradze. W okresie późniejszym, po 1900 roku, można zaobserwować w dziełach Brandta popadanie w manierę i rutynę. Józef Brandt stworzył kolekcję dawnej broni, strojów, instrumentów muzycznych i historycznych rekwizytów, które przekazał w testamencie narodowi polskiemu. Do naśladowców jego twórczości należał m.in. Władysław Szerner. Józef Brandt jest uznawany za najwybitniejszego polskiego malarza batalistycznego XIX-wieku. W 2018 roku w Muzeum Narodowym w Warszawie odbyła się pierwsza szeroka prezentacja prac Józefa Brandta.

Wybrane dzieła:

- Popas czumaków przed karczmą (1865), 39 × 56 cm, Muzeum Okręgowe w Toruniu
- Bitwa pod Chocimiem (1867), 190 × 337 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
- Tabor – powrót spod Wiednia (1869), 44 × 79 cm, Muzeum Sztuki w Łodzi
- Czarniecki pod Koldyngą (1870), 95 × 205,5 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
- Zwiad kozacki, (1873)
- Przejście przez Karpaty (1874)
- Powitanie stepu (Pieśń zwycięstwa), (1874)
- Przeprawa przez Dniepr (1875)
- Zaloty (1874), Muzeum Narodowe w Warszawie
- Konfederaci barscy (1875), Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie
- Kozak i dziewczyna przy studni (1875), 51 × 99 cm, Muzeum Narodowe w Kielcach
- Odbicie jasyru (1878), 179 × 445 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
- Obóz zaporożców (ok. 1880)
- Pojmanie na arkan (1881), 114 × 204 cm, Muzeum Narodowe w Poznaniu
- Buńczuczny (1885), 82 × 58 cm, Muzeum Okręgowe w Toruniu
- Chwytanie konia na arkan (ok. 1880), 83,5 × 73,5 cm, Lwowska Galeria Sztuki
- Przed burzą (1882), 48 × 100 cm, Muzeum Okręgowe w Toruniu
- Pojmanie na arkan, (1882)
- Spotkanie na moście (1884), 100 × 200 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
- Fantazja (Strzelanie z łuku) (1885), 57 × 46 cm, Muzeum Narodowe w Poznaniu
- Buńczuczny (ok. 1885)
- Gajowy (1886), 45 × 60 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
- Jarmark na Podolu (ok. 1885), 22,4 × 37,5 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
- Wyjazd z Wilanowa Jana Sobieskiego z Marysieńką (1887), 186 × 343 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
- Modlitwa na stepie (ok. 1890), 151 × 103 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
- Odbicie jasyru pod Martynowem
- Jarmark w Bałcie
- Husarz (ok. 1890)
- Wesele kozackie (1893), 243 × 156 cm, Muzeum Górnośląskie, Bytom
- Składanie sztandarów, (1905)
- Bogurodzica (ok. 1909), 160 × 302 cm, Muzeum Narodowe we Wrocławiu

Tytuł obrazu: W altanie. Obraz namalowany ok. 1882 roku. Autor: Aleksander Gierymski (1850-1901). Obraz namalowany na płótnie w technice olejnej. Wymiary: 135,6 x 148 cm. Właściciel: Muzeum Narodowe w Warszawie. Numer inwentarza: MP 334. Opis obrazu: W altanie odbywa się spotkanie towarzyskie ludzi należących do wyższych sfer. Jego scenerią jest ogród przyozdobiony fontanną znajdującą się w lewym dolnym rogu. Tło stanowią krata altany (z prawej strony) oraz wysokie drzewa (z lewej strony). W centrum obrazu znajduje się stolik, wokół którego siedzą cztery postaci, a nieco za nimi stoi jeszcze jedna, spoglądająca na zgromadzonych. Na lewo od niej można dostrzec mężczyznę nachylającego się nad fontanną. Towarzystwo zgromadzone przy stoliku wygląda na mocno zaangażowane w rozmowę, a po przybranych przez nich pozach można wywnioskować, że jest to przyjemna konwersacja raczej niedotykająca ważnych problemów. Na blacie można dostrzec biały obrus oraz stylową karafkę wypełnioną do połowy winem. W głębi obrazu rozłożony jest kolejny stół. Siedzą przy nim także cztery osoby. Grupka ta także oddaje się.

Ignacy Aleksander Gierymski (ur. 30 stycznia 1850 roku w Warszawie, zm. między 6 a 8 marca 1901 roku w Rzymie), polski malarz, przedstawiciel realizmu, prekursor polskiego impresjonizmu, luminista, rysownik

Aleksander Gierymski ukończył III Gimnazjum w Warszawie w 1867 roku i w tym samym roku rozpoczął studia w Klasie Rysunkowej w Warszawie. W latach 1868–1872 studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Monachium (w połowie listopada 1868 roku zgłosił się do Antikenklasse: immatrykulacja 14 stycznia 1869 roku), którą ukończył ze złotym medalem. Wyróżnienie otrzymał za swoją pracę dyplomową Kupiec wenecki. W 1869 roku wspólnie z bratem uczęszczał do prywatnej pracowni Franza Adama. W tym okresie zaczął współpracować jako ilustrator z czasopismami warszawskimi (m.in. z "Kłosami", "Tygodnikiem Ilustrowanym"), z czasem również z niemieckimi i austriackimi. Towarzyszył choremu bratu również podczas jego pobytu w alpejskich miejscowościach kuracyjnych. W latach 1873–1874 przebywał we Włoszech, głównie w Rzymie. Tam powstały dwa jego pierwsze znane obrazy: Austeria rzymska i Gra w mora, które Gierymski przywiózł na początku 1875 roku do Warszawy i wystawił w Zachęcie. Oba obrazy wzbudziły zainteresowanie publiczności i krytyki. Od końca 1875 do 1879 roku artysta ponownie przebywał w Rzymie. Intensywnie pracował nad dalszym doskonaleniem swego rzemiosła, wiele czasu poświęcając studiowaniu malarstwa włoskiego. Powstał wtedy obraz W altanie zapowiadający impresjonizm, którego ostateczną realizację poprzedził długi szereg studiów przygotowawczych (np. Cylinder na stole, Pan w czerwonym fraku i inne). Temat obrazu – zebranie towarzyskie w kostiumach z XVIII wieku, odbywające się w altanie prześwietlonej od tyłu słońcem – pozwolił artyście skoncentrować uwagę na zgłębieniu zagadnień związanych z wzajemnym oddziaływaniem na siebie koloru i światła. W rozwiązaniu tych zagadnień Gierymski zbliżył się do współczesnych mu impresjonistów francuskich, których dzieł najprawdopodobniej nie znał, gdyż nie był jeszcze w Paryżu. Najświetniejszy okres twórczości Gierymskiego przypadł na lata 1879–1888, które artysta spędził w Warszawie. W okresie tym związał się z grupą młodych literatów i malarzy spod znaku pozytywizmu, skupiających się wokół tygodnika "Wędrowiec". Rzecznikiem spraw malarstwa był na łamach tego pisma Stanisław Witkiewicz, który podjął walkę o należyte uznanie w społeczeństwie dla sztuki Gierymskiego. Obrazy Gierymskiego tworzone w okresie warszawskim, jak Pomarańczarka, Brama na Starym Mieście, Przystań na Solcu, Trąbki, Piaskarze i inne, prezentują sceny z życia biedoty Powiśla i Starówki. Wielka twórczość z okresu warszawskiego nie znalazła jednak dostatecznego zrozumienia w ówczesnym społeczeństwie polskim. Artysta niezrozumiany i niedoceniony w ojczyźnie, pozbawiony środków utrzymania, opuścił w 1888 roku Warszawę. Przebywał głównie w Niemczech i we Francji. Zmiana środowiska wpłynęła na zmianę charakteru jego sztuki. Oderwany od rodzinnych stron zaczął malować obrazy mniej osobiste. Ośrodkiem jego zainteresowań stał się pejzaż (widoki zamku Kufstein, Fragment Rotenburga, krajobrazy nadmorskie). Wielokrotnie malował nokturny, które dawały mu możność studiowania trudnych zagadnień związanych ze sztucznym oświetleniem (nokturny monachijskie, Opera paryska w nocy, Zmierzch nad Sekwaną). Krótkotrwały pobyt w kraju w latach 1893–1895 w związku ze staraniami o katedrę malarstwa w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie spowodował u Gierymskiego nowy przypływ zainteresowań życiem człowieka. Namalował wtedy Trumnę chłopską. Ostatnie lata życia Gierymskiego upłynęły we Włoszech. Z tego okresu pochodzą takie m.in. obrazy: Wnętrze bazyliki San Marco w Wenecji, Piazza del Popolo w Rzymie czy widoki Werony. Gierymski patrzył na świat chłodnym okiem naturalisty, ale temperament miał bardzo burzliwy. I choć ostatnie lata swojego życia spędził w szpitalu dla umysłowo chorych, to jednak pozostawił po sobie dzieło unikalne. Jego obrazy to już realizm taki jak u Courbeta, nieunikający tematów życia, nawet tych „niskich”, o których moglibyśmy powiedzieć, że są „źle urodzone”. Dobrym przykładem może być Święto Trąbek (pierwsza wersja z 1884 roku). Zmarł między 6 a 8 marca 1901 roku w Rzymie, w szpitalu psychiatrycznym przy via Lungara. Został pochowany 9 marca 1901 roku na cmentarzu Campo Verano w Rzymie.

Wybrane dzieła:

- Żydówka sprzedająca owoce (1880)
- Żydówka z cytrynami (1881), Muzeum Śląskie w Katowicach
- Żydówka z pomarańczami (1881), Muzeum Narodowe w Warszawie (zrabowany w 1944, odnaleziony w Niemczech w 2010 i rewindykowany w 2011)
- W altanie (1882), Muzeum Narodowe w Warszawie
- Powiśle (1883), Muzeum Narodowe w Krakowie, Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach
- Święto trąbek I (1884), Muzeum Narodowe w Warszawie
- Piaskarze (1887), Muzeum Narodowe w Warszawie
- Święto trąbek (1890), Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach, Muzeum Narodowe w Krakowie
- Plac Wittelsbachów w Monachium w nocy (1890), Muzeum Narodowe w Warszawie
- Ulica nocą (1890), Lwowska Galeria Sztuki
- Wieczór nad Sekwaną (1892–1893), Muzeum Narodowe w Krakowie, Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach
- Trumna chłopska (1894–1895), Muzeum Narodowe w Warszawie
- Chłopiec niosący snop (1895), Muzeum Narodowe we Wrocławiu
- Katedra w Amalfi (1897–1898), Muzeum Narodowe w Kielcach
- Jezioro o zachodzie słońca (1900), własność prywatna
- Pinie przy Villa Borghese w Rzymie (1900), Muzeum Narodowe w Krakowie, Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach
- Morze (1901), Muzeum Narodowe w Warszawie

Posiadacie niepotrzebne starocie (przedmioty, fotografie, dokumenty lub inne rzeczy) ?? Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.. Skany bądź fotografie, oględziny wszelkich dokumentów i przedmiotów możemy wykonać również od ręki w Gminnym Centrum Kultury i Sportu w Żarowie przy ul. Piastowskiej 10A. Utrwalmy wspólnie w słowie pisanym oraz wzbogacimy historię Naszej Małej Ojczyzny.

Źródła:
S. Witkiewicz, Aleksander Gierymski, Lwów 1903
J. Derwojed, Józef Brandt, Warszawa 1969
T. Sowińska, Józef Brandt, Warszawa 1976
I. Olchowska-Schmidt, Józef Brandt, Kraków 1996
E. Micke-Broniarek, Józef Brandt, Wrocław 2005
A. Bernat,Józef Brandt, Warszawa 2007
M. Haake, Figuralizm Aleksandra Gierymskiego, Poznań 2015

Opracowanie
Bogdan Mucha