W sakiewce dawnych mieszkańców gminy Żarów, cz.12: Srebrne krajcary cesarza Leopolda I Habsburga

Był trzydziestym ósmym świętym cesarzem rzymskim i dziesiątym z dynastii Habsburgów. Leopold I Habsburg, syn cesarza Ferdynanda III, urodził się 9 czerwca 1640 roku we Wiedniu. Po śmierci ojca w 1657 roku został samodzielnym królem Czech i Węgier oraz odziedziczył po ojcu wszystkie jego tytuły. 18 lipca 1658 roku we Frankfurcie kolegium elektorów Świętego Cesarstwa Rzymskiego w składzie: on sam jako król Czech, arcybiskup Moguncji Johann Philipp von Schönborn (1647–1673), arcybiskup Kolonii Maksymilian Henryk Wittelsbach, arcybiskup Trewiru Karl II Kaspar von der Leyen-Hohengeroldseck, książę Bawarii Ferdynand Maria Bawarski, książę Saksonii Jan Jerzy II Wettyn, margrabia Brandenburgii Fryderyk Wilhelm I Hohenzollern, hrabia-palatyn reński Karol Ludwik Wittelsbach wybrało go na króla niemieckiego i cesarza rzymskiego. W polityce zagranicznej Leopold I Habsburg Wspierał Polskę i Litwę oraz Danię w walce ze Szwecją i Siedmiogrodem podczas II Wojny Północnej, wraz z Rosją, Brandenburgią i Holandią. Wojska cesarskie brały udział w walkach na Półwyspie Jutlandzkim i wyzwalały Kraków a także Poznań. W 1683 roku cesarz prosił Jana III Sobieskiego o pomoc w walce z najazdem tureckim. O ostatecznej klęsce Turków zadecydowała bitwa pod Zentą w 1697 roku, kiedy armia księcia Eugeniusza Sabaudzkiego zwyciężyła siły osmańskie i wyparła je z Węgier. Zmagania zakończył pokój Karłowicki. Był to jeden z największych sukcesów politycznych w dziejach dynastii Habsburgów. W 1658 roku w swojej kapitulacji wyborczej zakazał stanom państw niemieckich zwoływania posiedzeń sejmów stanowych bez zgody książąt. W ten sposób przyczynił się do rozwoju absolutyzmu książęcego w Niemczech. Leopold I Habsburg jako ostatni cesarz rzymski pojawił się w 1664 roku na obradach Sejmu Cesarstwa w Ratyzbonie. W 1692 roku nadał księciu Hanoweru Ernestowi Augustowi z dynastii Welfów tytuł elektora Rzeszy. W 1700 roku włączył się do walki o dziedzictwo Habsburgów hiszpańskich (wojna o sukcesję hiszpańską). W 1681 roku Leopold I wziął chłopów ze swej monarchii w obronę przed nieuzasadnionymi oskarżeniami ich panów. W 1691 roku cesarz wydał postanowienie (Explanatio Leopoldina) zezwalające protestantom na sprawowanie kultu w domach, w otoczeniu rodziny, pod warunkiem, że będą uczestniczyć w publicznych świętach katolickich. Administratorzy protestanccy mieli podlegać biskupom katolickim i być mianowani przez władze cesarskie. Zmiana wyznania na reformowane groziła sankcjami karnymi.

Leopold, z Bożej łaski uświęcony i wybrany cesarz rzymski, po wieki August, król Niemiec, Węgier, Czech, Dalmacji, Chorwacji, Slawonii etc. etc. arcyksiążę Austrii, książę Burgundii, Brabancji, Styrii, Karyntii, Karnioli, margrabia Moraw, książę Luksemburga, Górnego i Dolnego Śląska, Wirtembergii, Teck etc. książę Szwabii, hrabia Habsburga, Tyrolu, Ferreti, Kyburga, Gorycji etc. landgraf Alzacji, margrabia Świętego Cesarstwa Rzymskiego, Burgau, Górnych i Dolnych Łużyc etc. pan Marchii Wendyjskiej Salin, Port Naon etc. etc. etc.

W 1701 roku Leopold I wydał edykt uznający unitów w Siedmiogrodzie za przedstawicieli narodu rumuńskiego. Biskupi uniccy mieli odtąd zasiadać w Sejmie Księstwa Siedmiogrodu. Za jego panowania państwo przejmuje w znacznym stopniu kontrolę nad Kościołem w Austrii, Czechach i na Węgrzech. W 1702 roku cesarz Leopold I Habsburg założył Uniwersytet we Wrocławiu. W 1703 roku zawarł tajne porozumienie ze swoimi synami, w którym mowa była o niepodzielności monarchii naddunajskiej. Za panowania Leopolda I, w toku nieustannych wojen, bardzo wzrosły wydatki państwa, zwłaszcza związane z obroną. Okazało się, że niskie wpływy do budżetu wynikają z nieudolności i słabej organizacji administracji cesarskiej oraz oporów szlachty. Natomiast chłopi byli bardziej ulegli wobec fiskusa. W związku z tym Habsburgowie rozpoczęli politykę rozbudowy i modernizacji aparatu administracyjnego i dążyli do stworzenia monarchii absolutnej. Cesarz Leopold I Habsburg zmarł 5 maja 1705 roku. Następcą tronu został jego syn Józef I.

Za panowania cesarza Leopolda I Habsburga w latach 1658-1705, oprócz srebrnych greszeli, halerzy i talarów, wybijano także srebrne krajcary (niem. Kreuzer; moneta bita od XIII wieku początkowo w Tyrolu. Od XVI wieku moneta zdawkowa w krajach habsburskich, równa 1/60 złotego reńskiego). Te ostatnie powstawały w różnych mennicach m.in. w Brzegu, Grazu, Hall, Kremnicy, Mainz, Neuburg am Inn, Opolu, St. Veit an der Glan i Wrocławiu. Wizerunek cesarza i godło monarchii habsburgów, widniało na następujących srebrnych nominałach: 1/2, 1, 3, 6, 10 i 15 Kreuzer.

1/2 Kreuzer, srebro, rok emisji: 1678, mennica: nieznana, waga: 0,49 g, średnica: 13 mm

1/2 Kreuzer, srebro, rok emisji: 1679, mennica: Opole, waga: 0,5 g, średnica: 13 mm

1 Kreuzer, srebro, rok emisji: 1692, mennica: Hall, waga: 0,9 g, średnica: 16 mm, awers: LEOPOLDVS D G R I S A G H B R, rewers: ARCHID AVST DVX BV CO TY

1 Kreuzer, srebro, rok emisji: 1700, mennica: Wiedeń, waga: 0,73 g, średnica: 17 mm, awers: LEOPOLDVS D.G.R.I.S.A.(1)GE.H.BO.REX, rewers: ARCHIDVX AVST.DVX BVG.CO.TYR

3 Kreuzer, srebro, rok emisji: 1664, mennica: Wiedeń, waga: 1,8 g, średnica: 22 mm, awers: LEOPOLDVS D G R I S (3) A G H B REX, rewers: ARCHID AVS (CA) DVX B CO TYR 

3 Kreuzer, srebro, rok emisji: 1665, mennica: Neuburg am Inn, waga 1,63 g, średnica: 21 mm, awers: LEOPOLDVS D G R (3) I S A G H B REX, rewers: ARCHID AVS // DVX B CO TYR

6 Kreuzer, srebro, rok emisji: 1664, mennica: Wiedeń, waga: 3,5 g, średnica: 25,3 mm, awers: LEOPOLDVS D G R I S (VI) A G H B REX, rewers: ARCHID AVS (CA) DVX B CO TYR

6 Kreuzer, srebro, rok emisji: 1700, mennica: St. Veit an der Glan, waga: 3,35 g, średnica: 25 mm, awers: LEOPOLDVS D G R I S (6) A G H ET B REX, rewers: ARCHI D AVS ET CARINT DVX BVR 

10 Kreuzer, srebro, rok emisji: 1659, mennica: Wiedeń, waga: 6,48 g, średnica: 32 mm, awers: LEOPOLDVS D G (10) R I S A G H B R, rewers: ARCHID A D B // S K C C T

10 Kreuzer, srebro, rok emisji: 1682, mennica: Graz, waga: 4,3 g, średnica: 29 mm, awers: LEOPOLDVS D G R I (X) S A G H B R, rewers: ARCHI DVX AVS DVX BV STYRIÆ 

15 Kreuzer, srebro, rok emisji: 1679, mennica: Kremnica, waga: 6,14 g, średnica: 31,5 mm, awers: LEOPOLD . D : G . R . I .-S . A . G . H . B . REX, rewers: PATRONA .-HVNGARIAE

15 Kreuzer, srebro, rok emisji: 1685, mennica: Mainz, waga: 4,95 g, średnica: 29 mm, awers: LEOPOLDUS D G R I S (XV) A G B REX, rewers: ARCHID AUS (*) DUX B CO TYR

Źródła i ilustracje:
P. Kalinowski, Śląskie monety Habsburgów: Leopolg Katalog, 2006 Kalety
https://www.ma-shops.com/
https://forums.collectors.com/
https://www.sixbid.com/
https://www.numisbids.com/
https://www.coinshome.net/
https://colnect.com/

Opracowanie
Bogdan Mucha