Zabudowania gospodarczo-mieszkalne dawnego folwarku w Mikoszowej

W 1550 roku obszar Mikoszowej (wówczas Nickelsdorf) podzielony był między dwóch właścicieli ziemskich. Przynajmniej od stycznia 1546 roku właścicielem folwarku był Fabian Kalckreuter. Jemu też uiszczała rentę feudalną większość mieszkańców wsi. Wartość folwarku mikoszowskiego oszacowano wówczas dla celów podatkowych na 937 florenów. Na areale ziemskim wysiewano 14 małdratów zboża, hodowano 100 owiec. Dużą wagę przywiązywano do gospodarki leśnej, która przynosiła ponad 1/3 dochodów z majętności. Ponadto do folwarku należał niewielki staw, z którego rocznie odławiano 6 kop ryb (360 sztuk). Kolejnymi właścicielami folwarku byli: do 1650 roku – przedstawiciele rodu Kalckreuter, do 1669 roku – Anna Maria Saurmainz z domu Schindel, 1670-1686 – Kaspar i Konrad von Zedlita, 1686 - przed 1725 – George Friedrich von Kottulinski, przed 1725-1733 – Christoph Sigmund von Landescron, 1733-1747 – Karl Gothard hr. von Schaffgotsch, 1747-1758 – Ernst Ferdinand baron Mudrach, 1760-1792 – hrabiowie Maltzan auf Lissa (Joachim Karl i Joachim Kasimir Alexander), 1792-do lat 30. XIX wieku – Franz Joseph von Mutius auf Bertheldsdorf. Pod koniec lat 20. XIX wieku folwark w Mikoszowej specjalizował się w hodowli owiec (600 sztuk rasy merynos). Ponadto trzymano też 16 koni, 4 osły i 76 sztuk drobiu. W skład zabudowy folwarcznej wchodziły 2 domy mieszkalne, owczarnia, ceglana stodoła, stróżówka oraz browar. W wyniku reform uwłaszczeniowych w 1826 roku dominium przejęło 351 ha ziemi. Kolejni właścicielami majątku byli: 2 połowa XIX wieku do 1888 roku – Gustaw van Heese, 1888-1923 – Marie von Kramsta, 1923-1945 – Hans Christoph Herbert Klemens Gerhard Wolf von Wietersheim (od 1926 von Kramsta-Wietersheim).

Podział ziemi dworskiej w latach 1880-1922 był następujący: 210 ha grunty orne, 2 ha łąki, 6 ha wody, 135 ha las. Dominium mikoszowskie specjalizowało się w chowie owiec i bydła. Hodowla bydła rasy fryzyjskiej, a w XX wieku śląskiej miała charakter mleczny (mleko dostarczano do Wałbrzycha). Stan pogłowia zwierząt w w latach 20. XX wieku przedstawiał się następująco: 111 sztuk bydła, 173 owce, 18 koni i 7 świń. Zaplecze gospodarcze stanowił folwark, który został gruntownie przebudowany pod koniec XIX wieku. Powiększono liczbę domów mieszkalnych do 6 (1885 r.), a następnie 7 (1905 r.). Mieszkały w nich 24 rodziny (129 osób – 1885 r.) - 35 rodzin (167 osób – 1905 r.).

Folwark (Gut) w Mikoszowej (Niklasdorf) na fragmencie mapy topograficznej Topographische Karte (Messtischblatt) 5064 Striegau (1:25 000) 1937

W skład dawnej zabudowy folwarcznej w Mikoszowej wchodzą obecnie następujące budowle: 1 – dwór (XIX/XX w.), 2 – obora (2 poł. XIX wieku), 3 – spichlerz (2 poł. XIX w.), 4 – Stodoła (kon. XIX wieku), 5 – oficyna mieszkalna (2 poł. XIX w.), 6 – stodoła (kon. XIX w.), 7 – obora (przełom XIX/XX w.), 8 – stodoła (przełom XIX/XX w.), 9 – chlewik (2 poł. XIX w.)

Dwór (ob. dom mieszkalny) – przełom XIX/XX wieku – Mikoszowa 9, fot. B. Mucha

Dwukondygnacyjny, murowany, tynkowany budynek, z użytkowym poddaszem. Założony na planie prostokąta, przykryty dachem mansardowy z facjatami, kryty dachówką ceramiczną. Tynkowany detal architektoniczny w postaci opasek otworów, gzymsów. Fasada zaopatrzona w umieszczony osiowo otwór wejściowy. Elewacja tylna z przyporami. Stan zachowania: zachowana historyczna bryła budynku, kompozycja elewacji, pierwotny kształt otworów i detal architektoniczny; wymiana stolarki okiennej bez zachowania pierwotnych podziałów. Postulaty dotyczące konserwacji: wymagane zachowanie historycznej bryły budynku, kompozycji elewacji i detalu architektonicznego.

Więcej o  dworze w Mikoszowej przeczytasz tutaj: Dwór w Mikoszowej na ilustracjach z 1 ćwierci XX wieku

Oficyna mieszkalna – 2 poł. XIX wieku (przebudowana w 1965 r.) - Mikoszowa nr 7 i 8, fot. GEZ Żarów 2004 / 2021

Murowany, tynkowany budynek w ciągu zabudowy gospodarczej. Dwukondygnacyjny, założony na rzucie prostokąta. Dach mansardowy pokryty ceramiczną dachówką. Stan zachowania: zachowana historyczna bryła budynku; zmodernizowana kompozycja elewacji, przemurowanie części otworów; wymiana stolarki okiennej bez zachowania pierwotnych podziałów; poważne uszkodzenie konstrukcji dachu; ubytki tynku Postulaty dotyczące konserwacji: remont elewacji i dachu; wymagane zachowanie historycznej bryły budynku i formy dachu.

Spichlerz – 2 poł. XIX wieku – Mikoszowa nr 7, fot. GEZ Żarów 2004 / 2021

Trójkondygnacyjny budynek z dwukondygnacyjnym strychem. Murowany z kamienia i cegły, tynkowany. Detal tynkowany (łamane naczółki drzwi i okien, gzymsy). Założony na planie prostokąta, przykryty dwuspadowym dachem z powiekami, krytym dachówką ceramiczną. Regularny układ ujednoliconych otwór okiennych. Stan zachowania: zachowana historyczna bryła budynku, kompozycja elewacji, pierwotny kształt otworów i detal architektoniczny; znaczne ubytki tynku i stolarki okiennej. Postulaty dotyczące konserwacji: kapitalny remont elewacji z zachowaniem historycznej bryły budynku, kompozycji elewacji i detalu architektonicznego; uzupełnienie brakującej stolarki.

Chlewik – 2 poł. XIX wieku – Mikoszowa nr 7, fot. GEZ Żarów 2004 / 2021

Jednokondygnacyjny, murowany, tynkowany budynek, założony na planie prostokąta. Detal ceramiczny (obramienia otworów).Dach dwuspadowy pokryty dachówką ceramiczną. Stan zachowania: zachowana historyczna bryła budynku, kompozycja elewacji, pierwotny kształt otworów i detal architektoniczny; zachowana stolarka; znaczne ubytki tynku. Postulaty dotyczące konserwacji: remont elewacji z zachowaniem historycznej bryły budynku, kompozycji elewacji i detalu architektonicznego; w razie wymiany stolarki, zachować pierwotne podziały.

Stodoła – koniec XIX wieku – Mikoszowa nr 7, fot. GEZ Żarów 2004 / 2021

Jednokondygnacyjny murowany, tynkowany budynek, założony na planie prostokąta z otwartą więźbą dachową. Pierwotnie stodoła jednoprzejazdowa. W elewacji szczytowej liczne otwory wentylacyjne. Dach dwuspadowy kryty blachą. Stan zachowania: zachowana historyczna bryła budynku; zmodernizowana kompozycja elewacji, przemurowanie części otworów; spękania ścian; ubytki tynku. Postulaty dotyczące konserwacji: remont elewacji z zachowaniem historycznej bryły budynku.

Stodoła – koniec XIX wieku – Mikoszowa nr 8, fot. GEZ Żarów 2004 / 2021

Budynek murowany, tynkowany z tynkowanym detalem (fryz arkadkowy). Jednokondygnacyjny, założony na planie prostokąta z otwartą więźbą dachową. Stodoła dwuprzejazdowa. Dach dwuspadowy pokryty ceramiczną dachówką. Stan zachowania: zachowana historyczna bryła budynku, kompozycja elewacji, pierwotny kształt otworów i detal architektoniczny; uszkodzenie konstrukcji dachu; ubytki tynku. Postulaty dotyczące konserwacji: uzupełnienie brakujących fragmentów tynku; remont dachu; wymagane zachowanie historycznej bryły budynku, kompozycji elewacji i detalu architektonicznego.

Stodoła – przełom XIX/XX wieku – Mikoszowa nr 9, fot. GEZ Żarów 2004 / 2021

Budynek murowany, tynkowany z ceglanym detal (obramienia otworów bramnych, narożniki, obramienia szczytów, gzymsy, fryz elewacji szczytowej) 1,5-kondygnacyjny budynek założony na planie prostokąta z otwartą więźbą dachową. Dwuprzejazdowy. Dach dwuspadowy pokryty ceramiczną dachówką. Stan zachowania: zachowana historyczna bryła budynku, kompozycja elewacji, pierwotny kształt otworów i detal architektoniczny. Postulaty dotyczące konserwacji: wymagane zachowanie historycznej bryły budynku, kompozycji elewacji i detalu architektonicznego.

Obora – 2 poł. XIX wieku – Mikoszowa nr 9, fot. GEZ Żarów 2004 / 2021

Budynek murowany, tynkowany, stojący w ciągu zabudowy gospodarczej. Jednokondygnacyjny z użytkowym poddaszem, założony na planie prostokąta. Dach naczółkowy z dwiema lukarnami pokryty eternitem. W elewacji szczytowej arkadowa płycina. Stan zachowania: zachowana historyczna bryła budynku, kompozycja elewacji, częściowo pierwotny kształt otworów. Postulaty dotyczące konserwacji: wymagane zachowanie historycznej bryły budynku i kompozycji elewacji.

Obora – XIX/XX wieku – Mikoszowa nr 8, fot. GEZ Żarów 2004 / 2021

Budynek murowany, tynkowany, stojący w ciągu zabudowy gospodarczej. Detal ceglany (obramienia okien i drzwi, gzymsy). 1,5-kondygnacyjny na rzucie prostokąta, przykryty dwuspadowym dachem kryty ceramiczną dachówką. Stan zachowania: zachowana historyczna bryła budynku, kompozycja elewacji, pierwotny kształt otworów i detal architektoniczny; brak dachu nad częścią budynku; znaczne uszkodzenia tynku. Postulaty dotyczące konserwacji: kapitalny remont obiektu z zachowaniem historycznej bryły, kompozycji elewacji i detalu architektonicznego.

Zobacz też:

Zabudowania gospodarczo-mieszkalne dawnego folwarku w Mrowinach
Zabudowania gospodarczo-mieszkalne dawnego folwarku w Łażanach 
Zabudowania gospodarczo-mieszkalne dawnego folwarku w Krukowie
Zabudowania gospodarczo-mieszkalne dawnego folwarku w Zastrużu 

Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.

Źródła i ilustracje:
● W. Szolginia, Ilustrowana encyklopedia dla wszystkich. Architektura i Budownictwo, Warszawa 1975
● W. Szolginia, Architektura, Warszawa 1992
● T. Ciesielski, Gmina Żarów. Monografia historyczna, Żarów 1993
● T. Ciesielski, Żarów. Historia miasta i gminy, Żarów 2006
● B. Mucha, Tajemnice Ziemi Żarowskiej. Przewodnik po miejscach nieznanych i zapomnianych, Świdnica 2019
● Karty GEZ Gmina Żarów 2004 / 2021
● Archiwum autora

Opracowanie
Bogdan Mucha