Dwór w Mikoszowej na ilustracjach z 1 ćwierci XX wieku

Posiadamy niewiele informacji o dworze, który wznosi się w zachodniej części wsi Mikoszowa, w gminie Żarów. Pierwsza wzmianka o tej rycersko-szlacheckiej siedzibie, pochodzi z 16 czerwca 1686 roku, kiedy wspomniano o tzw. Wohnhause, czli mieszkalnym domu. Widniejąca na wieży dworu pod koniec lat 20-tych XIX wieku data 1664, wskazuje na wcześniejszą metrykę budowli (data budowy lub przebudowy-remontu po zniszczeniach z okresu wojny trzydziestoletniej ?), która była wówczas własnością von Schindelów. Jest prawdopodobne, że dwór obronny powstał znacznie wcześniej, kiedy właścicielami Mikoszowej, byli przez długi czas rycerze von Mühlheim (1403-ok.1550) i von Kalckreuth (1546-ok.1650). Na przełomie XVII i XVIII wieku budowla przestała pełnić funkcje siedziby rodowej właścicieli majętności mikoszowskich – w tym czasie rody von Schindel i von Landescron. Do lat 80-tych XIX wieku dwór w wyniku przebudowy zatracił cechy rezydencjonalno-obronne. Obecnie jest to murowany (tynkowany z tynkowanym detalem), dwukondygnacyjny (użytkowe poddasze) budynek mieszkalny na planie prostokąta. Regularną bryłę dawnego dworu pokrywa ceramiczny dach mansardowy z lukarnami. Fasada budynku zaopatrzona jest w umieszczony osiowo otwór wejściowy. Nad nim wydatna trzyosiowa facjata z trójkątnym szczytem. Pozostałością dawnego założenia obronnego są zachowane sporych rozmiarów narożne przypory.

Dwór w Mikoszowej. Widok współczesny, fot. B. Mucha / https://www.google.com/maps

Właścicielami dworu byli:

do 1669 r – Anna Maria Saurmainz z domu von Schindel
1670-1686 – Konrad von Zedlitz
1686- przed 1725 – Georg Friedrich von Kottulinski
przed 1725-1733 – Christoph Sigmund von Landescron
1733-1747 – Karl Gothard hrabia von Schaffgotsch
1747-1758 - Ernst Ferdinand baron von Mudrach
1758-1759 – Christina Charlotta Maximiliana Ernestina baronowa von Mudrach
1760-1779 - Joachim Karl hrabia Maltzan auf Lissa
1779-1792 – Joachimo Kasimir Alexander von Maltzan
1792 – lata 30. XIX w. – Franz Joseph von Mutius auf Bertheldsdorf
lata 30-60. XIX w. – Franz Bernhard von Mutius
do 1888 – Gustaw van Heese
1888-1923 – Marie von Kramsta
1923-1945 – Hans Christoph Herbert Klemens Gerhard Wolf von Wietersheim (od 1926 von Kramsta-Wietersheim)

Obok skąpych informacji źródłowych, nieliczne są również ilustracje, które przedstawiają budynek dworu, przed przybyciem do wsi pierwszych powojennych polskich osadników. Znane są bowiem zaledwie dwie karty pocztowe z 1 połowy XX wieku, na których utrwalono omawiany obiekt. Wśród nich jest pocztówka z lat ok. 1900-1905, która m.in. ukazuje Schloss des Frl Kramsta, oraz druga nieco późniejsza, datowana na ok. 1912 rok, z widokiem na tzw. Schloß. Na obu widnieje zatem budynek, zgodnie nazywany zamkiem. Uwagę natomiast zwracają, różnice w konstrukcji jego pokrycia dachowego. Na pierwszej ilustracji widzimy bowiem budynek z tzw. dachem mansardowym, który jest typem dachu łamanego. Każda z jego połaci, składa się z dwóch części. Górnej – o mniejszym kącie nachylenia oraz dolnej – stromej, co większa możliwości użytkowania poddasza. Jest to dach czterospadowy, okalający czworoboczną bryłę z balustradą, która mogła być reliktem, wieży wzmiankowanej pod koniec lat 20. XIX, lub też inną konstrukcją (forma wieżyczki na dachu, np. dwór z 1870 r. w Nekli, woj. wielkopolskie) wzniesioną podczas wspomnianej przebudowy dworu w latach 80. XIX wieku. Jej pierwotna funkcja oraz struktura pozostają nieznane. Pocztówka datowana na rok ok. 1912, przedstawia budynek dworu w formie obecnej z czterospadowym dachem mansardowym, którego górna część ma dwie przeciwległe połacie podłużne w kształcie trapezu i dwie przeciwległych połacie boczne w kształcie trójkąta. Dwór przebudowano zatem w 1 ćwierci XX wieku (między ok. 1900 a 1912 r.) o czym nie informują znane dotychczas źródła. W następstwie tej modernizacji, rozebrano wspomniany wcześniej relikt wieży/wieżyczki oraz podwyższono górną kondygnację dachu, tworząc tym samym linię szczytową (krawędź dachu utworzona na przecięciu połaci dachowych).

Pocztówka z Mikoszowej, ok. 1900-1905 r.: dwór, szkoła, gospoda Hugo Vogdta,
ilustr. https://polska-org.pl/

Dwór w Mikoszowej przed przebudową w 1 ćwierci XX wieku

Pocztówka z Mikoszowej, ok. 1912 r.: dwór, gospoda Kurta Adolpha, fragmenty miejscowości oraz szkoła ewangelicka,
ilustr. A. Dobkiewicz 2016

Dwór w Mikoszowej po przebudowie w 1 ćwierci XX wieku

Wspomnieć należy, że przebudowa dworu w Mikoszowej, miała miejsce w czasie, kiedy budowla z przyległym folwarkiem była własnością Marie von Kramsta (1843-1923). Oprócz Mikoszowej, należały do niej dobra ziemskie w Przyłęgowie oraz sąsiednia Morawa. Marie von Kramsta, była znana z swej aktywnej działalności społecznej i dobroczynnej. Ta hojna dobrodziejka, sfinansowała w 1892 roku budowę parterowego budynku szkolnego na terenie folwarku w Mikoszowej. Kolejny budynek szkolny przy jej dużym wsparciu, wzniesiono w 1895 roku w Przyłęgowie. W 1921 roku Marie von Kramsta, ufundowała również tablicę z wykazem 109 poległych podczas I wojny światowej mieszkańców parafii mrowińskiej. Tablicę tą umieszczono w kościele ewangelickim w Mrowinach.

Marie von Kramsta - właścicielka Mikoszowej w latach 1888-1923 

Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.

Źródła i ilustracje:
1. W. Szolginia, Architektura, Warszawa 1992
2. T. Ciesielski, Żarów. Historia miasta i gminy, Żarów 2006
3. A. Dobkiewicz, Miasto i gmina Żarów na dawnych pocztówkach, Świdnica 2016
4. B. Mucha, Dawne dwory w Marcinowiczkach i Mikoszowej [w:] Tajemnice Ziemi Żarowskiej, Świdnica 2019, s. 69-71
5. https://polska-org.pl/
6. https://www.google.com/maps

Opracowanie
Bogdan Mucha