Strona wykorzystuje pliki cookies, jeśli wyrażasz zgodę na używanie cookies, zostaną one zapisane w pamięci twojej przeglądarki. W przypadku nie wyrażenia zgody nie jesteśmy w stanie zagwarantować pełnej funkcjonalności strony!

Relikt żarowskiego przemysłu sprzed ponad 100 lat w przydomowym odgródku

Drukuj
Utworzono: wtorek, 12, styczeń 2016

Powstała w latach 40-tych XIX wieku na gruntach łażańskich huta "Maria" (nazwa od imienia żony Carla von Kulmiza), początkowo produkowała wyroby kowalskie dla potrzeb rolnictwa, przemysłu i kopalń. Jako surowiec wykorzystywano złom żeliwny. Do produkcji używano młotów napędzanych przez maszyny parowe. Wyroby kowalskie stanowiły znikomą część produkcji jeszcze w początkach XX wieku. Pod koniec lat 60-tych XIX wieku przeprowadzono generalną modernizację, która przekształciła hutę w nowoczesną fabrykę maszyn Maschinenfabrik von C.Kulmiz G.m.b.H. Jako datę jej założenia podawano w oficjalnych dokumentach rok 1850. Produkowano w niej maszyny i kotły parowe, maszyny rolnicze, urządzenia dla fabryk chemicznych i spożywczych. W 1926 roku zamknięto przestarzały i zdekapitalizowany zakład. Większość budynków rozebrano – w 1939 roku na części dawnego terenu fabrycznego uprawiano len. Przetrwały niektóre zabudowania, w których otworzono zakład naprawczy maszyn "Kulmiz". W latach 60-tych XX wieku na dawnym terenie fabrycznym wybudowano szkołę. Do dziś zachowały się nikłe ślady działalności fabryki maszyn Karla von Kulmiza. Obszerny opis zakładu zawarty został w publikacji z 1911 roku pt. Przemysł i Zakłady na Środkowym i Dolnym Śląsku: Księga jubileuszowa z 52. Dorocznego Spotkania Stowarzyszenia Niemieckich Przemysłowców we Wrocławiu w dniach 10-14 czerwca 1911 roku. Oprócz tego czasami na różnego rodzaju aukcjach natrafić można na zachowane reklamy Maschinenfabrik von C.Kulmiz G.m.b.H lub też tabliczki znamionowe, które niegdyś przytwierdzone były do wytwarzanych przez nią urządzeń. Nam udało się wypatrzyć na jednym z przydomowych żarowskich ogródków (nie podajemy lokalizacji z uwagi na zakusy złomiarzy), masywny żelazny walec, wykonany z nitowanych płyt, który bez wątpienia stanowi fragment starego kotła parowego. Jak mówią o nim sami właściciele ogródka ... pierścień ten był tutaj od zawsze, pochodzi jeszcze z czasów Kulmiza i został wyprodukowany w jego fabryce ..., to fragment żelaznego kotła parowego.

Czytaj więcej: Relikt żarowskiego przemysłu sprzed ponad 100 lat w przydomowym odgródku

Figury Świętych w kościele filialnym pw. Wniebowzięcia NMP w Zastrużu

Drukuj
Utworzono: piątek, 08, styczeń 2016

Pod koniec lat 20-tych XVII wieku na obszarze księstwa świdnickiego coraz częściej wyznaczane były zimowe kwatery dla cesarskich oddziałów wojskowych. W latach tzw. Wojny Trzydziestoletniej (1618-48) tereny te pustoszyły regularne oddziały obu walczących stron, a także liczne bandy żołnierskie. Nie inaczej sytuacja przedstawiała się w Zastrużu (Sasterhausen), gdzie w latach 1646-48 zrujnowany został pałac i część miejscowego folwarku. Opuszczona była wówczas większość spalonych gospodarstw chłopskich, a nieużytkowane pola leżały odłogiem. Wiosną 1649 roku zniszczone wojną dobra w Krukowie i Zastrużu nabyła rodzina von Rochau, której kolejni przedstawiciele Moritz August i Ferdinand Wilhelm utrzymali w posiadaniu do roku 1673. Nieudolny zarząd i brak zainteresowania majątkami doprowadził do ich dalszej dewastacji. Zarząd administracyjny nad zadłużonymi dobrami przejął w końcu za zgodą władz cesarskich Christian von Tschirnhaus. Dokładnie w tym samym czasie zainteresowanie zakupem miejscowości wykazał opat krzeszowski Bernard Rosa, który nie dość że najpierw przejął nad nimi zarząd, to w 1675 roku za sumę 20 000 talarów odkupił Kruków i Zastruże spłacając dotychczasowych wierzycieli Ferdynanda Wilhelma von Rochau. Jeszcze w tym samym roku krzeszowski opat uzyskał od biskupa wrocławskiego zgodę na wybudowanie w Zastrużu świątyni, która miała posiadać status parafialny. Planu tego jednak nie zrealizowano, a kościół wzniesiony został nieco później podczas przebudowy miejscowego pałacu na letnią rezydencję opatów. Pierwsza wzmianka o świątyni dobudowanej po wschodniej stronie pałacu, pochodzi z roku 1695. Zachowana do dziś murowana, tynkowana budowla, jest jednonawową, dwukondygnacyjną świątynią z prostokątnym prosto zamkniętym, dwuprzęsłowym prezbiterium. Na osi środkowej fasady znajduje się sklepiona kruchta. Fasada budowli zwieńczona jest faliście zamkniętym szczytem. Wyposażenie świątyni, która pierwotnie mieściła 220 osób, było początkowo dość ubogie. W jego skład wchodził ołtarz z obrazem „Koronacja Maryi” autorstwa jednego z uczniów M.L. Willmana. W 1754 roku ołtarz rozbudowano dodając rzeźbę autorstwa Dorasili. W 1757 roku odnowiono wnętrze kościoła, który wyposażono wówczas w tabernakulum, a w 1795 roku w monstrancję. W 1890 roku odrestaurowano wnętrze świątyni, wymieniono ławki i ustawiono nowe organy. W lipcu 1892 roku ukończono budowę wieży, na której 2 miesiące później, 27 września zawieszono dzwon nazwany „Michał”. W 1908 roku przeprowadzono gruntowną restaurację świątyni. Wszystkie prace zostały wykonane wówczas bardzo starannie, przy czym zachowany został barokowy wystrój wnętrz. Po 1918 roku w kościele umieszczone zostały płyty pamiątkowe poświęcone poległym na frontach I wojny światowej mieszkańcom Zastruża i Krukowa. W czasie działań wojennych w 1945 roku świątynia nie uległa zniszczeniom. Przez szereg następnych lat wobec braku należytej troski, jej stan techniczny oraz elementów wyposażenia ulegał stopniowemu pogarszaniu. W latach 1973-74 przeprowadzono konieczny remont, zachowując barokowy wystrój elewacji i wnętrza. W 1985 roku wykonano nowy ołtarz soborowy, a w 1995 roku zakupiono nowe lichtarze i sztandary. Rok później usunięto mur przylegający do kościoła i zakupiono organy elektryczne. Do lat 60-tych XX wieku świątynia w Zastrużu podlegała pod proboszcza z Gościsławia. W okresie późniejszym przeniesiona została do parafii żarowskiej. Obecnie jest to kościół filialny pw. Wniebowzięcia NMP przynależący do parafii w Mrowinach.

Czytaj więcej: Figury Świętych w kościele filialnym pw. Wniebowzięcia NMP w Zastrużu

Tajny dokument Strategicznego Dowództwa Lotniczego USA z 1959 roku – atomowy armagedon Żarowa

Drukuj
Utworzono: piątek, 25, grudzień 2015

Zimna wojna z jęz. angielskiego Cold War, to umowne określenie stosunków panujących pomiędzy państwami zachodnimi a Związkiem Radzieckim i grupą państw socjalistycznych po II wojnie światowej. Za początek zimnej wojny przyjmuje się przemówienie Winstona Churchilla wygłoszone w Fulton 5 marca 1946, w którym zaatakował ekspansjonizm ZSRR i wezwał Zachód do zjednoczenia sił przeciwko rozprzestrzenianiu się komunizmu. Do końca lat 40-tych narastało napięcie w stosunkach międzynarodowych, m.in. zlikwidowana została demokracja w państwach Europy Środkowej i Wschodniej, na co odpowiedzią ze strony Zachodu była doktryna Trumana (poparcie gospodarcze i militarne USA dla wszystkich narodów sprzeciwiających się zewnętrznym i wewnętrznym naciskom zmierzającym do ich podporządkowania) i utworzenie NATO (1949 r.) oraz lokalnych sojuszy wojskowych w Azji i strefie Oceanu Spokojnego. Szczytowym okresem zimnej wojny były lata 1950–1953, kiedy nastąpiła pierwsza zbrojna konfrontacja (wojna koreańska), na obszarze peryferyjnym, między blokiem radzieckim a Zachodem (oddziały amerykańskie pod flagą ONZ wystąpiły przeciwko "ochotnikom" z Chińskiej Republiki Ludowej), gwałtownie wzrosły zbrojenia i apogeum osiągnęła wojna psychologiczna. Po śmierci Józefa Stalina w 1953 roku oraz mającym trzy lata później XX zjeździe Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego nastąpił długoletni okres zmiennego napięcia w stosunkach Wschód-Zachód. Początkowo wystąpiły tendencje odprężeniowe (rozejm w Korei, powstanie ruchu państw niezaangażowanych), ale jednocześnie w 1955 roku powołano Układ Warszawski, w 1956 roku miała miejsce radziecka interwencja na Węgrzech (rewolucja węgierska 1956), a w 1959 roku rewolucja na Kubie. W latach 60-tych sytuacja międzynarodowa ponownie się zaostrzyła. Wpływ na to miały m.in. budowa muru berlińskiego w 1961 roku oraz tzw. kryzys kubański, kiedy w 1962 roku świat stanął w obliczu wojny jądrowej.

Czytaj więcej: Tajny dokument Strategicznego Dowództwa Lotniczego USA z 1959 roku – atomowy armagedon Żarowa

Krukowska Góra - ostatni bastion III Rzeszy

Drukuj
Utworzono: środa, 30, grudzień 2015

Wzgórza Imbramowickie to północna część Równiny Świdnickiej, obejmująca wzniesienia pomiędzy dolinami rzek Bystrzycy i Strzegomki. Góra Strzelnicza (264,2 m n.p.m.), Góra Pyszczyńska (275,6 m n.p.m.), Góra Krukowska (239 m n.p.m.) i Góra Mnicha (241,1 m n.p.m.), które stanowią część kaledonidów kaczawskich, zbudowane są z łupków łyszczykowych, gnejsów, zieleńców, amfibolitów i fyllitów. Trzecia pod względem wysokości Góra Krukowska (niem. Raabenberg) jeszcze w XIX wieku przez miejscową ludność nazywana była „winna góra” lub „winne pole” i jak pisze Tomasz Ciesielski w swojej książce nazwa ta miała zostać przyjęta od klasztornych winnic, które kiedyś istniały na nasłonecznionych zboczach Góry Krukowskiej (Kruków wraz z przyległymi łanami ziemi w latach 1381-1532 i 1675-1810 należał do klasztoru cystersów w Krzeszowie). Być może to właśnie dziełem krzeszowskich zakonników była stojąca na wzniesieniu kapliczka lub też obraz świętego/świętej (niem. Kapelle, Heiligenbild), którego oznaczenie widnieje na austriackiej mapie Johanna Wolfganga Wielanda z 1736 roku oraz mapie Messtischblatt 1:25 000, arkusz 2952 (5065) Ingramsdorf z 1937 roku. Po sekularyzacji dóbr zakonnych w roku 1810, właścicielkami Krukowa i Zastruża były kolejno Maria Eliza Ruck z domu Hasenclever (1812-1817) i Sophia Flügel-Hasenclever (1817-1838). Dziełem tej ostatniej był wybudowany w roku 1822 na szczycie Góry Krukowskiej tzw. Letni Dom (wieża widokowa) będący zwieńczeniem drogi spacerowej obierającej swój początek w parku pałacowym w Zastrużu. Po jej śmierci kolejny właściciel majątku w Krukowie, niejaki Wilhelm Oelsner w 1850 roku przebudował tzw. Letni Dom, który dotychczas był obiektem na planie rotundy z siedmioma oknami, znakomicie spełniającymi funkcje widokowe. Do budowli dodano wówczas widokowy taras z balustradą, z którego przy ładnej pogodzie obserwować można było nawet okolice Dobromierza, Dzierżoniowa, Srebrnej Góry, Środy Śląskiej i Wrocławia. Pod koniec lat 30-tych XX wieku, kiedy większość dóbr krukowskich była własnością Towarzystwa Ziemskiego z Wrocławia (Schlesisches Landgessellschaft G.m.b.H Breslau), znajdująca się w opłakanym stanie wieża widokowa na szczycie Krukowskiej Góry została odpowiednio zabezpieczona. Prace sfinansował wówczas Günther Grundmann – prowincjonalny Konserwator Zabytków Dolnego Śląska (1932-1945), ten sam który pod koniec wojny ukrywał kosztowności i muzealne dzieła sztuki, będąc autorem słynnej listy ukrytych skarbów, zw. później listą Grundmanna. Jak wiadomo w czasie działań wojennych krukowska wieża widokowa została poważnie uszkodzona, lecz nie była całkowicie zniszczona. Kres jej istnienia nastąpił dopiero tuż po zakończeniu II wojny światowej. Dzisiaj o wydarzeniach tych wiemy niewiele, a źródła niemieckie milczą zupełnie o tym co działo się na przełomie lutego i maja 1945 roku w interesującym nas miejscu.

Czytaj więcej: Krukowska Góra - ostatni bastion III Rzeszy

Złoto dla zuchwałych, czyli gdzie zniknęły skarby III Rzeszy ?

Drukuj
Utworzono: środa, 23, grudzień 2015

W pamiętnej komedii wojennej Briana G. Huttona Złoto dla zuchwałych grupa amerykańskich żołnierzy dowiedziawszy się o skarbie nazistów ukrytym za linią frontu rozpoczyna „prywatną wojnę”, by ów skarb zdobyć. Najbardziej zabawne w tym jest to, że przy okazji przyśpieszają oni działania bojowe całej armii, a jej dowództwo nie może zrozumieć, czemu dotychczasowi dekownicy i oddziały tyłowe przejęły inicjatywę na froncie od pierwszoliniowych żołnierzy … Jak w każdej fikcji, także tutaj tkwi ziarno prawdy, gdyż rzeczywiście pod koniec wojny Amerykanom przyszło w udziale zdobywać (a raczej odkrywać) przerzucane z oblężonego Berlina zasoby Reichsbanku III Rzeszy. I jak zawsze bywa w takich historiach, także tutaj jest wiele znaków zapytania, mylnych tropów i niedomówień co do ilości przejmowanych dóbr, a bezpośredni uczestnicy wydarzeń raczej woleli pozostać anonimowi w swoich niebywale szybko nabytych lub wybudowanych po wojnie bogatych posiadłościach … 3 lutego 1945 roku blisko tysiąc bombowców amerykańskiej 8. Armii Powietrznej nadleciało nad Berlin. Ich głównym celem była dzielnica rządowa (to jedyny taki wypadek, gdzie lotnictwo amerykańskie obrało sobie za cel centrum miasta). W wyniku bombardowania zginęło około 3000 ludzi, a kolejnych 120 tysięcy zostało bez dachu nad głową. Zniszczeniu uległo także wiele budynków mieszczących instytucje państwowe, w tym poważnie uszkodzona została okazała siedziba Reichsbanku „tysiącletniej” Rzeszy. W jej sejfach przetrzymywano rezerwy złota i walut, które według współczesnych szacunków składały się na sumę 7 miliardów dolarów. Tutaj między innymi znajdowały się zasoby złota zrabowane przez Niemców podbitym państwom Europy (prócz polskich, których nie udało im się przejąć) oraz złoto i dewizy odbierane prowadzonym na śmierć Żydom w obozach zagłady.

Czytaj więcej: Złoto dla zuchwałych, czyli gdzie zniknęły skarby III Rzeszy ?

Więcej artykułów…

  1. Bramy wjazdowe do rezydencji w Mrowinach i Wierzbnej – nowożytna forma łuków triumfalnych w architekturze pałacowej
  2. Wojny Pruskie z XIX wieku, cz.2: Polegli w wojnie z Francją mieszkańcy okolic Świdnicy i Żarowa
  3. Botaniczne walory okolic Żarowa
  4. Wystawa "Legenda tamtej Wigilii - Boże Narodzenie 1944 w KL Gross-Rosen"

© 2022 Żarowska Izba Historyczna

Monday the 12th. By BlueHost Review and Affiliate Marketing.