Menu witryny
Wystawy
Gmina Żarów
Historia gminy
Pocztówki i stare fotografie
Lapidarium
Zabytki w gminie
Zabytki w okolicy
Trasy rowerowe
Licznik odwiedzin
PROMUJEMY:
Strona główna
Granitowe kolumny przedsiębiorstwa C.Kulmiz pomnikiem historii w Warszawie
Carl Friedrich von Kulmiz, człowiek znany z szybkich decyzji, wielostronności oraz intuicji w interesach, stworzył w stosunkowo krótkim czasie prawdziwe „przemysłowe eldorado”, w skład którego wchodziły fabryki żarowskie, fabryki w Halbstadt, Marktredwitz i Piekarach, cukrownie w Łanach, Swojczycach i Trestnie, kombinat górniczo-hutniczy w Marciszowie, fabryka mosiądzu w Tyrolu, browar w Sobótce Górce, kopalnie węgla brunatnego w okolicach Żarowa i in., kopalnie pirytu i rud siarki w Nassau, Norwegii i Kanadzie, kopalnie wałbrzyskie „Chwalibóg” („Segen Gottes”) oraz „Mieszko”, wcześniej „Melchior”, a także założone w drugiej połowie XIX w. przedsiębiorstwo eksploatacji i przeróbki kamienia pod nazwą „Granitwerke C.Kulmiz” („Steinkohlenbergwerks Kulmiz”). Jego siedzibą była Ścinawka Średnia (niem. Oberstreit). W skład przedsiębiorstwa wchodziły kamieniołomy w Rogoźnicy (niem. Groß Rosen), Grabinie (niem. Gräben) w powiecie strzegomskim (Kreis Striegau), Mikoszowie (niem. Niclasdorf) w powiecie strzelińskim (Kreis Strehlen) oraz kamieniołom mrowiński (przy drodze Mrowiny-Siedlimowice). Przedsiębiorstwo „Granitwerke C.Kulmiz” było szeroko znane ze swoich wyrobów kamieniarskich, które służyły jako budulec przy wielu przedsięwzięciach budowlanych. Dowodem tego może być artykuł autorstwa Kazimierza Kobylińskiego pt. „Ustawianie wielkich kolumn granitowych przy budowie zbiorników dla wody filtrowanej Wodociągów Warszawskich”, który został opublikowany w tygodniku poświęconym sprawom techniki i przemysłu „Przegląd Techniczny” nr 3 z dnia 16 stycznia 1908 r.:
Czytaj więcej: Granitowe kolumny przedsiębiorstwa C.Kulmiz pomnikiem historii w Warszawie
Unikalny zabytek z epoki brązu odnaleziony na obszarze gminy Żarów
W dniu 18 marca 2023 roku, podczas prac poszukiwawczych, które na obszarze gminy Żarów zgodnie z decyzjami Dolnośląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków (decyzja 1270/2022) prowadzi Żarowskie Stowarzyszenie Historyczno-Eksploracyjne "Aureus", miało miejsce odnalezienie bardzo unikatowego zabytku pochodzącego z wczesnej epoki brązu. Artefaktem tym jest luźne znalezisko siekierki brązowej o długości 6,6 cm i szerokości ostrza 2,0 cm. Zabytek przynależy do tzw. kultury unietyckiej, a chronologicznie datowany jest na wczesną epokę brązu (lata 1800-1600 p.n.e.). Siekierka odlana została z brązu w dwuczęściowej formie niszczącej. Cechuje się podłużnym kształtem, lekko przewężonym w środku, z wyodrębnionymi brzegami a także półkulistym ostrzem i płaskim również półkolistym obuchem. Na jej powierzchni widoczne są produkty korozji, barwy turkusowej, zielonej i jasnobrunatnej (tlenki żelaza). Typologicznie zabytek zaliczany jest do siekierek typu Wrocław-Szczytniki w wariancie A. Z uwagi na swoją wielkość siekierka, zaliczana jest do okazów małych o długości wynoszącej nie więcej niż 7,0 cm i stanowi niezwykle rzadko spotykany okaz na ziemiach polskich. Podobnej wielkości egzemplarze zostały odkryte jedynie na Opolszczyźnie w miejscowości Włodzienin (gm. Branice) i Kopernikach (gm. Nysa; przechowywany w tamtejszym Muzeum Powiatowym).
Czytaj więcej: Unikalny zabytek z epoki brązu odnaleziony na obszarze gminy Żarów
Mieszkańcy gminy Żarów odznaczeni "Gwiazdą Italii"
Italy Star czyli Gwiazda Italii, zwana też Gwiazdą Włoch, to brytyjskie odznaczenie wojskowe, zaliczane do medali kampanii (medale i gwiazdy nadawane żołnierzom lub cywilom uczestniczącym w konkretnych konfliktach zbrojnych na przełomie dziejów Imperium brytyjskiego), przyznawane za udział w działaniach bojowych na terenie Włoch i śródziemnomorskim teatrze działań podczas II wojny światowej między 11 czerwca 1943 a 8 maja 1945 roku. Gwiazda przyznawana była za służbę bojową na Sycylii i innych włoskich wyspach oraz na Włoszech kontynentalnych począwszy od zdobycia Pantellerii 11 czerwca 1943 do 2 maja 1945 roku, a także za operacje prowadzone do 8 maja 1945 roku w Grecji, Jugosławii, na Morzu Egejskim, Dodekanezie oraz u wybrzeży Egipcie. Odznaczenie miało formę sześcioramiennej gwiazdy wykonanej w brązie o wysokości 44 mm i szerokości 38 mm. W centrum umieszczono okrągłą tarczę z monogramem królewskim GRI VI i królewską koroną. W otoku występuje napis: THE ITALY STAR. Wstążka składa się z pięciu pionowych pasów o tej samej szerokości, w kolorach włoskiej flagi (czerwony – biały – zielony – biały – czerwony).
Czytaj więcej: Mieszkańcy gminy Żarów odznaczeni "Gwiazdą Italii"
Karta Repatriacyjna mieszkanki Łazan
Na przełomie lat 30. i 40. XX wieku, miały miejsce trzy duże fale przesiedleń Polaków z Kresów Wschodnich, czyli dawnego wschodniego pogranicza Polski, funkcjonującego w okresie międzywojennym i dawniej jako części polskiego terytorium państwowego, a obecnie stanowiące fragmenty obszarów państwowych Ukrainy, Białorusi i Litwy. Pierwsza fala wspomnianych przesiedleń miała miejsce w latach 1935-1938 i związana była z likwidacją polskich regionów autonomicznych: Marchlewszczyzny (Polski Rejon Narodowy im. Juliana Marchlewskiego, utworzony w obwodzie wołyńskim Ukraińskiej SSR w 1925 r.) i Dzierżowszczyzny (Polski Rejon Narodowy im. Feliksa Dzierżyńskiego, utworzony w obwodzie mińskim Białoruskiej SSR w 1932 r.), oraz w okresie tzw. operacji polskiej NKWD z lat 1937-1938 i wymierzonej przede wszystkim w Polaków (wg źródeł w jej trakcie skazano 139835 osób, 111091 zamordowano strzałem w tył głowy, 28744 skazano na pobyt w łagrach, ponad 100000 deportowano do Kazachstanu i na Syberię). Druga fala przesiedleń miała miejsce w latach 1940-1941 i zaznaczyła się czterema wielkimi sowieckimi akcjami deportacyjnymi Polaków z Kresów. W ich rezultacie na na wschód trafiło co najmniej 330-400000 osób. Trzecia fala masowych przymusowych przesiedleń ze wschodnich terenów II Rzeczypospolitej w nowe powojenne granice Rzeczpospolitej Polskiej miały miejsce w latach 1944-1946 i przeprowadzone zostały w wyniku zawarcia tzw. układów republikańskich (1944) pomiędzy Polskim Komitetem Wyzwolenia Narodowego (PKWN) a trzema republikami ZSRR (Białoruską SSR, Ukraińską SSR, Litewską SSR).
Dowód tożsamości konia
Przez ponad 5500 lat był sprzymierzeńcem człowieka w trakcie wojen i w okresach pokoju. Na przestrzeni wieków, otaczany był szczególną troską przez każdego właściciela. Mowa oczywiście o koniu, zwierzęciu, na którego grzbiecie rodziły się i umierały cywilizacje, o zwierzęciu które pochwalić może się największym wpływem i rolą jaką pełniło w życiu odległych i bliższych nam przodków, dziadków i ojców. W „Pamiętnikach włościanina”, autor Jan Słomka pisał (wyd. II, Kraków 1929, rozdz. III): Co najlepsza pasza, jak siano, koniczyna, owies z sieczką, ciarachy, plewy, była tylko dla koni, — krowy zaś dostawały tylko czystą słomę z żyta, pszenicy, jęczmienia, owsa, a prośniankę zadawali im dopiero na wiosnę, gdy się ocieliły. Jeżeli zaś gospodyni chciała im kiedy zarzucić za drabinę lepszej paszy: siana czy koniczyny, to czyniła to ukradkiem, żeby tego gospodarz nie widział, bo się bardzo o to złościł i gniewał, — również i parobek pilnował, żeby gospodyni paszy koniom »nie porywała« i nie uszczuplała, bo mówili, że »koń ciągnie i robi, to musi lepiej zjeść, a krowa nie idzie do zaprzęgu, — stoi tylko i żre«. Chociaż i konie w zimie stały przeważnie na stajni, i zazwyczaj wyjeżdżali niemi tylko po drzewo do lasu, — ale gospodarza to cieszyło, gdy je ze stajni wypędził i ładnie mu po oborze brykały.
XXII Żarowska Prelekcja Historyczna
W późne piątkowe popołudnie 3 marca odbyła się kolejna już, XXII Żarowska Prelekcja Historyczna. Podobnie jak podczas ubiegłych spotkań, tak i teraz dla zgromadzonej publiczności, przygotowane zostały dwa wykłady. Jako pierwszy zagadnienie pt. „O pozytywnych aspektach poszukiwania zabytków z perspektywy archeologa”, referował prezes Stowarzyszenia Naukowego Archeologów Polskich, Oddział Dolnośląski, archeolog Radosław Kuźbik. Nadmienić należy, że SNAP jest stowarzyszeniem o charakterze zawodowym powstałym w 1989 roku, w swej działalności nawiązuje do tradycji Polskiego Towarzystwa Prahistorycznego i Polskiego Towarzystwa Archeologicznego. Działania Stowarzyszenia Naukowego Archeologów Polskich związane są z ochroną dziedzictwa archeologicznego, realizowane m.in. poprzez upowszechnianie wiedzy o archeologii w społeczeństwie za pośrednictwem działalności wydawniczej, popularyzatorskiej i naukowej, współpracę z organizacjami i instytucjami zajmującymi się ochroną zabytków oraz dbaniem o wysoki poziom etyczny, zawodowy i naukowy swoich Członków.
W sakiewce dawnych mieszkańców gminy Żarów, cz. 24: Monety cesarza Ferdynanda III Habsburga
Już w 1625 roku cesarz rzymski Ferdynand II Habsburg, przeprowadzi wolny wybór i koronację swego syna Ferdynanda III na króla Węgier. Dwa lata później po wprowadzeniu w Czechach monarchii dziedzicznej, Ferdynand został koronowany na króla czeskiego w Pradze. Z kolei w 1636 roku elektorzy Rzeszy Niemieckiej, wybrali go w Ratyzbonie na króla rzymskiego (niemieckiego). Cesarzem Rzymskim został po śmierci ojca 15 lutego 1637 roku. Większość jego rządów przypadła na okres toczonej w latach 1618-1648 tzw. wojny trzydziestoletniej. Nowy monarcha przystąpił do ratowania pogrążonych w ruinie Niemiec i odbudowy pozycji politycznej Habsburgów. W wrześniu 1640 roku zwołał Sejm Cesarstwa w Ratyzbonie, na obradach którego przywrócono funkcjonowanie centralnych organów Rzeszy. Swoim dekretem Ferdynand III sprzeciwił się na przełomie lat 1640-1641, przemarszowi wojsk z terenów Rzeczypospolitej do Flandrii, co zostało uzgodnione polsko-hiszpańskim traktatem sojuszniczym. Dwa lata później rozpoczął negocjacje pokojowe ze Szwedami, Holendrami oraz Francuzami, które prowadzono w w Münster i Osnabrück. Rozmowy prowadził wówczas ambasador cesarski Maksymilian hrabia von Trauttmansdorff. Ze względu na stale pogarszającą się sytuację Ligii Katolickiej oraz rządów cesarskich w Niemczech, w 1644 roku, Ferdynand III został zmuszony przyznać książętom i stanom Rzeszy prawo do samodzielnego zawierania traktatów i prowadzenia wojen. Rezultatem tego miało być wsparcie książąt Rzeszy w negocjacjach mających na celu zakończenie wojny trzydziestoletniej. W efekcie doszło do dalszego osłabienia władzy centralnej w Świętym Cesarstwie Niemieckim i stopniowego zawierania traktatów pokojowych z Francją i Szwecją przez kolejnych książąt niemieckich. Sytuacja wojsk cesarskich oraz sprzymierzonych była nie najlepsza.
Przedsiębiorstwo Lurgi-Thermi GmbH w Żarowie
Od lipca 1943 roku III Rzesza prowadziła wojnę na dwóch frontach: wschodnim i południowym. 6 czerwca 1944 roku doszło do lądowania oddziałów alianckich w Normandii i otwarcia Frontu Zachodniego. Wymagało to całkowitej reorganizacji procesu produkcji i jej nasilenia w związku z rosnącymi potrzebami. Ponadto alianci prowadzili coraz szerzej zakrojoną operację bombową przeciwko ważnym ośrodkom produkcyjnym. Naloty szczególnie przybrały na sile w końcowych latach wojny 1943–1945. Jednak pomimo tych trudności niemiecki przemysł zbrojeniowy zachował wysoką wydajność i stale ją zwiększał. Trzeba jednak podkreślić, że nie byłoby to możliwe bez udziału w procesie produkcji olbrzymich mas robotników przymusowych z podbitych państw Europy. Udział w produkcji niewykwalifikowanych robotników ewidentnie wpłynął na wzrost produkcji uzbrojenia. Do grudnia 1944 roku nie mniej niż 38% siły roboczej stanowili ludzie pochodzący z obcych krajów. Niektórzy z nich pracowali dobrowolnie jednak przytłaczająca większość składała się z jeńców wojennych, osób deportowanych albo więźniów. Pod koniec 1944 roku na terenie Trzeciej Rzeszy pracowało 1 600 000 jeńców i 6 000 000 obcych robotników, z których 2 miliony stanowiły kobiety. W 1943 roku ponad 750 000 ludzi w tym wielu przymusowo sprowadzono z Francji, Belgii i Holandii. Kraje te stanowiły dla przemysłu niemieckiego najważniejsze nowe źródło wykwalifikowanej lub częściowo wykwalifikowanej siły roboczej. Tymczasem z Polski, Rosji i innych krajów wschodniej Europy przyjeżdżali ludzie niewykwalifikowani. Z samej tylko Rosji przysłano blisko 2 750 000 mężczyzn i kobiet.
Żarowskie Stowarzyszenie Historyczno-Eksploracyjne "Aureus" podsumowało rok
W kwietniu 2022 r. na terenie naszej gminy Żarów, powstało Żarowskie Stowarzyszenie Historyczno-Poszukiwawcze "Aureus". To pierwsze takie stowarzyszenie grupujące eksploratorów i poszukiwaczy na terenie powiatu świdnickiego. W tym roku po raz pierwszy Żarowskie Stowarzyszenie Historyczno-Poszukiwawcze "Aureus" zaprosiło współpracowników oraz gości na spotkanie noworoczne, podczas którego podsumowano ubiegłoroczną działalność. Specjalnie na tę okazję, dla zgromadzonych członków Stowarzyszenia oraz zaproszonych gości, przygotowana została prezentacja multimedialna, przedstawiająca najważniejsze znaleziska dokonane w 2022 roku podczas prac eksploracyjnych prowadzonych na Ziemi Żarowskiej. Nadmienić trzeba, iż wspomniane prace prowadzone były w dwóch obrębach na obszarze Gminy Żarów o łącznej powierzchni 113,9 ha. W ich trakcie odnalezionych zostało łącznie 2105 przedmiotów zabytkowych datowanych od tzw. Okresu Wędrówek Ludów (IV-VI w. n.e.) po II wojnę światową. Na tę liczbę, składają się następujące znaleziska: kule ołowiane muszkietowe i pistoletowe – 378 szt., pociski ołowiane inne (XIX w.) – 75 szt., pociski karabinowe i pistoletowe (XIX w. - II wojna światowa – 16 szt., guziki płaskie – 213 szt., guziki wypukłe – 153 szt., klamry pasa i obuwia – 86 szt., fragmenty klamer – 53 szt., monety – 395 szt. (w tym Królestwo Prus – 80, Cesarstwo Niemiec – 91, Księstwo Saksonii – 2, Cesarstwo Austro-Węgier – 11, Rosja Carska – 1, Republika Weimarska – 74, Republika Francuska – 2, III Rzesza – 9, PRL – 97, monety nierozpoznane ze względu na stan zachowania – 28), plomby ołowiane – 107, sprzączki i inne elementy oporządzenia – 63, fragmenty ceramiki i porcelany – 9, inne przedmioty i fragmenty przedmiotów – 551.
Czytaj więcej: Żarowskie Stowarzyszenie Historyczno-Eksploracyjne "Aureus" podsumowało rok
Ruina romantycznej wieży w Pyszczynie
Termin „Romantyzm” to określenie prądu ideowego, literackiego i artystycznego, który w Europie rozwijał się od lat 90. XVIII w. do lat 40. XIX w. Prąd ten powstał na fali europejskich ruchów wolnościowych i był reakcją na zmiany społeczne oraz polityczne wywołane rewolucją francuską z 1789 roku. Pełen rozkwit datuje się na czasy Napoleona, a upadek zbiega się w czasie z Wiosną Ludów w 1848 roku. Początek epoki romantyzmu w Polsce przypada na rok 1822, kiedy wydane zostały „Ballady i romanse” Adama Mickiewicza, za koniec z kolei rok 1864, czyli upadek powstania styczniowego. Twórcom romantycznym przyświecało hasło „Wolność, równość, braterstwo”, dlatego ruch ten należy rozumieć jako formę buntu przeciwko regułom społecznym obowiązującym w epoce oświecenia. Romantycy sprzeciwiali się ustalonym regułom życia politycznego, a także sztywnym zasadom życia arystokracji i mieszczaństwa poprzedniej epoki. Nazwa epoki romantyzmu wywodzi się z języka francuskiego i niemieckiego, od słowa „roman” i oznacza powieść lub opowiadanie.
Wystawy i nagrody przedsiębiorstw Kulmiza w latach 1861-1906
W okresie ostatnich 200 lat przemysł odcisnął bardzo silne piętno w rozwoju wielu miast oraz regionów. Cały szereg małych ośrodków zawdzięcza temu sektorowi gospodarki ogromny wzrost potencjału demograficznego i gospodarczego, zwłaszcza w okresie uprzemysławiania w XIX wieku. Powszechnie stosowany termin tzw. drugiej rewolucji przemysłowej, przypadającej właśnie na drugą połowę XIX i początki XX stulecia, to nic innego jak proces zmian gospodarczych, społecznych i kulturalnych, który został spowodowany przez gwałtowny rozwój nauki i techniki. W wielu przypadkach do przeistoczenia się małej miejscowości w prężny ośrodek przemysłowy potrzebny był odpowiedni impuls w postaci występujących lokalnie kopalin oraz osoby będącej energicznym działaczem i inwestorem stawiającym na innowacje techniczne. Tak było właśnie w przypadku Żarowa, gdzie surowiec mineralny w postaci kaolinu ze złożami w pobliżu Gołaszyc, Kalna, Mrowin i Żarowa, miał decydujący wpływ na powstanie Fabryki Cegieł Szamotowych C.Kulmiz (Chamottenfabrik Saarau, C.Kulmiz). Wydobycie kaolinu na obrzeżach Żarowa rozpoczęto już w 1843 roku. Rok wcześniej powstała żarowska cegielnia, produkująca metodami tradycyjnymi piecowe kafle, cegły, dachówki i inne materiały budowlane. Po opracowaniu nowych metod przygotowania surowca i zmechanizowaniu wytwórczości, w 1850 roku ruszyła produkcja na skalę przemysłową nowego zakładu, któremu nadano nazwę Żarowska Fabryka Szamotowa C.Kulmiz. Wkrótce potem zbudowane zostały dwie fabryki filialne. Jedna z nich powstała w 1889 roku w czeskim Halbstadt, druga w 1899 roku w bawarskim Marktredwitz. Obie zaopatrywane były w surowiec wydobywany i sprowadzany z Żarowa.
Czytaj więcej: Wystawy i nagrody przedsiębiorstw Kulmiza w latach 1861-1906
Informacje
Historia miejscowości
Dawni mieszkańcy
Kalendarium
Kartografia
Słownik miejscowości
Muzea, wystawy, zabytki
Archeologia i Historia
Strony historyczne
WSPÓŁPRACUJEMY:
