Medal 40-lecia PRL oraz orzełki przekazane do Żarowskiej Izby Historycznej

Nowy tydzień rozpoczynamy od pamiątek, które do Żarowskiej Izby Historycznej dostarczył pan Sławomir. Wśród nich są: dwa orzełki z czapki wojskowej LWP (lata 50. XX w.) oraz czapki MO (lata 70-80. XX w.), a także medal 40-lecia Polski Ludowej (lata 1984-1985). Składamy Serdeczne Podziękowania dla pana Sławomira. Polski orzeł wojskowy (pot. Orzełek) to symboliczny znak żołnierza polskiego stanowiący stylizowaną odmianę godła państwowego. W Polskich Siłach Zbrojnych w ZSRR wprowadzono nowy wzór orła. Został on zaprojektowany przez Janinę Broniewską i był wzorowany na wizerunku orła z sarkofagu Władysława Hermana znajdującego się w katedrze w Płocku. W założeniach nawiązywał do tradycji piastowskich, stąd jego fałszywa nazwa „orzełek piastowski”, ale w rzeczywistości wizerunek z grobowca był neogotycki i powstał w 1824 roku.

Orzełek z czapki Milicji Obywatelskiej 

Orzełek z czapki Ludowego Wojska Polskiego

Nowo powstały orzełek nie miał tarczy amazonek ani korony. Został wykonany z patynowanego mosiądzu o wymiarach 4,5 na 5 cm. Wzornik orła datowany na 1 czerwca 1943 roku trafił do moskiewskich fabryk. Popularnie nazywany przez żołnierzy kuricą, kurą czy też wroną. Nie był lubiany przez żołnierzy, przez co niejednokrotnie na froncie wymieniali je na orzełki wz.19, czasem z odciętą koroną. Pierwszą partię orłów wprowadzono oficjalnie rozkazem dziennym nr 39 z 12 lipca 1943 roku dowódcy Dywizji Kościuszkowskiej. Emblemat „orła kościuszkowskiego” noszono na czapkach i furażerkach. Malowany był na hełmach, broni ciężkiej i sprzęcie wojskowym. Stanowił godło na wszystkich sztandarach wykonanych w ZSRR. Według regulaminu miał być noszony do końca 1944 roku, choć w użyciu pozostawał częściowo jeszcze do 1947/48 roku.

Później pojawił się jeszcze na odznakach Wielkopolskiego Krzyża Powstańczego w 1957, Medalu „Za udział w walkach w obronie władzy ludowej” potocznie zwanego „medalem utrwalaczy” w 1983 roku i Krzyżu Bitwy pod Lenino w 1988 roku. 1 stycznia 1945 roku Naczelny Dowódca WP wydał rozkaz, którym wprowadził wzór orła wojskowego z okresu Królestwa Polskiego i powstania listopadowego, ale bez korony. Na czapkach generalskich był on metalowy, a na kołnierzach kurtek i płaszczach haftowany srebrnym bajorkiem. Szpony i dziób orła tkano złotem. Dla pozostałych oficerów i żołnierzy wprowadzono na czapkach orła z białej blachy lekko oksydowanej.

Medal 40-lecia Polski Ludowej

Medal 40-lecia Polski Ludowej, to polskie cywilne odznaczenie państwowe okresu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Ustanowiony został ustawą z dnia 26 kwietnia 1984 roku w czterdziestą rocznicę powstania Polski Ludowej, w celu wyrażenia uznania dla wysiłku ludzi pracy w budowie i umacnianiu socjalistycznego państwa, rozwoju społeczno-gospodarczego i kultury narodowej. Uchwała Rady Państwa z 10 maja 1984 roku określiła zasady nadawania i opis odznaki medalu.

Medal nadawany był za całokształt zasług położonych w długoletniej, wyróżniającej się pracy zawodowej oraz działalności społeczno-politycznej. Według przepisów, nadawano go obywatelom cieszącym się autorytetem w swoich środowiskach zawodowych i społecznych, którzy swą długoletnią pracą zawodową, działalnością społeczną lub polityczną w różnych dziedzinach życia kraju w okresie czterdziestolecia Polski Ludowej wnieśli liczący się wkład w budowę i umacnianie socjalistycznej państwowości, gospodarki i kultury narodowej.

Medal nadawała Rada Państwa na wniosek: ministrów i kierowników urzędów centralnych, wojewodów i prezydentów miast Warszawy, Krakowa i Łodzi, prezydiów wojewódzkich rad narodowych, organów naczelnych władz Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, Stronnictwa Demokratycznego i Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego oraz naczelnych władz centralnych związków, stowarzyszeń, organizacji społecznych o zasięgu ogólnokrajowym. Medal nadawany był w okresie od 22 lipca 1984 roku do 22 lipca 1985 roku.

Odznaką Medalu 40-lecia Polski Ludowej jest krążek o średnicy 32 mm, srebrzony, oksydowany. Na awersie medalu w środku umieszczono wizerunek orła, a po obu jego stronach daty: 1944 i 1984. Nad orłem znajduje się rzymska cyfra: XL, a pod orłem napis: PRL. Daty połączone są z rzymską liczbą stylizowanymi kłosami zboża, a z napisem kołami zębatymi. Wszystkie elementy są wypukłe. Na rewersie medalu umieszczony jest wgłębiony kontur granic Polski, a w środku konturu napis w trzech wierszach: WALKA / PRACA / SOCJALIZM, pod napisem znajduje się gałązka oliwna.

Wstążka medalu jest szerokości 32 mm, składająca się z dwóch pionowych pasków w środku w kolorze białym i czerwonym o szerokości 12 mm każdy i dwóch pasków po bokach o szerokości 4 mm koloru złotego. Baretka sporządzona jest w kolorach wstążki, na niej umieszczona jest metalowa lub wyhaftowana nakładka koloru srebrnego, składająca się z poziomej listewki o szerokości 2 mm i rzymskiej liczby „XL” o wysokości 6 mm.

Autorem projektu jest artysta plastyk Edward Gorol. Medal noszono na lewej stronie piersi w kolejności po Medalu 30-lecia Polski Ludowej. Łącznie przyznano 1 217 940 Medali 40-lecia PRL.

Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy:Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.

Źródła:
●W. Bigoszewska, H. Wiewióra, Sztandary ludowego Wojska Polskiego 1943 -1974. Warszawa 1974
● K. Madej, Polskie symbole wojskowe 1943–1978: godło, sztandary, ordery, odznaczenia i odznaki ludowego Wojska Polskiego, Warszawa 1980
● Dz.U. nr 26 poz. 131 z 1984 r. (Dz.U. z 1984 r. nr 26, poz. 131)
● M.P. nr 13 poz. 94 z 1984 r. (M.P. Z 1984 r. nr 13, poz. 94)
● T. Honkisz, Kronika. „Wojskowy Przegląd Historyczny”, 3/1984, s. 291
● J. Ćwieluch, Medalomania. Raport: Medale i ordery. Kto daje, komu i za co. polityka.pl, 20 listopada 2010. [dostęp 2012-05-04]
● T. Jeziorowski, M. Skotnicki (red.), Blask orderów. T. III, Warszawa 2019
● T. Zawistowski, Orzeł zwany "kuricą", „Biuletyn IPN „pamięć.pl”, 10 (19), s. 67, październik 2013