Strona wykorzystuje pliki cookies, jeśli wyrażasz zgodę na używanie cookies, zostaną one zapisane w pamięci twojej przeglądarki. W przypadku nie wyrażenia zgody nie jesteśmy w stanie zagwarantować pełnej funkcjonalności strony!

Radzieckie pojazdy pancerne zniszczone w okolicy Mrowin

Drukuj
Utworzono: poniedziałek, 05, listopad 2012

... Był poranek 14 lutego 1945 roku, kiedy od strony Imbramowic i Tarnawy słychać było narastający zgrzyt czołgowych gąsienic. Zza drzew i wiejskich zabudowań wyłoniły się sylwetki radzieckich czołgów i dział pancernych, za którymi szła liczna piechota. Nagle od strony Góry Krukowskiej i Pożarzyska odezwała się niemiecka artyleria przeciwpancerna, posyłają w stronę Rosjan grad pocisków. Ogień był celny. Trafione pojazdy znieruchomiały, a reszta zawróciła z powrotem ... Być może tak właśnie wyglądało pierwsze starcie niemiecko-radzieckie, które miało miejsce w najbliższej okolicy Żarowa. Atak w tym rejonie nie został ponowiony. 24 lutego zniechęceni Rosjanie, w obliczu dobrze okopanych i solidnie wyposażonych jednostek niemieckich, przeszli do działań defensywnych. Front w okolicy Żarowa ustabilizował się aż do początków maja 1945 roku.

O rozbitych w tej okolicy radzieckich pojazdach pancernych, informują nas dwie fotografie, które zostały udostępnione Żarowskiej Izbie Historycznej przez panie Krystynę Kwiatkowską oraz Ewę Dzikoń. Fotografie te wykonane zostały na przełomie lat 40/50-tych w okolicy Mrowin – pola po lewej stronie linii kolejowej Imbramowice-Żarów, na wysokości dzisiejszych zakładów Podstrefy WSSE. Utrwalone na nich, zdemontowane pojazdy radzieckie to czołg średni T-34/85, średnie działo samobieżne SU-85, średnie działo samobieżne SU-100. Jak wyglądały te pojazdy w pierwotnej postaci, jaką siłą ognia dysponowały, z jakich pochodziły jednostek i w jaki sposób zostały unieruchomione ??

Składamy serdeczne podziękowania za udostępnienie niniejszych fotografii. Odrębne podziękowania kierujemy dla pana Romana Grzędy

Rozbity radziecki czołg T34/85 w okolicy Mrowin
(fotografia ze zbiorów Krystyny Kwiatkowskiej)

Rozbite radzieckie samobieżne działa pancerne w okolicy Mrowin. Po lewej SU-85, po prawej SU-100 (fotografia ze zbiorów Ewy Dzikoń)

W operacji dolnośląskiej (luty 1945) udział wzięła 3. Gwardyjska Armia Pancerna pod dowództwem generała Pawła Rybałki. Działa samobieżne typu SU-85 i SU-100 wchodziły na wyposażenie pułków artylerii pancernej (Cамоходно-артиллерийский полк):

6. Gwardyjski Korpus Pancerny: 385. Gwardyjski pułk czołgów i artylerii pancernej (wraz z czołgami T35/85), 1893. Pułk artylerii pancernej, 1894. Pułk artylerii pancernej
7. Gwardyjski Korpus Pancerny: 384. Gwardyjski pułk czołgów i artylerii pancernej (wraz z czołgami T34/85), 702. Pułk artylerii pancernej, 1977. Pułk artylerii pancernej
9. Korpus zmechanizowany: 383. Pułk czołgów i artylerii pancernej (wraz z czołgami T34/85),1507. Pułk artylerii pancernej, 1978. Pułk artylerii pancernej

oraz oddzielnej 16. Brygada artylerii pancernej. Z kolei czołgi T34/85 były na wyposażeniu brygad pancernych:

6. Gwardyjski Korpus Pancerny: 51. Gwardyjska brygada pancerna, 52. Gwardyjska brygada pancerna, 53. Gwardyjska brygada pancerna,
7. Gwardyjski Korpus Pancerny: 54. Gwardyjska brygada pancerna, 55. Gwardyjska brygada pancerna, 56. Gwardyjska brygada pancerna
9. Korpus zmechanizowany: 91. Brygada pancerna

Nie jesteśmy niestety w stanie określić, do której dokładnie jednostki z 3. Gwardyjskiej Armii Pancernej, przynależały sfotografowane w okolicy Mrowin unieruchomione pojazdy radzieckie. Na cmentarzu wojennym żołnierzy Armii Radzieckiej w Żarowie, pochowanych zostało dwóch nieznanych z imienia i nazwiska czołgistów poległych w walce. Na płycie pomnika utrwalony został numer ich czołgu 106/112 e. Z relacji mieszkańców gminy Żarów – powojennych osadników wynika, że rozbite/unieruchomione czołgi radzieckie stały na polach nieopodal Marcinowiczek, Tarnawy, Imbramowic, Krukowa oraz Mrowin. Znana jest również historia związana ze zniszczeniem radzieckiego czołgu ciężkiego IS-2.

Tablica upamiętniająca czołgistów radzieckich pochowanych na cmentarzu wojennym w Żarowie

Pojazdy radzieckie rozbite w okolicach Mrowin

 

T-34/85 – czołg średni konstrukcji radzieckiej z okresu II wojny światowej. Wszedł do produkcji seryjnej na początku 1944. Od swojego poprzednika T34/76 różnił się głównie działem o większym kalibrze i nową trzyosobową wieżą, Pierwsze serie czołgów były uzbrojone w działo D-5T. Od marca 1944 rozpoczęto produkcję wozów uzbrojonych w działo ZiS-S-53. Produkcja szybko się rozwijała. Wkrótce prowadzona była w wielu zakładach. Nowy czołg wyparł z produkcji poprzednia wersję T-34/76. Wozy produkcji różnych fabryk różniły się szczegółami budowy (kształtem wieży, konstrukcją kół nośnych itp.). W ZSRR produkcja czołgu T-34/85 trwała do 1950 roku. W tym czasie zbudowano 44000 egzemplarzy. Po zakończeniu II wojny światowej produkcję tych wozów rozpoczęto także w Czechosłowacji (w latach 1951-1957 zbudowano 3000 sztuk) i Polsce (w latach 1951-1957 zbudowano 1400 sztuk). Dane techniczne: czołg średni; trakcja: gąsienicowa; załoga: 5 (dowódca, kierowca, celowniczy, ładowniczy, strzelec-radiotelegrafista); silnik: wysokoprężny, 12-cylindrowy W-2-34 lub W-34M o mocy 500 KM (367 kW) przy 1800 obr./min.; pojemność zbiorników paliwa: 630 l (zasadnicze), 180 l (dodatkowe); pancerz: spawany z płyt walcowanych, wieża odlewana, grubość pancerza 20 – 90 mm; wymiary: długość – 8,10 – 8,15 m (całkowita), 6,07 – 6,10 m (kadłuba); szerokość: 3,00 m; wysokość: 2,72 m; prześwit: 0,40 m; masa własna: 32 000 kg; prędkość: 50-55 km/h; zasięg: 300 km (na drodze), 230 km (w terenie); uzbrojenie 1 armata czołgowa wz. 1944 ZiS-S-53 kal. 85 mm (zapas amunicji – 55 szt.) (w pierwszej serii armata wz. 1943 D-5T kal. 85 mm), 2 karabiny maszynowe DTM kal. 7,62 mm (zapas amunicji – 1920 szt.). Z armaty strzelano pociskami przeciwpancernymi zwykłymi typu BR-365 i 365K lub podkalibrowymi typu BR-365P. Maksymalna przebijalność pancerza pociskiem zwykłym wynosiła – 102 mm z odległości 1000 m, pociskiem podkalibrowym – 138 mm z odległości 500 m. Do niszczenia celów nieopancerzonych stosowano pociski odłamkowo – burzące typu O-365.

SU-85 – średnie działo samobieżne konstrukcji radzieckiej z okresu II wojny światowej. Jego produkcję seryjną rozpoczęto pod koniec 1943 roku. Konstrukcja bazowała na wcześniejszym modelu SU-122, który z kolei został zbudowany na podwoziu czołgu T-34. Nowy pojazd wyposażono w zmodernizowaną armatę przeciwlotniczą wz. 1943 D5S kal. 85 mm, która charakteryzowała się zwiększoną szybkostrzelnością, niezbędną dla niszczenia szybko poruszających się celów. Głównym zadaniem nowej konstrukcji było eliminowanie nowszych modeli czołgów niemieckich (np. PzKpfw V Panther; PzKpfw VI Tiger), szybszych lub lepiej opancerzonych niż wcześniejsze konstrukcje. Dane techniczne: działo samobieżne; trakcja: gąsienicowa; załoga: 4 (dowódca, kierowca, celowniczy, ładowniczy); produkcja: 1943-44 (ok. 2050 egzemplarzy); silnik: wysokoprężny, 4-suwowy, 12-cylindrowy widlasty W-2-34 o mocy 500 KM; pojemność zbiorników paliwa: zasadnicze 540 l, dodatkowe 270-360 l; pancerz: spawany z płyt walcowanych 20-45 mm; długość: 8,15 m; szerokość: 3,00 m; wysokoś: 2,33-2,45 m; prześwit: 0,40 m; prędkość: 55 km/h; zasieg: 300 km na szosie; uzbrojenie: armata wz. 1943 D-5S kal. 85 mm; 2 pistolety maszynowe PPSz kal. 7,62 mm

 

SU-100 – średnie działo samobieżne produkcji radzieckiej z okresu II wojny światowej. Działo to przyjęto do uzbrojenia armii radzieckiej w lipcu 1944, a do końca 1944 roku dostarczono ok. 500 nowych dział. W pierwszej połowie 1945 wyprodukowano jeszcze ok. 700 wozów. Były one niezwykle efektywnym środkiem walki z nowymi typami czołgów niemieckich. Odegrały bardzo istotną rolę w końcowej fazie wojny, m.in. w operacji balatońskiej i berlińskiej. Dane techniczne: działo samobieżne; trakcja: gąsienicowa; załoga: 4 osoby; produkcja 1944-46 (ok. 4500 egzemplarzy); silnik: wysokoprężny 12-cylindrowy, widlasty, czterosuwowy W-2-34 o mocy maksymalnej 500 KM; pojemność zbiorników paliwa: 465 l oleju napędowego; pancerz: spawany z walcowanych płyt pancernych utwardzanych powierzchniowo, grubość: 20 - 110 mm; długość: 9,45 m; szerokość: 3,00 m; wysokość: 2,24 m; prześwit: 0,40 m; masa: 31,6 t ; prędkość: 50 km/h; zasięg: 310 m; uzbrojenie: 1 armata D-10S kal. 100 mm z zapasem 34 naboi, 2 pistolety maszynowe PPSz lub PPS

Niemiecka artyleria i piechota zajmująca w 1945 roku umocnione pozycje na obszarze dzisiejszej gminy Żarów dysponowała wystarczającymi środkami przeciwpancenymi, aby zniszczyć/unieruchomić każdy radziecki czołg, czy też pancerne działo samobieżne. Na wyposażniu były armaty przeciwpancerne: 7,5 cm Pak 40 oraz 8,8 cm PaK 43. Piechota dysponowała bezodrzutowymi granatnikami przeciwpancernymi jednorazowego użytku typu Pancerfaust 30, 60 i 100 oraz rakietowymi granatnikami przeciwpancernymi Raketenpanzerbüchse Panzerschreck RPzB 54/1. Na przełomie lutego i marca 1945 roku w okolicach Łażan i Krukowa stacjonował 88. batalion ciężkich niszczycieli czołgów, wyposażony w niszczyciele typu Nashorn-Hornisse SdKfz 164. Żniwo zbierały również miny przeciwpancerne: Tellermine 35 (T. Mi. 35), Tellermine 35 Stahl (T. Mi. 35St), Tellermine 42 (T. Mi.42), Tellermine 43 (T. Mi. 43Pilz ), Riegelmine 43 (Sprengriegel 43, R-Mine 43, RMi 43), Holzmine 42, Topfmine 4531 (To. Mi. 4531A, B, C)

Niemieckie środki przeciwpancerne w użyciu oddziałów niemieckich w okolicach Żarowa

7,5 cm PaK 40 (Panzerabwehrkanone 40 – armata przeciwpancerna wzór 40) – niemiecka armata przeciwpancerna kalibru 75 mm opracowana w latach 1939-1941. Była standardowym niemieckim działem przeciwpancernym do końca wojny. Była używana także przez inne państwa Osi, a zdobyczne egzemplarze weszły na uzbrojenie Armii Czerwonej. Po wojnie służyły w armiach Albanii, Bułgarii, Czechosłowacji, Finlandii, Rumunii i Węgier. Łącznie wyprodukowano około 23 000 sztuk tej broni, plus około 6000 egzemplarzy stanowiących uzbrojenie niemieckich niszczycieli czołgów. Armata PaK 40 stanowiła skuteczną broń przeciwpancerną aż do końca wojny i była w stanie zniszczyć każdy czołg aliancki z wyjątkiem ciężko opancerzonych IS-2 i M26 Pershing. Jedyną poważniejszą wadą PaK 40 był znaczny ciężar własny 1425 kg, co wymuszało używanie do transportu działa ciągnika artyleryjskiego, szczególnie na miękkim gruncie. PaK 40 wystrzeliwała pociski o masie od 4,1 (podkalibrowy z rdzeniem wolframowym), przez 5,74 (burzący) do 6,8 kg (przeciwpancerny). Szeroka gama pocisków czyniła z PaK 40 także użyteczne działo polowe i używający jej żołnierze bardzo wysoko ją oceniali. Przebijalność pancerza (0° pochylenia z 500 m) przy użyciu pocisku podkalibrowego wynosiła 154 mm, a z odległości 2000 m wciąż sięgała 98 mm. Donośność: 1800 m (ogniem bezpośrednim), 7680 m (ogniem pośrednim); szybkostrzelność: 14 strzałów/min

8,8 cm PaK 43 (Panzerabwehrkanone 43 – działo przeciwpancerne model 43) – niemieckie działo kalibru 88 mm służące oddziałom Wehrmachtu podczas II wojny światowej jako artyleria przeciwpancerna. Broń była rozwinięciem przeciwlotniczej armaty 88 mm. 8,8 cm PaK 43 było największym działem przeciwpancernym w niemieckim arsenale, które dzięki dużej ilości zbudowanych egzemplarzy odegrało znaczącą rolę na frontach II wojny światowej. Oprócz zastosowania działa jako armaty przeciwpancernej broń ta była używana jak działo artyleryjskie w wielu niemieckich wozach bojowych, m.in. w czołgu Tiger II (8,8 cm KwK 43), a także niszczycielach czołgów Nashorn (PaK 43/1), Elefant (PaK 43/2) oraz Jagdpanther (PaK 43/3 oraz 43/4). Wozy bojowe wyposażone w armaty 8,8 cm PaK były szczególnie skuteczną bronią w zwalczaniu ciężko opancerzonych wozów bojowych aliantów w tym m.in. amerykańskich czołgów M26 Pershing oraz radzieckich IS-2. Do końca wojny Niemcy wyprodukowali ponad 3500 tych dział w różnych wersjach. Waga: 4380 kg; zasięg efektywny: 4000 m; maksymalny zasięg: 16 000 m; amunicja: pocisk PzGr. 39/43 APCBC-HE – przeciwpancerny pocisk rdzeniowy z czepcem i czepcem balistycznym z wewnętrznym ładunkiem wybuchowym (10,4 kg), pocisk PzGr. 40/43 APCR - kompozytowy pocisk rdzeniowy, sztywny (7,3 kg)

 

Panzerfaust – niemiecki bezodrzutowy granatnik przeciwpancerny jednorazowego użytku. Panzerfaust jako indywidualna broń przeciwpancerna był zgodnie z zamierzeniami bronią tanią, łatwą w produkcji, prostą w użyciu i skuteczną. Pierwsze egzemplarze – serie Panzerfaust 30 i 30 klein, trafiły na front już w połowie 1943 roku, szybko zyskując uznanie. Oba modele odróżniał jedynie kaliber głowicy i zdolność przebicia pancerza. Ładunek kumulacyjny w głowicy wykonany był z heksolitu (mieszaniny trotylu i heksogenu). Kolejne modele Panzerfausta, odpowiednio: 60, 100, 150, różnił kaliber głowicy i wielkość ładunku miotającego. Konstrukcja i mechanizm nie ulegały istotnym zmianom, z racji wzrastania zasięgu broni modyfikacjom ulegały nastawy celowników.

Raketenpanzerbüchse Panzerschreck – niemiecki rakietowy granatnik przeciwpancerny. Skonstruowany na podstawie amerykańskiej wyrzutni Bazooka o bardzo podobnej budowie, zdobytej przez Niemców w Afryce Północnej; według innych źródeł pierwszą Bazookę zdobyto na froncie wschodnim, gdzie do Armii Czerwonej trafiła w ramach programu "Lend-Lease". Wyrzutnię wielorazowego użytku stanowiła rura, nazywana przez żołnierzy Ofenrohr ("rura piecowa"), gdyż bardzo przypominała komin od popularnego polowego piecyka (tzw. kozy), a ponadto przy strzale wytwarzała chmurę dymu. Pocisk ładowano od tyłu wyrzutni. W modelach RPzB 54 i 54/1 zastosowano płytę pancerną chroniącą żołnierza przed gazami i pyłem, które wydobywały się z pocisku w czasie strzału. Pocisk kalibru 88 mm, z własnym ładunkiem miotającym w tylnej części, odpalany był za pomocą umieszczonej w rękojeści prądnicy, wytwarzającej impuls elektryczny podczas ściśnięcia jej dłonią. Donośność broni wynosiła 150 metrów, jednakże powyżej 100 m szansa trafienia była nikła. Masa: 9,5 kg; masa pocisku: 3,3 kg; przebicie pancerza: 160 mm/40°

Opracowanie
Bogdan Mucha

© 2022 Żarowska Izba Historyczna

Friday the 13th. By BlueHost Review and Affiliate Marketing.