Mieszkańcy gminy Żarów odznaczeni „Medalem za Odrę, Nysę, Bałtyk”

Dekret Rady Ministrów z dnia 26 października 1945 r. ustanowił odznaczenie wojskowe w postaci tzw. „Medalu za Odrę, Nissę, Bałtyk”. Jak informował wspomniany akt normatywny „w celu upamiętnienia wielkich zwycięstw żołnierza polskiego, który walczył o nowe granice na Odrze i Nysie i na wybrzeżu Bałtyku, odzyskując dla Polski prastare ziemie słowiańskie na zachodzie i północy oraz nagrodzenia uczestników tych walk”. Zgodnie z ustawą z dnia 17 lutego 1960 r. o orderach i odznaczeniach, zmieniono nazwę odznaczenia, wprowadzając nazwę rzeki Nysa (wcześniej Nissa) – „Medal za Odrę, Nysę, Bałtyk”. Określono wówczas, że odznaczenie stanowi nagrodę dla osób, które w 1945 roku, brały udział w walkach o granice na Odrze, Nysie i Bałtyku.

Medal jednorazowo nadawał Minister Obrony Narodowej i imieniu Krajowej Rady Narodowej. Oagrodzeni odznaczeniem byli: a) żołnierze 1. i 2. Amii Wojska Polskiego, 1. Korpusu Pancernego, jednostek lotniczych oraz jednostek współdziałających z 1. i 2. Armią Wojska Polskiego – służący w okresie od marca do kwietnia 1945 r. i biorący udział w walkach nad Odrą, Nysą Łużycką, na wybrzeżu Bałtyku od Gdańska do Szczecina; b) osoby współdziałające w tym czasie w Wojskiem Polskim, które swoimi czynami przyczyniły się do zwycięstw nad Odrą, Nysą i Bałtykiem; c) uczestnikom obrony polskiego wybrzeża podczas Kampanii Wrześniowej w 1939 r.

Minister Obrony Narodowej przekazał przysługujące mu prawo do nadawania medalu dowódcom okręgów wojskowych, wszystkim dowódcom dywizji piechoty oraz dowódcy1. Dywizji Kawalerii. Od 1958 roku medal nadawała Rada Państwa. Z dniem 8 maja 1999 nadawanie Medalu uznano za zakończone zgodnie z art. 2 pkt. 1 ustawą z 16 października 1992 r. Przepisy wprowadzające ustawę o orderach i odznaczeniach, uchylające przepisy o tytułach honorowych oraz zmieniające niektóre ustawy.

Według w/w dekretu, odznakę „Medalu za Odrę, Nysę, Bałtyk”, stanowił wykonany z brązu krążek o średnicy 33 mm (w czasie późniejszym patynowany na brązowo). Awers odznaczenia, zawierał umieszczony w środku rysunek granic Polski i jej głównych rzek. Nad konturem mapy w górnej części widniał wizerunek orła. Wokół krążka medalu, umieszczono napis: ZA ODRĘ, NISSĘ, BAŁTYK. Na rewersie odznaczenia, widniałyz kolei umieszczony w czterech wierszach napis: RP / ZWYCIĘZCOM / III. 1945 / IV. 1945.

Najprawdopodobniej wersje powstające od 1948 r. różniły się od pierwowzoru określonego przez postanowienia dekretu ustanawiającego i na awersie w środkowej części zawierały rysunek granic Polski z zaznaczeniem głównych rzek oraz oznaczeniem miast: Warszawy, Gdańska, Szczecina i Wrocławia. Nad rysunkiem umieszczono orła, w otok medalu umieszczono napis: ZA ODRĘ – NYSĘ – BAŁTYK. Rewers odznaczenia pozostał bez zmian.

Awers i rewers „Medalu za Odrę, Nysę, Bałtyk”. Wersja wytworzona po 1948 r.

Legitymacja odznaczenia wojskowego „Medal za Odrę, Nysę, Bałtyk” nr 038967, nadanego 3 września 1946 r. dla Jerzego Błażeja - byłego mieszkańca Łażan, zbiory Żarowskiej izby Historycznej 

Medal noszony był na wstążce o szerokości 35 mm, w kolorze ciemnoniebieskim z dwoma pionowymi jasnoniebieskimi paskami po bokach o szerokości 7 mm, umieszczonymi w odległości 2 mm od brzegów wstążki. W hierarchi odznaczeń powojennych, „Medal za Odrę, Nysę, Bałtyk”, zajmował miejsce po tzw. „Medalu za Warszawę”.

Wedle danych Biura Odznaczeń Państwowych Kancelarii Rady Państwa oraz Biura Odznaczeń Kancelarii Prezydenta RP nadano 321 975 medale do 1987 r., a później jeszcze dodatkowo 479 medali; łącznie – 322 454 medali.

W latach 1945-1985, „Medal za Odrę, Nysę, Bałtyk”, nadano dla 46 mieszkańców Gminy Żarów – byłych uczestników walk II wojny światowej (w tym: Gołaszyce – 2, Imbramowice – 5, Kalno – 4, Kruków – 2, Łażany – 4, Marcinowiczki – 1, Mrowiny – 4, Pożarzysko – 1, Przyłęgów – 2, Pyszczyn – 1, Siedlimowice – 2, Wierzbna – 5, Żarów – 13)

Gołaszyce

• Fiołka Michał – nr legitynacji: 0085540; data nadania: 26.10.1946
• Kozów Jan – nr legitynacji: 13467; data nadania: 2.05.1983

Imbramowice

• Chaiński Antoni – nr legitynacji: 072642; data nadania: 29.08.1947
• Wojciechowski Wojciech – nr legitynacji: 093028; data nadania: 28.08.1947
• Kot Piotr – nr legitynacji: 067618; data nadania: 16.11.1947
• Pawlukiewicz Bernadeta – nr legitynacji: 0533; data nadania: 4.04.1969
• Skowroński Kazimierz – nr legitynacji: 9598; data nadania: 15.07.1975

Kalno

• Legiejew Stefan – nr legitynacji: 379936; data nadania: 31.03.1946
• Kiełt Józef – nr legitynacji: 064852; data nadania: 24.01.1947
• Olszewski Klemens – nr legitynacji: 050864-A; data nadania: 25.02.1947
• Czerniachowicz Kazimierz – nr legitynacji: 097752; data nadania: 28.07.1947

Kruków

• Rogowski Stanisław – nr legitynacji: 0254446; data nadania: 13.09.1946
• Kondratowicz Władysław – nr legitynacji: 069388; data nadania: 21.01.1947

Łażany

• Błażej Jerzy – nr legitynacji: 038967; data nadania: 3.09.1946
• Nowakowski Leon – nr legitynacji: 2/N; data nadania: 10.07.1946
• Kizimiszyn Mikołaj – nr legitynacji: 057528; data nadania: 7.03.1947
• Muzyka Antoni – nr legitynacji: 050673; data nadania: 17.03.1947
• Giec Jarosław – nr legitynacji: 072857; data nadania: 12.08.1947

Marcinowiczki

• Pitak Tomasz – nr legitynacji: 25887; data nadania: 26.10.1945

Mielęcin

• Zadworny Jan – nr legitynacji: 066649; data nadania: 19.12.1946

Mrowiny

• Osiak Aleksander – nr legitynacji: 045102; data nadania: 22.11.1946
• Dziedzic Józef – nr legitynacji: 02248; data nadania: 25.01.1947
• Kuriata Dionizy – nr legitynacji: 068857; data nadania: 24.08.1948
• Pietraga Alojzy – nr legitynacji: 106785; data nadania: 2.10.1968

Pożorzysko

• Skoczyński Mieczysław – nr legitynacji: 067579; data nadania: 11.06.1947

Przyłęgów

• Chomiuk Zygmunt – nr legitynacji: 093042; data nadania: 2.09.1947
• Popytak Paweł – nr legitynacji: 042727; data nadania: 15.10.1946

Pyszczyn

• Kot Michał – nr legitynacji: 142914; data nadania: 7.05.1946

Siedlimowice

• Bandzarewicz Franciszek – nr legitynacji: 026242; data nadania: 9.09.1946
• Krawczyszyn Kazimierz – nr legitynacji: 022243; data nadania: 25.01.1947

Wierzbna

• Biegus Jan – nr legitynacji: 122233; data nadania: 19.05.1946
• Kryjak Franciszek – nr legitynacji: 67252; data nadania: 17.04.1946
• Kryjak Józef – nr legitynacji: 072618; data nadania: 11.08.1947
• Malinowski Gustaw – nr legitynacji: 072653; data nadania: 27.08.1947
• Szill Władysław – nr legitynacji: 106751; data nadania: 2.10.1968

Żarów

• Bobowski Bolesław – nr legitynacji: 108275; data nadania: 17.03.1946
• Hajduk Wikor – nr legitynacji: 032298; data nadania: 12.08.1946
• Skrzypiec Kazimierz – nr legitynacji: 031303; data nadania: 20.08.1946
• Sieradzki Edward – nr legitynacji: N 016461; data nadania: 20.06.1946
• Kowczanin Józef – nr legitynacji: 080355; data nadania: 30.06.1946
• Czuchrowski Piotr – nr legitynacji: 042701; data nadania: 28.10.1946
• Książek Stanisław – nr legitynacji: 045873; data nadania: 20.09.1946
• Capała Stanisław – nr legitynacji: 056328; data nadania: 19.03.1947
• Kachnikiewicz Ingacy – nr legitynacji: 142900; data nadania: 4.03.1947
• Szyba Władysław – nr legitynacji: 050461-A; data nadania: 8.03.1947
• Pawłowski Mieczysław – nr legitynacji: 093682; data nadania: 27.09.1947
• Hryciuk Stanisław – nr legitynacji: 1171; data nadania: 13.01.1970
• Jandzio Bolesław – nr legitynacji: 14009; data nadania: 14.11.1985

Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript..

Zobacz też:
1. Mieszkańcy gminy Żarów uczestnikami Akcji "Burza" w latach 1944-45
2. Partyzanci Batalionów Chłopskich z gminy Żarów
3. Mieszkańcy Gminy Żarów - byli więźniowie niemieckich obozów koncentracyjnych, odznaczeni Krzyżem Oświęcimskim
4. Mieszkańcy gminy Żarów odznaczeni Krzyżem Armii Krajowej 1939-1945
5. Mieszkańcy gminy Żarów odznaczeni Medalem "Zasłużonym na Polu Chwały"
6. Mieszkańcy gminy Żarów odznaczeni brytyjskim i francuskim "Medalem za Wojnę 1939-45"
7. Mieszkańcy gminy Żarów odznaczeni Krzyżem Walecznych
8. Mieszkańcy gminy Żarów odznaczeni "Medalem za udział w walkach o Berlin"
9. Mieszkańcy gminy Żarów odznaczeni "Odznaką Grunwaldzką"

Źródła:

• Dekret z dnia 26 października 1945 r. o ustanowieniu "Medalu za Odrę, Nissę, Bałtyk" (Dz.U. z 1945 r. nr 50, poz. 285)
• Art. 16 ustawy z dnia 17 lutego 1960 r. o orderach i odznaczeniach (Dz.U. z 1960 r. nr 10, poz. 66)
• W. Bigoszewska, Polskie ordery i odznaczenia, Warszawa 1989
• Art. 2 pkt. 1 ustawy z dnia 16 października 1992 r. Przepisy wprowadzające ustawę o orderach i odznaczeniach, uchylające przepisy o tytułach honorowych oraz zmieniające niektóre ustawy (Dz.U. z 1992 r. nr 90, poz. 451)
• W. Stela, Polskie ordery i odznaczenia (Vol. I). Warszawa 2008
• S. Oberleitner, Ordery, odznaczenia i odznaki III Rzeczypospolitej Polskiej 1990-1999, Toruń 2001

Opracowanie
Bogdan Mucha