Partyzanci Batalionów Chłopskich z gminy Żarów

Bataliony Chłopskie (Bch), to nazwa konspiracyjnej organizacji zbrojnej ruchu ludowego, która została powołana z inicjatywy Stronnictwa Ludowego "Roch". Jej organizacja pod nazwą Chłopska Straż ("Chłostra"), została zapoczątkowana w połowie 1940 roku. Od wiosny 1941 roku jako Bataliony Chłopskie, działała na obszarze II RP, z wyjątkiem Pomorza (podejmowano próby organizacyjne) i Wileńszczyzny. Trzon organizacji stanowili głównie byli członkowie Związku Młodzieży Wiejskiej Rzeczypospolitej Polskiej oraz część członków Centralnego Związku Młodej Wsi „Siew”, działających wcześniej w Chłopskiej Organizacji Wolności „Racławice”. Początkowo Centralne Kierownictwo Ruchu Ludowego (CKRL) nie zamierzało tworzyć własnej organizacji zbrojnej. Wojskowo przeszkolonych ludowców przekazywało do Związku Walki Zbrojnej (ZWZ), jednak konflikty na tle ideowym i obawa przed utratą wpływów na wsi spowodowały decyzję powołania Batalionów Chłopskich. Pełnomocnikiem ds. BCh z ramienia CKRL był Józef Niećko („Zgrzebniok”), komendantem głównym BCh Franciszek Kamiński („Zenon Trawiński”), szefami sztabu Komendy Głównej: do 1942 roku – Kazimierz Banach („Kamil”, „Rosnowicz”), następnie Stanisław Koter („Andrzej Poręba”). Organem dowodzenia była Komenda Główna składająca się początkowo z 3, a od 1944 roku z 10 oddziałów.

Struktura terytorialna Batalionów Chłopskich była oparta na przedwojennym podziale administracyjnym: okręg (województwo), podokręg, obwód (powiat), gmina, gromada. Do połowy 1943 roku utworzono 10 okręgów: I — Warszawa, II — Warszawa województwo, III — Kielce, IV — Lublin, V — Łódź, VI — Kraków, Rzeszów, Śląsk, VII — Białystok, VIII — Wołyń, IX — Lwów, Stanisławów i Tarnopol, X — Poznań. Formowano 2 podstawowe rodzaje oddziałów: terytorialne (o charakterze milicji ludowej, stanowiące stałe załogi na swoim terenie, organizujące samoobronę, wykonujące zadania bojowo-dywersyjne, będące zapleczem dla oddziałów walczących z Niemcami podczas powszechnego powstania) i taktyczne (ściśle wojskowe, przeznaczone do działań bojowych w czasie ogólnonarodowego powstania w końcowej fazie wojny, podlegały akcji scaleniowej z ZWZ-AK). Z części Batalionów Chłopskich tworzono podporządkowaną Stronnictwu Ludowemu „Roch” Ludową Straż Bezpieczeństwa oraz formacje Delegatury Rządu RP na Kraj: Państwowy Korpus Bezpieczeństwa i Straż Samorządową. Na przełomie lat 1941-1942 z obwodowych i okręgowych załóg oddziałów terytorialnych zaczęto tworzyć Oddziały Specjalne Batalionów Chłopskich (OS BCh), do zadań bojowo-dywersyjnych, a na przełomie lat 1942-1943, często żywiołowo, powstawały oddziały partyzanckie (łącznie 69).

Sztandar Batalionów Chłopskich

W 1944 roku Bataliony Chłopskie liczyły ok. 170 000 żołnierzy i były drugą co do wielkości formacją konspiracyjną w Polsce[. Głównym celem działania żołnierzy BCh była obrona ludności polskiej wsi przed terrorem okupacyjnym oraz eksploatacją gospodarczą. Przeciwdziałając rabunkowej gospodarce wroga organizowano akcje dywersyjne, polegające na: paleniu tartaków i składów drewna, unieruchamianiu gorzelni i mleczarń, niszczeniu magazynów, niszczeniu akt kontyngentowych i kartotek w arbeitsamtach i gminach, rozpraszaniu spędów bydła, odbijaniu więźniów politycznych i chłopów wziętych na roboty do Niemiec, dokonywaniu wypadów na majątki pod zarządem niemieckim, karaniu urzędników zbyt gorliwie wypełniających obowiązki, likwidowaniu band rabunkowych i konfidentów. W czasie II wojny światowej żołnierze Batalionów Chłopskich dokonali ponad 3 000 różnego rodzaju akcji bojowych. W tym stoczyli około 900 bitew i potyczek, przeprowadzili ponad 200 akcji atakując transport wroga oraz około 800 akcji przeciw aparatowi administracyjno-politycznemu. Do najbardziej znanych akcji i walk z udziałem Batalionów Chłopskich należą, mi.in.: rozbicie więzienia w Pińczowie (10.06. i 13.08.1944 r.), wysadzenie pociągu amunicyjnego pod Gołębiem (12.09.1943 r.), zatopienie statku Tannenberg (31.05.1944 r.), walki w obronie Republiki Pińczowskiej (Działoszyce 26.07.1944 r., bitwa o Skalbmierz 5.08.1944 r.), bitwa w Lasach Janowskich i Puszczy Solskiej (9-25.06.1944 r.), walki na przyczółku baranowsko-sandomierskim (lato 1944 r.).

28 grudnia 1988 roku z inicjatywy generała brygady Franciszka Kamińskiego, ustanowiono uchwałą Prezydium Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, odznaczenie – tzw. Krzyż Batalionów Chłopskich. Krzyż nadawano osobą, które uczestniczyły w wysiłku zbrojnym podczas II wojny światowej w szeregach Batalionów Chłopskich, Ludowego Związku Kobiet oraz Stronnictwie Ludowym „Roch”. 16 października 1992 roku Krzyż Batalionów Chłopskich został uznany za odznaczenie państwowe i do 8 maja 1999 roku był nadawany przez Prezydenta RP. Łącznie w latach 1993-1999 nadano 11 277 krzyży.

Krzyż Batalionów Chłopskich

Odznaka Krzyża Batalionów Chłopskich wykonana została ze złoconego mosiądzu. Ma ona kształt "krzyża kotwicowego" – równoramiennego, o rozwidlonych końcach ramion. Jego wymiary 40x40mm. Na awersie ramiona krzyża pokryte zieloną emalią wypełniającą złocone obrzeża. Na ramionach poziomych widnieją rozpisane litery: Bch WP, zaś na pionowych, widnieją daty: 1940 1945. Pośrodku krzyża, na biało czerwonej tarczy złocony orzełek wojskowy z 1939 roku. Rewers krzyża złocony, na ramionach poziomych, w tle puncowanym, zamieszczona został dewizą kosynierów: "Żywią i Bronią". Projektantem odznaki jest rzeźbiarz, medalier Edward Gorol. Wykonaniem odznak początkowo zajmowała się Wielobranżowa Spółdzielnia Rzemieślnicza w Michalinie, a od 1992 roku Mennica Państwowa w Warszawie. Wstążka odznaczenia o szerokości 37 mm, wykonana została z jedwabnej mory, barwy zielonej, z umieszczonym pośrodku czarnym pasem 7 mm. Przy zewnętrznych brzegach wstęgi, umieszczone są biało-czerwone paski, o szerokości 8 mm, symetrycznie, czerwoną stroną na zewnątrz. Obrzeże 4 mm, pozostaje zielone.

Po 1945 roku na Ziemi Żarowskiej osiedliło się 7 osób, które uczestniczyły w wysiłku zbrojnym podczas II wojny światowej w szeregach Batalionów Chłopskich i zostały uhonorowane, wyżej wspomnianym odznaczeniem.

Leokadia Blicharz 1912-2004 (Pożarzysko) – Nr legitymacji odznaczenia: 2-95-56, Krzyż Batalionów Chłopskich nadany w dniu 4.04.1995 r. (ponadto odznaczona Krzyżem Partyzanckim)

Stefan Kowalski 1920-1996 (Żarów) – Nr legitymacji odznaczenia: 2-95-470, Krzyż Batalionów Chłopskich nadany w dniu 4.04.1995 r.

Marianna Mikołajczyk 1910-1999 (Siedlimowice) – Nr legitymacji odznaczenia: 2-95-629, Krzyż Batalionów Chłopskich nadany w dniu 4.04.1995 r. (ponadto odznaczona Medalem Zwycięstwa i Wolności 1945)

Weronika Obarzanek 1922-2010 (Żarów) – Nr legitymacji odznaczenia: 2-95-693, Krzyż Batalionów Chłopskich nadany w dniu 4.04.1995 r. (ponadto odznaczona Medalem Zwycięstwa i Wolności 1945)

Helena Oczkowicz 1925-1996 (Żarów) – Nr legitymacji odznaczenia: 2-95-700, Krzyż Batalionów Chłopskich nadany w dniu 4.04.1995 r. (ponadto odznaczona Medalem Zwycięstwa i Wolności 1945)

Kazimierz Kaszuba 1922-2005 (Żarów) – Nr legitymacji odznaczenia: 2-95-386, Krzyż Batalionów Chłopskich nadany w dniu 4.04.1995 r. (ponadto odznaczony Krzyżem Partyzanckim)

Czesław Sobczak 1925-1997 (Żarów) – Nr legitymacji odznaczenia: 2-95-900, Krzyż Batalionów Chłopskich nadany w dniu 4.04.1995 r. (ponadto odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski V klasy, Krzyżem Partyzanckim)

Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.

Źródła:
1. Dokumentacja ZBoWiD – ZKRPiBWP, 1969-2010
2. T. Łepkowski, Słownik historii Polski, Warszawa 1973
3. J. Sokół, Konspiracja nad Wisłą i Sanem 1939-1944, Warszawa 1976
4. B. Karaszewski, Partyzancka broń. O uzbrojeniu w Batalionach Chłopskich, Warszawa 1980
5. J. Gmitruk, P. Matusak, J. Nowak, Kalendarium działalności bojowej Batalionów Chłopskich 1940-1945. Warszawa 1983
6. A. Fitowa, Bataliony Chłopskie w Małopolsce 1939-1945. Działalność organizacyjna polityczna i zbrojna, Warszawa 1984
7. W. Góra, Wojna i okupacja na ziemiach polskich 1939-1945, Warszawa 1984
8. K. Przybysz, A. Wojtas, Bataliony Chłopskie, t. 1–3, Warszawa 1985–86
9. J. Gmitruk, P. Matusak, W. Wojdyło, Bataliony Chłopskie, Warszawa 1987
10. Ustawa z dnia 16 października 1992 r. Przepisy wprowadzające ustawę o orderach i odznaczeniach, uchylające przepisy o tytułach honorowych oraz zmieniające niektóre ustawy. (Dz.U. z 1992 r. nr 90, poz. 451)
11. J. Gmitruk, Bataliony Chłopskie 1940-1945, Warszawa 2000
12. S. Oberleitner, Ordery, odznaczenia i odznaki III Rzeczypospolitej Polskiej 1990-1999. Toruń 2001

Opracowanie
Bogdan Mucha