I Wojna Światowa

Przez cały czas trwania działań wojennych mieszkańcy Żarowa i okolic mogli się czuć w pełni bezpieczni, gdyż walki toczyły się w znacznej odległości, a z upływem miesięcy oddalały się coraz bardziej na wschód. Musieli się natomiast borykać z szeregiem innych problemów. Jednym był lęk o losy najbliższych powołanych do wojska. Charakter walk powodował, że straty ludzkie w armii niemieckiej były bardzo duże. W latach 1914-18 poległo lub zaginęło 21 mieszkańców Krukowa, 69 Łażan (upamiętniał ich pomnik usytuowany w pobliżu pałacu, obecnie w ruinie), 17 Pożarzyska, 14 Zastruża, ok. 30 Kalna. Pomniki upamiętniające walczących żołnierzy znajdowały się w Imbramowicach (nieistniejący), Krukowie (nieistniejący), Siedlimowicach (nieistniejący), Żarowie (na pl. Wolności w ruinie).

Setki tysięcy krzyży na grobach niemieckich żołnierzy pod Verdun

Tylko jedna bitwa zwana "piekłem Verdun" i 700 tys. poległych żołnierzy

Stopniowe powołanie do wojska prawie wszystkich dorosłych mężczyzn doprowadziło do dotkliwego braku siły roboczej w przemyśle i rolnictwie (po chwilowym wzroście bezrobocia w pierwszych miesiącach wojny). Przestawienie przemysłu na produkcję wojenną oraz brak szeregu surowców spowodował drastyczny spadek produkcji towarów konsumpcyjnych. Dotyczy to zwłaszcza rolnictwa, które szczególnie silnie odczuło brak rąk do pracy, nawozów i maszyn rolniczych. Nałożyły się na to fatalne w skutkach rozporządzenia władz. Wydany pod koniec 1914 r. zakaz spasania zboża żywym inwentarzem i zalecenia w sprawie zmniejszenia hodowli doprowadziły do masowego "mordu świń" zimą i wiosną 1915 r. Skutki tego stały się widoczne już w 1915 r., kiedy zaczęło brakować mięsa i tłuszczów zwierzęcych. W tym samym roku wystąpił niedobór zboża, którego w produkcji chleba zaczęto zastępować innym roślinami - już pod koniec roku pojawił się chleb "kartoflany". Nieurodzajny rok 1916 spowodował, że na przełomie 1916/17 r. podstawą wyżywienia stała się brukiew. Katastrofalne skutki wojny w zaopatrzeniu w żywność i towary przemysłowe codziennego użytku szczególnie dotkliwie odczuła ludność cywilna.

Nieistniejący pomnik z I Wojny Światowej na pl. Wolności w Żarowie

Z upływem miesięcy coraz bardziej spadała wartość kaloryczna rozdzielanej systemem kartkowym żywności. Jednocześnie ludność pociągana była do nadzwyczajnych świadczeń finansowych na rzecz państwa - mniej więcej co pół roku ogłaszano coraz wyższe pożyczki wojenne. Do tego dochodziły różnego rodzaju zbiórki: ciepłej odzieży dla żołnierzy walczących na froncie wschodnim, metali kolorowych i innych surowców potrzebnych do produkcji wojennej. W 1917 r. państwo przejęło prawie wszystkie dzwony z kościołów, ludność oddawała nawet klamki od drzwi. Skonfiskowano niemal wszystkie środki transportu poczynając od rowerów. Wieś ogołocono ze zwierząt pociągowych.

Pozostałość pomnika z I Wojny Światowej przy pałacu w Łażanach, fot. B.Mucha

Na przełomie X i XI 1918 r. całe Niemcy ogarnęło wrzenie rewolucyjne, które doprowadziło do abdykacji cesarza Wilhelma II. Niemcy stały się republiką. W tych gorących dniach władzę w państwie przejęły rady ludowe. Nie inaczej było w Żarowie. Delegatem żarowskiej rady do Okręgowej Rady Chłopskiej w Świdnicy był socjalista Herman Bruche. Rady świdnicka i żarowska istniały do pierwszych miesięcy 1919 r. (Więcej informacji, fotografii i map dotyczących I Wojny Światowej znajdą Państwo tutaj >>>).

Opracowanie
Tomasz Ciesielski
(Monografia historyczna Gminy Żarów 2006)

Uzupełnienie (ilustracje z archiwum autora) oraz poprawa
Bogdan Mucha