Trasa Nr 4

Żarów – Piotrowice Świdnickie – Pastuchów – Przyłęgów – Mikoszowa – Łażany – Żarów

Mapa trasy: https://en.mapy.cz/s/jehegumode

Atrakcje na trasie:

2. Dawny pomnik wojenny z XIX w. przy Węglowej Drodze (GPS: 50.93311, 16.48147)

Pomnik powstał w 1873 roku w miejscu zwanym Steinberg między Żarowem i Piotrowicami. Inicjatorem budowy monumentu był hrabia von Burghaussa z Łażan, a wykonawcą firma C.Thust. Pomnik upamiętniał mieszkańców Łażan, Nowic, Piotrowic, Żarowa oraz przysiółka Hummel, którzy brali udział w wojnach z lat 1864, 1866, 1870-71, a przynależeli do parafii ewangelickiej w Piotrowicach. Na jego powierzchni, odczytać można jeszcze nazwiska 8 mieszkańców Nowic, 37 mieszkańców Łażan, 25 mieszkańców Piotrowic Świdnickich, 14 mieszkańców Żarowa i 1 mieszkańca kolonii Hummel. Na francuskiej ziemi polegli w walce mieszkańcy Łażan: August Gebhard i August Karsch w bitwie pod St. Privat, Willi Schubert w bitwie pod Le Mans oraz mieszkaniec Piotrowic Heinrich Laufer w bitwie pod Wörth. Po II wojnie światowej z pomnika zerwany został cesarski orzeł. Sam monument zapomniany i spowity zaroślami przetrwał do dziś w mocno sfatygowanej już postaci.

3. Kościół filialny pw. Podniesienia Krzyża z XIII w. w Piotrowicach Świdnickich; Krzyż przykościelny – dawny pomnik wojenny z XIX w. (GPS: 50.93383, 16.46220)

Świątynia wzniesiona w połowie XIII w. w stylu późnoromańskim - wczesnogotyckim jest filą parafii w Pastuchowie. Dokładne daty rozpoczęcia budowy, jej zakończenia oraz konsekracji nie są znane. W źródłach wymienia się daty 1244 i 1266, przy czym właściwa jest raczej ta pierwsza. Obecny kształt kościół uzyskał dopiero z końcem XIX wieku. Do najstarszych części budowli: nawy głównej, bocznej oraz prezbiterium około 1500 roku dobudowano wieżę dzwonną i zakrystię. Znajdujący się na wieży dzwon pochodzi z roku 1540. W 1 poł. XVI w. – w okresie rozkwitu reformacji, ewangelicy przejęli kościół rzymsko-katolicki. Stan taki trwał do roku 1654, kiedy to kościół został zredukowany i zwrócony prawowitym właścicielom tzn. katolikom. Z końcem XIX wieku dobudowano od północnej strony kruchtę - zwaną dziś przedsionkiem. W związku z przebudową empory organowej, zlikwidowano wcześniejsze wejście do kościoła. Po II wojnie światowej kościół remontowano w 1961, 1967, 1976 oraz na początkach XXI wieku. Obok kościoła w miejscu dawnego pomnika wojennego z czasów wojen pruskich, ustawiony jest obecnie krzyż wiejski.

4. Zamek renesansowy z XVI w. (Muzeum Techniki Rolniczej na Śląsku); Zabudowania folwarku z XVIII-XIX w. (GPS: 50.93691, 16.45730)

Wybudowany z inicjatywy Jacoba von Seidlitza w latach 1590-1599, w późniejszych wiekach kilkakrotnie przerabiany i remontowany. Podczas wojny trzydziestoletniej budynek został kompletnie splądrowany. W latach 1698-1699 przeprowadzono niewielką przebudowę i remont. W XIX wieku zamek podupadł, dopiero w 1894 roku został wyremontowany, kiedy to gruntownie przebudowano górne piętro, a wieże zaopatrzono w kryte blachą szczyty. W 1945 roku budynek został zdewastowany i w następnych latach popadał w ruinę. Obecnie wyremontowany i mieszczący Muzeum Techniki Rolniczej na Śląsku. Budynek jest murowany z kamienia i cegły, potynkowany, wzniesiony na rzucie kwadratu, podpiwniczony, dwukondygnacyjny i nakryty wysokim dachem dwuspadowym. Na czterech flankach pałacu znajdują się cylindryczne baszty kryte iglicowymi hełmami. Układ wnętrz jest trzytraktowy. Wokół dworu zachowana fosa nad którą, przerzucono pięcioprzęsłowy most. Obiekt jest częścią zespołu zamkowego, w skład którego wchodzą jeszcze: park z XIX wieku oraz folwark z XVIII-XIX wieku a w nim: budynek mieszkalno-gospodarczy, spichrz, stodoła, obora.

5. Kościół parafialny pw. św. Barbary z poł. XIII w. w Pastuchowie; Krzyże pokutne (pojednania) (GPS: 50.94414, 16.43673)

Późnoromański kościół wzniesiono tu ok. 1250 r. Wzmiankowany był po raz pierwszy w 1313 r. Rozbudowany w XVIII w., regotycyzowany pod koniec XIX w., remontowany w latach 1972-75. Jednonawowy korpus kryty jest stropem drewnianym. Od wsch. przylega prostokątne, 1-przęsłowe prezbiterium z XIII w., zamknięte apsydą, sklepione krzyżowo-żebrowo na łuku ostrym (na zworniku znajduje się płaskorzeźbiona winorośl). Od pn. przy prezbiterium znajduje się zakrystia. Od zach. wieża na rzucie prostokąta, z kruchtą w przyziemiu, zwieńczona uskokowym hełmem namiotowym. Jej elewacje z pilastrami na narożach. Nawę i prezbiterium przykrywają dachy dwuspadowe, nad apsydą dach półstożkowy, kryte dachówką ceramiczną. W kruchcie w przyziemiu wieży kamienny portal ostrołuczny, z bocznymi kolumienkami. Pn. portal do nawy ostrołuczny. Uskokowe, ostrołuczne okno w apsydzie. Na wyposażenie kościoła składają się: ołtarz główny neogotycki, barokowe ołtarze boczne i ambona, kamienna chrzcielnica z XVI w.

6. Brama prowadząca do nieistniejącego Kościoła ewangelickiego z XIX w. w Pastuchowie (50.94823, 16.43841)

Kościół ewangelicki w Pastuchowie wzniesiono w 1892 roku. Po zakończeniu II wojny światowej, popadającą szybko w ruinę budowlę, wyburzono ostatecznie w latach 60. XX w. Do dziś pozostała jedynie brama wjazdowa oraz dawna pastorówka.

7. Budynek dawnego młyna wodnego z XVIII-XIX w. w Pastuchowie (GPS: 50.95197, 16.44239)

W źródłach pisanych młyn wodny nad Strzegomką w Pastuchowie wzmiankowany jest w 1785 i 1886 roku. Jego założony na planie prostokąta budynek stoi na do dziś na północnym skraju miejscowości przy drodze do Przyłęgowa.

8. Krzyż przydrożny – dawny pomnik wojenny poległych w I wojnie światowej w Przyłęgowie (GPS: 50.957891, 16.44044)

Pomnik ku pamięci poległych podczas I wojny światowej mieszkańców Przyłęgowa (niem. Preilsdorf), został zbudowany w 1924 roku. Miał formę obelisku ustawionego przy głównej drodze (na skraju skrzyżowania z drogami do Mikoszowej i Pastuchowa). Dobór miejsca nie był przypadkowy. Pomnik stał nieopodal gospody Oskara Meissnera, piekarni i sklepu Johanna Kubanteka oraz szkoły ewangelickiej. Do ogrodzonej kamiennym murkiem przestrzeni, w której ustawiono monument, prowadziła kuta z żelaza dwuskrzydłowa furtka, osadzona na jednym z dwóch prostopadłościennych granitowych słupków. Jak przekonuje fotografia z lat 30-tych XX wieku, do płaszczyzny obelisku, przytwierdzona została granitowa tablica, na której wyryto imiona i nazwiska oraz daty śmierci poległych żołnierzy. Poniżej widniał pamiątkowy napis z nazwą miejscowości Preilsdorf. Pod tablicą umieszczony był motyw hełmu z gałązką laurową. Obelisk usunięto po zakończeniu II wojny światowej. Pozostał po nim jedynie fundament oraz kamienne ogrodzenie wraz z żelazną furtką. W 1994 roku na miejscu dawnego pomnika ustawiono drewniany krzyż. W 2010 roku stary krzyż zastąpiono nowym – granitowym, który ustawiono na prostopadłościennym postumencie.

9. Dawny dwór z XVII w. w Mikoszowej (GPS: 50.97172, 16.45284)

Pierwsza wzmianka pisemna o siedzibie rycersko-szlacheckiej w Mikoszowej pochodzi z 16.06.1686 r. Widniejąca na wieży dworu pod koniec lat 20-tych XIX w. data 1664, wskazuje na wcześniejszą metrykę tej budowli (data budowy lub przebudowy/remontu po zniszczeniach z okresu wojny trzydziestoletniej ?). Na przełomie XVII/XVIII w. budowla przestała pełnić funkcje siedziby rodowej właścicieli majętności mikoszowskich. Do lat 80-tych XIX w. dwór w wyniku przebudowy zatracił cechy rezydencjonalno-obronne. Obecnie jest to murowany, dwukondygnacyjny budynek mieszkalny na planie prostokąta. Regularną bryłę dawnego dworu pokrywa ceramiczny dach mansardowy z facjatami. Fasada budynku zaopatrzona jest w umieszczony osiowo otwór wejściowy. Pozostałością dawnego założenia obronnego są zachowane sporych rozmiarów przypory narożne.

10. Kościół filialny pw. Bożego Ciała z XIII/XIV w. w Łażanach; Ruina pomnika wojennego poległych w I wojnie światowej; Ruina pałacu von Burghaussów z XVI/XVII w., przebud. XVIII-XX w. (GPS: 50.95795, 16.48635)

Kościół

Gotycki kościół wiejski wybudowany na przełomie XIII i XIV wieku (koniec XIII w.?). Orientowany, wzniesiony z kamienia i cegły, jednonawowy z prostokątnym prezbiterium. W późniejszym okresie wzniesiono pierwszą wieżę (XVI w.?). W 1843 r. powiększono kościół o zakrystię wzniesioną nad kryptą i wtopioną w zarys budowli oraz dobudowano od strony zachodniej wieżę (pierwsza z XVI w. ? zniszczona w 1641 r.). Świątynia posiada zwartą bryłę pokrytą dwuspadowym dachem, obniżonym nad prezbiterium. Wystrój kościoła: renesansowa chrzcielnica, neobarokowe: ołtarz, cyborium i tabernakulum, nad drzwiami kościoła znajduje się tablica z 1569 r. obok tablicy umieszczony jest zegar słoneczny, dzwon na wieży z 1618 r., tablice nagrobne z lat 1495-1594, epitafium barokowe z 1703 r.

Ruina pomnika wojennego

Granitowy, wzniesiony na planie połowy koła. Składał się z: 4 stopniowego podium, 6 filarów podtrzymujących łuk z napisem (Unseren Gefallenen Helden). Zabudowana pomiędzy filarami przestrzeń (wysokość do połowy filarów), mieściła na podium 3 tablice z nazwiskami 69 żołnierzy – mieszkańców miejscowości poległych na różnych frontach w latach 1914-18. Obecnie pomnik zrujnowany, zachowane fragmenty filarów łuki z napisem.

Pałac

Pierwsza wzmianka o istnieniu w Łażanach siedziby rycerskiej pochodzi z 1369 roku. W ciągu następnych 200 lat dwór obronny będący siedzibą znanych na Śląsku możnych rodów von Seidlitz i von Mühlheim, został rozbudowany (kolejnymi właścicielami były równie znamienite rody von Zedlitz, von Nostitz, von Pfeil-Burghauss). Trzon zachowanego do dnia dzisiejszego pałacu został wzniesiony na przełomie XVI/XVII w. Zbudowano wówczas otoczony fosą czteroskrzydłowy obronny dwór na planie prostokąta. Jego budowę zakończono przed 1622 r. Pałac dwukrotnie przebudowywano. Po raz pierwszy na przełomie XVII i XVIII w., po raz drugi w latach 50-tych XVIII w. Elewacjom oraz wnętrzom nadano charakter barokowy. Zachowano jednak niektóre elementy wystroju renesansowego, np. kamienne portale. Po XVIII w. przebudowie pałac był budynkiem piętrowym pokrytym dwuspadowym dachem kryjącym trzecią kondygnację. W XIX w. zmieniono wygląd dachu, w początkach XX w. zlikwidowano umieszczoną nad wejściem wieżyczkę. Opuszczony i nie zabezpieczony po II wojnie światowej pałac uległ szybkiemu zniszczeniu. Do lat 70. XX w. rozgrabiono wszystkie kamienne detale architektoniczne. Obecnie pozostały jedynie mury zewnętrzne budowli.

11. Most na Strzegomce w miejscu dawnego żelaznego mostu z 1796 r. (GPS: 50.95305, 16.49280)

Pierwszy na Śląsku żelazny most w Łażanach, został wzniesiony z inicjatywy hrabiego von Burghauss a zaprojektował go angielski inżynier John Baildon. Cała konstrukcja została zmontowana przez 60 robotników w ciągu 15 tygodni i 30 lipca 1796 r. nastąpiło uroczyste otwarcie mostu. Na tą okoliczność hrabia von Burghauss zlecił znanemu wrocławskiemu medalierowi Königowi wybicie 300 srebrnych i miedzianych pamiątkowych medali. Most miał 12,55 m rozpiętości, 2,80 m wysokości, 5,70 m szerokości oraz ok. 6 ton nośności. Koszt jego budowy wyniósł 13 tys. talarów. Z obu stron mostu umieszczone zostały masywne, pozłacane tablice informujące, że most został zbudowany przez N. A. von Burghaussa. Konstrukcja została zniszczona podczas II wojny światowej przez żołnierzy niemieckich.