Trasa Nr 10

Żarów – Kalno-Wostówka – Pożarzysko – Weselina – Mrowiny – Żarów

Mapa trasy: https://en.mapy.cz/s/huvehajole

Atrakcje na trasie:

2. Dawna gospoda w Wostówce (GPS: 50.93118, 16.52730)

Gospoda we wsi Kalno-Wostówka (niem. Neu Sorgau) istniała przynajmniej od początku XIX w. i należała do rodziny Klose – w 1817 r. do Georga Friedricha, a w latach 30. XX w. do Alfreda. Obecnie budynek mieszkalny.

3. Dawny kamieniołom granitu z XIX w. (GPS: 50.93649, 16.54204)

Skalne wyrobisko o głębokości ok. 20 m przy drodze Siedlimowice – Mrowiny. Eksploatację pokładów granitu rozpoczęto tutaj w XIX wieku. Obecnie nieczynny kamieniołom położony na terenie Lasów Państwowych i zalany wodą.

4. Nieczynny kamieniołom granitu (GPS: 50.93989, 16.54746)

Nieczynny, zalany kamieniołom granitu położony na południowy-zachód od Pożarzyska przy polnej drodze do Kalna (w odległości 970 m od Pożarzyska).

5. Pole bitwy z 15 maja 1433 roku pomiędzy husytami dowodzonymi przez Piotra Polaka a połączonymi wojskami miast Wrocławia, Świdnicy i Strzegomia (GPS: 50.938636, 16.56416)

W latach 1426-1433 okolice Żarowa i Świdnicy, pustoszone były przez wojska Husytów. Podczas jednego z takich wypadów, oddziałom dowodzonym przez Piotra Polaka, drogę zastąpiły połączone wojska miast Wrocławia, Świdnicy i Strzegomia. Dokładnie miało to miejsce 15 maja 1433 roku pod Pożarzyskiem w pobliżu dzisiejszego Żarowa. W bitwie jaka tam wówczas rozgorzała poległo 30 Husytów. Zwycięzcy zdobyli 14 pancerzy, 200 kusz i około 140 koni. Piotr Polak trafił do niewoli. Więzienie opuścił dopiero po uiszczeniu okupu i złożeniu obietnicy oddania Niemczy. Potem osiadł w Wielkopolsce, a w 1441 roku był nawet podkomorzym krakowskim.

6. Zabytkowa studnia z drewnianym mechanizmem w Pożarzysku (GPS: 50.94551, 16.56007)

Zabytkowa studnia, tzw. „dworska studnia” (Hofebrunnen pierwotnie miała 31,4 m głębokości. W 2004 r. wyremontowany został jej uszkodzony budynek oraz drewniany mechanizm.

7. Kościół filialny pw. św Józefa z XIII w. w Pożarzysku; Krzyż pokutny (pojednania) z wyrytym mieczem (GPS: 50.94675, 16.55986)

Istniejąca do dnia dzisiejszego budowla została wzniesiona najwcześniej w połowie XIII w, jest więc to druga świątynia w miejscowości, a o pierwszej nic nie wiadomo poza tym, że ufundowana została przez ród rycerski Ilikowiców. Mury kościoła zbudowane zostały z granitu łamanego, naroża z ciosów granitowych, a detale architektoniczne z piaskowca. W pierwotnej formie był to obiekt jednonawowy z dwoma półkolistymi wieżami po bokach nawy i wydzielonym, prawie kwadratowym prezbiterium. Nawę pokrywał płaski strop, a prezbiterium sklepienie krzyżowo-żebrowe wsparte na prostych wspornikach. Bryła kościoła uległa na przestrzeni wieków znacznym przekształceniom. Wieża północna została zniszczona i rozebrana, natomiast południową obniżono. Wystrój: z pierwotnego przyścienne gotyckie sakramentarium w prezbiterium i dwa portale. Południowy, ostrołukowy z 3 parami kolumienek i wczesnogotyckimi głowicami kielichowymi, ozdobiony jest elementami roślinnymi. Ostrołukową formę nadano również portalowi północnemu. Wewnątrz świątyni kamienne płyty nagrobne z lat 1584-1606. Obok muru otaczającego kościół od strony asfaltowej drogi ustawiony łaciński kamienny krzyż pokutny z wyrytym mieczem. Wymiary krzyża 127 x 87 x 18 cm.

8. Weselina – Folwark z XVI wieku (GPS: 50.957352, 16.542416)

Niemiecka nazwa osady w tłumaczeniu na polski brzmi „Radosna Dolina”, a związana jest z jej lokalizacją – otoczona zalesionymi wzgórzami dolina potoku Tarnawa. Osada powstała najpóźniej w pierwszej ćwierci XVI w. na gruntach graniczących z majątkiem mrowińskim i tarnawskim. Pierwszy znany właściciel Weseliny to Lorenz von Seidlitz z Siedlimowic, który w 1522 r. nabył od Kaspra von Schellendorf wszystkie użytki prawne na 4 łanach ziemi pożarzyskiej, którą przyłączył do Weseliny. Folwark został zniszczony w czasie wojny trzydziestoletniej - w 1641 r. był opustoszały. W latach 80-tych XVIII w. w Weselinie był folwark i mieszkało 5 rodzin komorniczych. Niezależność administracyjną folwark utrzymał do początków XX w. W 1817 r. w Weselinie był młyn wodny, który prowadził Gottlieb Neumann.

9. Dąb z miejscem pochówku żołnierzy napoleońskich w 1813 roku (50.951319, 16.535596)

Wedle wspomnień jednego z dawnych mieszkańców Mrowin: „często na pagórku przy francuskim dębie ksiądz odprawiał tzw. leśne msze. Opowiadano, że pochowano tam w 1813 r. grupę żołnierzy Napoleona, powracających z wojny w Rosji, a zmarłych w Mrowinach. Na miejscu pochówku posadzono dąb, który po ponad stu latach był bardzo okazały”. Wedle innych relacji na skraju parku przy drodze do Weseliny stał niegdyś krzyż poświęcony poległym w 1813 r. w okolicy Mrowin żołnierzom francuskim. Dąb zwany „francuskim” rośnie na skraju parku do dnia dzisiejszego. Na mapie topograficznej z 1937 r., skala 1:25 000 został oznaczony jako N.D. – Naturdenkmal (Pomnik przyrody).

10. Pałac w Mrowinach z XVI w., przebud. XVIII w., 1872 r.; Zabudowa dawnego folwarku ze spichlerzem z końca XIX w. (GPS: 50.94871, 16.52424)

Pierwsza rezydencja rycerska powstała tutaj w 2 poł. XVI w. z inicjatywy rodu von Adelsbach. W połowie XVIII w. dwór został rozbudowany w stylu barokowym na planie podkowy. W 1872 r. przebudowany ponownie z inicjatywy Carla von Kulmiza. W obecnej formie zabudowany w zwartą bryłę o rzucie wydłużonego prostokąta w stylu neorenesansowym. Od strony zachodniej bryłę budowli podkreśla czterokondygnacyjna wieża. Reprezentacyjne wejście znajduje się po stronie południowej. Pałac jest budowlą trzykondygnacyjną na wysokich piwnicach. Wewnątrz znajduje się 40 pomieszczeń, w tym sporych rozmiarów sala balowa z tarasem wyprowadzonym w fasadzie północnej. Elewacje zewnętrzne zdobi bogaty tynkowany detal. Obok pałacu zabudowa dawnego folwarku ze spichlerzem z końca XIX wieku. Drogę dojazdową do pałacu i folwarku zamyka murowana, tynkowana z tynkowanym detalem neorenesansowa brama w formie łuku triumfalnego.

11. Dawna karczma sądowa w Mrowinach (GPS: 50.94868, 16.52199)

Karczma sądowa w Mrowinach „Gasthof und Gerichts Kretscham” istniała już w średniowieczu. Ok.1550 r. dochody właścicieli karczmy stanowiły ok.30% dochodów rocznych. Zobowiązania miejscowego karczmarza związane z propinacyjnymi przywilejami dworu wynosiły 12 małdratów zboża. W XVIII w. dzierżawcą karczmy stojącej na wschodnim skraju wsi był niejaki Johan George Fiebig. Przywilej browarniczy opiewał na przynajmniej 68 antałków piwa, a gorzelniany na 5 wiader gorzałki. Obecnie w wyremontowanym budynku dawnej karczmy, znajduje się świetlica wiejska.

12. Neogotycki Kościół parafialny pw. NSPJ w Żarowie z 1910 r.; Krzyż misyjny z 1918 r., Figura św. Jakuba Starszego obok Kościoła (GPS: 50.94083, 16.49712)

Kościół wzniesiony w 1909 r. według projektu wrocławskiej firmy Overkott und Föhre. Neogotycka budowla ma formę trójnawowego kościoła halowego z czworoboczną narożną wieżą o wysokości 44 m. Wewnątrz znajdują się dwa ołtarze boczne wykonane w 2 dekadzie XX w. przez Cyryla del Antonio, ołtarz główny z 1921 roku wykonany w pracowni Augusta Wittiga, 27 piszczałkowe organy wykonane przez Paula Berschdorfa, chrzcielnica ufundowana przez H. Burkerta. Obok kościoła znajduje się kamienny krzyż misyjny z brązowym krucyfiksem ustawiony w 1918 r. oraz figura św. Jakuba Starszego przeniesiona z dawnego grobowca rodziny Neugebauer.

13. Żarowska Izba Historyczna, ul. Dworcowa 3 (GPS: 50.939949, 16.493434)

Dworzec kolejowy w Żarowie (Bahnhof Saarau) został oddany do użytku w 1853 roku. Usytuowana jest na 42,612 km linii Wrocław Świebodzki – Zgorzelec i położony na wysokości 206 m n.p.m. W skład infrastruktury kolejowej wchodziły: budynek dworca z nastawnią Żw, ubikacja, budynek ekspedycji towarowej, magazyn, budynki mieszkalne dla pracowników, rampa boczno-czołową, peron wyspowy z przejściem podziemnym, budynki gospodarcze i warsztatowe, 2 place ładunkowe, 3 posterunki przejazdowe, waga wagonowa, skrajnik i suwnica. Układ torowy: 2 tory główne zasadnicze, 1 główny dodatkowy, 13 bocznych. Obecnie stacja posiada budynek dworca z nastawnią, który został rozbudowany pod koniec XIX w. (lata 1898-99). We wschodniej części dawnego dworca swoją siedzibę ma obecnie Żarowska Izba Historyczna.