Artykuły

Regiment Grenadierów im. króla Fryderyka Wilhelma II Nr.10 (1. Śląski) ze Świdnicy

Początki „Twierdzy Świdnickiej” (niem. Festung Schweidnitz), sięgają 2 połowy XVIII wieku, a dokładnie lat 1747-1753, kiedy to wokół miasta powstał pierścień obwarowań, rozbudowywany aż do 1783 roku. Z umocnień tych do dnia dzisiejszego zachowały się resztki 5 fortów, 4 redut, 4 fleszy oraz 2 hangarów. W latach wojny siedmioletniej 1756-63, „Twierdza Świdnicka” była czterokrotnie oblegana i zdobywana przez walczące strony. Dwukrotnie zajmowały ją wojska austriackie (9 września 1757 roku i 30 września/1 października 1761 roku) oraz dwukrotnie wojska pruskie (18 kwietnia 1758 roku i 9 września 1762 roku). Sto lat później 4 października 1866 roku Świdnica została ogłoszona miastem otwartym, po czym 1 maja 1867 roku rozpoczęto burzenie jej fortyfikacji, które trwało do ostatnich lat XIX wieku. Spośród pruskich jednostek wojskowych, które stacjonowały w garnizonie „Twierdzy Świdnickiej” (później garnizon miejski) najbardziej znanym jest Regiment Grenadierów im. króla Fryderyka Wilhelma II Nr.10 (1. Śląski). W jego szeregach, zwłaszcza w XIX wieku służyło wielu mieszkańców okolic Żarowa, m.in.Wilhelm Haensel, Johann Anders,  Heinrich Dressler (z Łażan), Wilhelm Türke, Franz Thamm (z Piotrowic Świdnickich), Gustav Lage, Heinrich Schramm (z Żarowa).

Regiment Grenadierów im. króla Fryderyka Wilhelma II Nr.10 (1. Śląski) sformowany został 21 listopada 1808 roku we Wrocławiu. Początkowo nosił nazwę 1. Śląski Regiment Piechoty Nr.10. Od 1 lipca 1860 roku był 1. Śląskim Regimentem Grenadierów Nr.10, a 27 stycznia 1889 roku nadano mu imię króla Fryderyka Wilhelma II. Przez wiele lat (od 1897 roku), aż do rozwiązania w końcu 1919 roku regiment ten stacjonował w garnizonie świdnickim. Żołnierze służący w jego szeregach wsławili się udziałem w wielu bitwach m.in. Gross-Görschen (2.05.1813), Lipsk (16-19-.10.1813), oblężenie Erfurtu (27.11 – 21.12.1813), Waterloo (18.06.1815), Königsgrätz (3.07.1866), oblężenie Paryża (18.09.1870 – 28.01.1871), Thiais i Choisy le Roi (30.11.1871), bitwa nad Sommą (1.07-18.11.1916)

Sztandar Regimentu Grenadierów im. króla Fryderyka Wilhelma II Nr.10

Garnizony

od 1808 – 1 i 2 batalion w Nysie, batalion fizylierów w Koźlu
od 1816 – 1 i 2 batalion w Nysie, batalion fizylierów w Kłodzku
od 1819 – 1 i 2 batalion we Wrocławiu, batalion fizylierów w Brzegu
od 1831 – batalion fizylierów w Kłodzku
od 1842/43 – batalion fizylierów w Świdnicy
od 1849 – 1 i batalion fizylierów we Wrocławiu, 2 batalion w Świdnicy
od 1855 – 1 i 2 batalion w Poznaniu, batalion fizylierów w Rawiczu
od 1860 –1 i 2 batalion w Świdnicy, batalion fizylierów w Dzierżoniowie
od 1866 – sztab, 1 i 2 batalion we Wrocławiu, batalion fizylierów w Oleśnicy
od 1873 – batalion fizylierów w Świebodzicach
od 1897 – sztab, 1 i 2 batalion w Świdnicy
od 1898 – batalion fizylierów w Świdnicy

Przydziały organizacyjne

od 1808 – Górnośląska Brygada Piechoty (Oberschlesische Infanterie - Brigade)
od 1813 – 2 batalion w korpusie Yorcka w Rosji (do połowy 1813 r.); pozostałe – brygada Pirscha (dowódca Oberbrigadier von Zieten), korpus Blüchera
od połowy 1813 – brygada Zietena, korpus von Kleista
od września 1813 – 11 brygada (bitwa pod Lipskiem)
od początku 1815 – korpus von Oppena
od połowy 1815 – 13 brygada, 4 korpus von Bülowa
od 1819 – 12 dywizja (Nysa), VI korpus armijny we Wrocławiu
od 1819 (?) – 21 brygada, 11 dywizja
1849/50 – krótko - 9 dywizja, V korpus armijny
wojna 1866 – 21 brygada 11 dywizja, 2 armia
wojna 1870/71 – 21 brygada, 11 dywizja, 3 armia
początek 1914 – 21 brygada (Świdnica), 11 dywizja (Wrocław), VI korpus armijny (Wrocław)
mobilizacja 1914 – 21 brygada, 11 dywizja, 4 armia
wojna 1914 -1918 – 21 brygada, 11 dywizja (na froncie zachodnim)

Kampanie i bitwy

1812 - przeciw Rosji: 2 batalion razem z 6 Regimentem piechoty): 7.08. Klivenhof; 22.08. St. Annen; 29.09. Kiopen; 30.09. Gräfenthal; 20.12 Zennhof

1813/14 - przeciw Francji
II batalion: 5.04. Dannikow; 19.05. Königswartha;
I i III batalion: 2.05. Gross-Görschen; 20-21.05. Bautzen; 22.05 i 25.05 Görlitz; 26.05 Hahnau;
cały regiment: 26 - 27.08. Dresden; 30.08. Culm; 10.09. Nollendorf; 17.09. Tellnitz; 10.10. Frohburg; 16-19.10. Lipsk; 27.11 - 21.12 oblężenie Erfurtu; 13.02.1814 Etoges; 14.02 Bauxchamps; 28.02 Gué à Trèsmes; 9.03. Laon; 28.03. Ville Parisis; 30.03. Paris.

Bitwa pod Gross-Görschen (zw. też bitwą pod Lützen) 02.05.1813

1815 - przeciw Francji: 18.06. Plancenoit (Waterloo); 22-23.06. Landrecies; 30.06. Aubervilliers.

1864 - przeciw Danii.

1866 - przeciw Austrii: 26.06. Zuckmantel (Zlate Hory), 3.07. Königsgrätz (Hradec Kralove)

1870/1871- przeciw Fancji: 18.09.1870 - 28.01.1871 oblężenie Paryża; 30.09 Chevilly (II bat.); 28.11 Choisy le Roi (1 batalion i 10 kompania), 29.11 L'Hay (5 kompania); 30.11 Thiais i Choisy le Roi.

1914-18 - I wojna światowa: front zachodni - 1.07-18.11.1916 bitwa nad Sommą

Bitwa pod Waterloo 18.06.1815

Dowódcy

von Gaudi, od 21.11.1808 do 7.04.1809
Herwarth von Bittenfeld, od 7.04.1809 do 23.03.1811
von Carnall, od 23.03.1811 do 27.12.1813
von Lettow, od 27.12.1813 do 14.05.1815
von Capeller, od 14.05.1815 do 9.06.1817
von Weytach, od 9.06.1817 do 30.03.1826
von Strantz, od 30.03.1826 do 30.03.1832
von Hagen, od 30.03.1832 do 30.03.1838
von Blumen, od 30.03.1838 do 25.03.1841
von Niesewandt, od 25.03.1841 do 7.04.1842
von Hobe, od 7.04.1842 do 16.04.1848
Kunckel von Loewenstern, od 16.04.1848 do 19.04.1851
von Kortzfleisch, od 19.04.1851 do 10.05.1855
von Katzmer, od 10.05.1855 do 22.05.1858
von Montowt, od 22.05.1858 do 17.02.1859
von Roeder, od 17.02.1859 do 10.03.1863
Freiherr von Falkenstein, od 10.03.1863 do 5.11.1866
von Weller, od 5.11.1866 do 4.11.1871
von Blumenthal, od 4.11.1871 do 4.08.1874
von Callwitz-Dreyling, od 4.08.1874 do 18.10.1880
von Prittwitz und Gaffron, od 18.10.1880 do 13.12.1888
von Bardeleben, od 13.12.1888 do 24.03.1890
von Oesfeld, od 24.03.1890 do 18.06.1892
von Oesterreich, od 18.06.1892 do 16.06.1896
von Keber, od 16.06.1896 do 17.12.1896
von Wagenhoff, od 17.12.1896 do 10.09.1898
von Wrochem, od 10.09.1898 do 2204.1902
Graf von Matuschka, Freiherr von Topplczan und Spaetgen, od 22.04.1902 do 18.04.1903
von Specht, od 18.04.1903 do 15.11.1904
Heinzel, od 15.11.1904 do ??

Umundurowanie (ok.1808 – ok.1815)

Umundurowanie grenadierów z regimentu Nr.10 w latach 1808-1908

 
1. Kurtka granatowa, frak kroju rosyjskiego, zapinany na dwa rzędy po 8 guzików. Kołnierz i mankiety żółte. Mankiet kroju brandenburskiego, łapka w kolorze kurtki z trzema guzikami. Pagony białe. Podszewka płócienna, podszewka ogona czerwona.

Spodnie letnie z białego płótna, zimowe z szarego sukna, długie do kostki, mocno zwężające się ku dołowi. Kamasze czarne, krótkie (pod kolano), buty czarne krótkie. Halsbinda czarna ze śliniakiem.

2. Czako wz. 1808, czarne, u góry obszyte żółtym paskiem. Kokarda czarna z białym obrzeżem, bączek biały, z czarnym środkiem. Na służbie w ceratowym pokrowcu. Do 1813 r. bez kordonów, w okresie późniejszym pojawiały się plecione, sznurowe kordony barwy białej lub srebrnej.

3. Lederwerki (pasy rzemienne służące do noszenia tornistra, ładownicy, tasaka i bagnetu): zmienne w okresie 1808 - 1815.
I i II batalion (muszkieterskie) - lederwerki białe
III batalion (fizylierski) - lederwerki czarne.

- Tornister typu francuskiego, z paskiem przez pierś,
- Ładownica nieco mniejsza niż wcześniejsze, na węższym pasie.
- Pendent do bagnetu typu francuskiego.
- Pas główny zapiany na kurtkę. Początkowo typu staropruskiego, od 1813 typu francuskiego, z pendentem na tasak zaczepionym na metalowych kółkach.

4. dodatkowe wyposażenie:
- płasz szary, kroju francuskiego, do 1813 r. zwijany w rolkę i zapinany na tornistrze, od 1813 zwijany w rurę i przekładany na ukos przez pierś na lewym ramieniu.
- kamizelka (lejbik) z sukna szarego, z rękawami bez mankietów i wysokim kołnierzem.
- lagermyca, z szarego sukna z paskiem żółtym u dołu, w formie niskiego walca.

5. Uzbrojenie:
- karabin skałkowy Infanteriegewehr M 1809
- tasak formy pruskiej

Opracowanie na podstawie: http://www.preussenweb.de/preussstart.htm oraz http://inf-regt-nr-10.page.tl/Regimental-History.htm

Opracowanie
Bogdan Mucha