Tadeusz Kobylski - były mieszkaniec Żarowa, funkcjonariusz PUBP Kozienice w latach 1945-1947

Inspiracją do powstania niniejszego opracowania jest postać niejakiego Mariana Reniaka, właściwie Mariana Józefa Strużyńskiego – członka AK i WiN, agenta UBP i późniejszego oficera SB MSW. W latach 1944–1946, człowiek ten służył w Armii Krajowej oraz zrzeszeniu WiN. Używał wówczas pseudonimów „Zielony”, „Robert” i „Roman”. Od 1947 roku był tajnym współpracownikiem Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Krakowie. Jako „porucznik Henryk” (pseudonim organizacyjny fikcyjnego członka sztabu Okręgu III ROAK) doprowadził do zniszczenia oddziału „Wiarusów”, spośród którgo dwóch żołnierzy zostało zastrzelonych w siedzibie WUBP w Krakowie (zorientowali się, że nie trafili do konsulatu angielskiego i zaczęli nierówną walkę z funkcjonariuszami UBP), dowódca Stanisław Ludzia „Harnaś” został ranny i ujęty. Skutkiem rozpracowania tego oddziału były cztery wyroki z karą śmierci (wykonane) od sędziów WSR w Krakowie, w tym dla „Harnasia” – właściwie był to mord sądowy. Aresztowano później jeszcze 125 współpracowników oddziału. Strużyński vel Reniak, doprowadził do ujęcia w 1952 roku dwóch skoczków WiN Stefana Skrzyszowskiego i Dionizego Sosnowskiego. Obaj zostali straceni w Polsce. "Porucznik Henryk" odszedł na rentę w 1964 roku w stopniu porucznika. MSW do wysługi lat zaliczyła mu pracę agenturalną, począwszy od 1 stycznia 1949 roku. Ostatni awans miał miejsce w 1987 – otrzymał stopień kapitana MO. W tym samym czasie debiutował jako publicysta na łamach prasy młodzieżowej. W 1969 otrzymał nagrodę II stopnia Ministra Obrony Narodowej za książkę Niebezpieczne ścieżki i Człowiek stamtąd. W 1974 i 1977 roku dostał nagrody II stopnia Ministra Spraw Wewnętrznych. W PRL-u był uznanym twórcą tzw. „literatury faktu”, niemającej w istocie wiele wspólnego z prawdą, za to powtarzającej propagandę szkalującą powojenne podziemie antykomunistyczne, zamazującą jego prawdziwy charakter i cele działalności oraz jego zwalczania przez służby specjalne. Te i inne książki zostały oparte na wydarzeniach, w których brał udział jako aktywny agent UB. W 1982 roku wspólnie z pułkownikiem Zbigniewem Pudyszem i pułkownikiem Tadeuszem Zalewskim wydał książkę szkalującą KPN: KPN – kulisy, fakty, dokumenty. 

Publikacje autorstwa Mariana Reniaka (ze zbiorów autora)

W 2001 roku Sejm Rzeczypospolitej Polskiej podjął uchwałę, w której uznał zasługi organizacji i grup niepodległościowych, które po zakończeniu II wojny światowej zdecydowały się na podjęcie nierównej walki o suwerenność i niepodległość Polski, oddając w ten sposób hołd poległym i pomordowanym oraz wszystkim więzionym i prześladowanym członkom organizacji Wolność i Niezawisłość. Było to pierwsze tej rangi uhonorowanie żołnierzy zbrojnego podziemia antykomunistycznego. Od tego czasu corocznie, obchodzony jest tzw. Narodowy Dzień Pamięci "Żołnierzy Wyklętych" jako święto państwowe przypadające na dzień 1 marca. Pod pojęciem tzw. Żołnierzy Wyklętych lub Żołnierzy Niezłomnych, kryje się niepodległościowy, antykomunistyczny ruch partyzancki, stawiający opór sowietyzacji Polski i podporządkowaniu jej Związkowi Radzieckiemu. Liczbę członków wszystkich organizacji i grup konspiracyjnych tego rodzaju, szacuje się na 120–180 000 osób. W ostatnich dniach II wojny światowej na terenie Polski działało 80 000 partyzantów antykomunistycznych. Ostatni członek ruchu oporu – Józef Franczak ps. „Lalek” z oddziału kpt. Zdzisława Brońskiego „Uskoka” – zginął w obławie w Majdanie Kozic Górnych pod Piaskami (woj. lubelskie) osiemnaście lat po wojnie – 21 października 1963 roku. W praktyce jednak większość organizacji zbrojnych upadła na skutek braku reakcji USA i Wielkiej Brytanii, gwarantów postanowień konferencji jałtańskiej, na sfałszowanie przez PPR wyborów do Sejmu Ustawodawczego w styczniu 1947 roku i w konsekwencji ostateczne uznanie w ten sposób przez mocarstwa anglosaskie narzuconej przez ZSRR władzy w Polsce. Po masowych ujawnieniach (76 774 osoby) w trakcie powyborczej amnestii, w związku z załamaniem się oczekiwań na interwencję mocarstw, antykomunistyczne, niepodległościowe podziemie zbrojne liczyło po 1947 roku nie więcej niż 20000 osób.

Awers medalu pamiątkowego z VII Biegu Pamięci Żołnierzy Wyklętych (ze zbiorów autora)

Jak informuje pismo Ldz. Ew/X/91 z dnia 8 lutego 1991 roku, skierowane przez Związek Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych Koło Miejsko-Gminne w Żarowie do Zarządu Wojewódzkiego w Wałbrzychu: Zarząd Koła Miejsko-Gminnego w Żarowie zawiadamia, że 4 lutego 1991 r. zmarł członek naszego Koła b. więzień obozów koncentracyjnych TADEUSZ KOBYLSKI syn Stanisława i Katarzyny ur. 28.01.1926 r. miejsce urodzenia Zwoleń. Zamieszkały Żarów ul. Polna 9/2. Został pochowany na cmentarzu komunalnym we Wrocławiu – dzielnica Grabiszynek. Numer ewidencyjny jego akt weryfikacyjnych w ZW – 15772.

W dwóch uzasadnieniach dołączonych do akt osobowych Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych, przeczytać możemy: Ob. Tadeusz Kobylski 30 maja 1944 roku został aresztowany przez Gestapo jako podejrzany za działalność w Ruchu Oporu w Armii Ludowej pseud. "Posępny" i osadzony w więzieniu śledczym w Radomiu, po miesiącu pobytu w więzieniu został wywieziony do obozu koncentracyjnego Gross Rosen a następnie wywieziony do obozu koncentracyjnego Mauthausen – Gusen I gdzie przebywał do chwili wyzwolenia 5 maja 1945 roku. Legitymacja Komb. Nr. 0268892 zweryfikowany z tytułu udziału w Rychu Oporu AL od 1.08.1943 r. do 30.05.1944 r. oraz podytu w obozie koncentracyjnym od 30 maja 1944 roku do 5 maja 1945 roku (...) Kol. Kobylski Tadeusz b. Funkcjonariusz Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Kozienicach, woj. kieleckie brał udział w zwalczaniu band reakcyjnego podziemia: "Sochy", "Ponurego", "Orła", "Zagończyka", "Mściciela", "Igły", "Jezuity" oraz bandy cygańskiej działającej na terenie powiatu Kozienice innych okolic woj. kieleckiego w okresie od 6 października 1945 r. do 31-go grudnia 1947 roku. Komendant PUBP porucznik Filipiak. Leg. Komb. Nr. 0268892, zweryfikowany z tytułu walki o utrwalenie Władzy Ludowej 6.10.1945 r., do 31.12.1947 roku.

Tadeusz Kobylski (1926-1991)

Dokumentacja ZBoWiD - ZKRP i BWP

Wedle uzupełnienia do ewidencji członkowskiej ZBoWiD – Koło Żarów, chorąży Tadeusz Kobylski odznaczony został: brązowym medalem "Zasłużony na Polu Chwały" (12.04.1947), medalem "Zwycięstwa i Wolności 1945" (21.01.1971), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (14.07.1962), Krzyżem Partyzanckim (18.12.1974), Odznaką "20 lat w Służbie Narodu" (22.07.1967), Odznaką "Budowniczego Wrocławia" (16.02.1966), Odznaką "Tysiąclecia Państwa Polskiego" (15.07.1966), medalem "Za udział w walkach w obronie Władzy Ludowej" (18.07.1984), medalem "40-lecia Polski Ludowej (22.07.1984), Krzyżem Oświęcimskim (11.03.1987), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (22.02.1989).

W publikacji Mariana Śledzia i Stanisława Praska pt. Do socjalizmu przez więzienie. Śladami zbrodni bezpieki na ziemi kozienickiej w latach 1945-56, zawarte zostało zestawienie pracowników powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Kozienicach, w którym pod pozycją nr 56, widnieje nazwisko K (a) bylski Tadeusz (nazwisko pisane przez literę "a").

Wymieniony powyżej w aktach osobowych Tadeusza Kobylskiego, niejaki porucznik Filipiak to – Stanisław Filipiak, urodzony 10 stycznia 1924 r. w Andrzejowie gmina Oblasy pow. Kozienice. Imię ojca Antoni, matki Marianna z Figurów, bracia: Antoni, Bolesław, Walenty, siostra: Anna. Pochodzenie włościańskie. Żonaty. Rodzice przeprowadzili się do wsi Kijanka gm. Chotcza, pow. Iłża, gdzie w 1939 r. ukończył szkołę powszechną. Do 1942 r. pomagał ojcu w gospodarstwie rolnym. W listopadzie 1942 r. w Chotczy wstąpił w do PPR, pełniąc w niej funkcję sekretarza komórki. Od marca 1943 roku, aż do momentu wkroczenia Armii Czerwonej walczył w oddziale Gwardii Ludowej (1 stycznia 1944 r. przemianowana na Armię Ludową), którego dowódzcą był „Paweł”. Ojciec został zabity podczas wojny przez Niemców. W lipcu 1944 r. został wybrany sekretarzem Rejonowym PPR w Iłży. Po wyzwoleniu spod okupacji pracował przy organizowaniu MO na terenie pow. Iłża, a następnie pełnił funkcję II sekretarza KP PPR w Starachowicach. Po wstąpieniu do UB, ślubowanie złożył 18 grudnia 1945 r. Do UB wstąpili też jego bracia Antoni i Bolesław. Antoni zginął z rąk partyzantów 1945 r., natomiast Bolesław sam się zastrzelił. Trzeci jego brat Walenty, pracował we własnym gospodarstwie z matką i został skazany na wieloletnie więzienie za nielegalne posiadanie broni i za zastrzelenie swojego stryja. Filipiakowi powierzono funkcję II Sekretarza KP PPR w Kozienicach, tuż po dezercji i ucieczce do lasu jego poprzednika – Stefana Osińskiego. Stanowisko szefa PUBP w Kozienicach pełnił do 31 sierpnia 1946 r. Następnie przeniesiony został na stanowisko Kierownika PUBP we Włoszczowej. Powodem tego było aresztowanie jego zastępcy Leopolda Arendarskiego podejrzanego o defraudacje większej sumy dolarów, nawoływanie pracowników „pójścia do lasu” i planowanie zabójstwa referenta personalnego i kierownika Urzędu. Stanisław Filipiak szybko wspinał się po stopniach milicyjnej kariery. Jej uwieńczeniem była nominacja w dniu 30 stycznia 1965 roku, na wiceministra Spraw Wewnętrznych.

Porucznik Stanisław Filipiak - kierownik PUBP Kozienice, dowódca Tadeusza Kobylskiego z czasów jego służby w UB

Przebieg służby:
31.03.1945 – 31.08.1946: kierownik PUBP Kozienice
1946 – 1947: szef PUBP Jędrzejów
1947 – 1948: z-ca i p.o. Naczelnik Wydziału V-go WUBP w Kielcach
1948 – 1950: naczelnik Wydziału V-go WUBP Poznań
1950 – 1954: z-ca Naczelnika Wydziału, Naczelnik Wydziału i Wicedyrektor Dep. V-go MBP
1954 – 1955: słuchacz kursu specjalistycznego MBP
1955 – 1956: wicedyrektor Dep. III-go Kom. ds. BP
1956 – 1956: kierownik WU ds. BP w Krakowie
1956 – 1963: wicedyrektor Dep. III-go MSW
1963 – 1965: dyrektor Dep. III-go MSW
1965.01. - 30.02.06.1966: wiceminister Spraw Wewnętrznych
30.06.1966: emerytura

Awanse:
01.05.1945: porucznik
22.12.1947: kapitan
21.07.1952: major
27.12.1955: podpułkownik
30.01.1957: podpułkownik MO
02.07.1959: pułkownik MO
20.07.1965: generał brygady MO

Odznaczenia państwowe:
03.08.1945: Virtuti Militari
22.07.1945: Odznaka Grunwald
10.10.1945: Srebrny Krzyż Zasługi
26.10. 1945: Medal Zwycięstwa i Wolności
24.12.1945: Krzyż Grunwaldu III kl.
24.05.1946: Srebrny Krzyż Zasługi po raz II-gi
01.09.1946: Krzyż Partyzancki
25.09.1952: Złoty Krzyż Zasługi
16.071954: Medal 10-lecia Polski Ludowej
23.04.1955: Odznaka 10 lat w Służbie Narodu
21.07.1954: Order Odrodzenia Polski IV kl.
13.07.1959: Order Sztandaru Pracy II kl.
04.07.1964: 20 lat w Służbie Narodu

We wspomnieniach żyjących, okres piastowania stanowiska szefa UB w Kozienicach przez Filipiaka, oceniany jest bardzo krytycznie:

Stanisław Kucharski:
„Kiedy do Antoniego Nicińskiego pracownika UB zgłosiło się dwóch kolegów o pomoc gdyż chcieli się ujawnić i prosili go, aby poprosił Filipiaka, by ich nie wysyłał na Sybir to Filipiak odpowiedział: „Co ty miałeś broń, przecież ich było dwóch trzeba było ich pie......”

Ks. Florian Rafałowski:
– o torturowanym Ak-owcu z Wójtostwa:
„(...) kładli go i podnosili nogami do góry. U futryny były strzemiona, wkładali tam jego stopy, zamykali paski żeby nie wypadł. Wtedy Filipiak wkładał mu do nosa lejek i z butelki nalewał naftę przez ten lejek do nosa. Tak, że mu wypływała nafta ustami (...).

„(...) nazywał się Stefanowicz albo.... (...) jak siedział to go przesłuchiwał Filipiak. Trzymał on pistolet za lufę i rękojeścią uderzał go po twarzy po głowie (...)”.

– o Włodzimierzu Jóźwiku:
„(...) Chciałem wstąpić do armii polskiej na ochotnika. Armia Polska szła z armią radziecką. (...) mnie nie przyjęli. Kiedy znalazłem się po drugiej stronie Wisły, (...) słyszę naraz – Ruski do mnie – ruki wierch. Obok niego stoi cywil z biało – czerwoną opaską – Polak. Ten Ruski tego cywila pyta się – kto eto takoi – a on odpowiada: rostrielat – był to Filipiak. I był by mnie rozłupał ten Ruski Armiejec. Tylko ja mówię: Stachu to ty mnie nie znasz. Ja do waszej Anki chodziłem (siostra Filipiaka). Wtedy on powiedział – a Włodziu nie poznałem cię. (...) Wtedy już pokazał się podły charakter Filipiaka. Miał wtedy 21 czy 22 lata. Jeżeli nawet nie poznał, na jakiej podstawie powiedział: rozstrzelać.

==============================

Franciszek Jerzy Jaskulski, pseud. „Zagon”, „Zagończyk”, urodzony 16 września 1913 roku w Castrop-Rauxel w Niemczech. Major AK, działacz Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. Był synem Ignacego i Marii z Kozalów, polskich emigrantów osiadłych w Westfalii. W 1926 roku powrócił do Polski i zamieszkał z rodzicami w Wielkopolsce, w Zdunach. W okresie 1926‒1935 był członkiem pierwszej, a potem 8 Drużyny Harcerskiej im. Zawiszy Czarnego w Zdunach, organizowanej przez Ludwika Danielaka– jednego z twórców harcerstwa w powiecie krotoszyńskim. W latach 1928‒1933 uczęszczał do Seminarium Nauczycielskiego w Krotoszynie. Po jego ukończeniu podjął pracę zarobkową w Urzędzie Gminnym w Zdunach. W 1935 roku został przeniesiony do gminy Kobylin. Przez 3 semestry studiował prawo. W 1937 roku ukończył Szkołę Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu. Był działaczem harcerskim, w 1939 roku uzyskał stopień harcmistrza. W 1939 roku zgłosił się ochotniczo do Wojska Polskiego i otrzymał przydział do 68 pułku piechoty. Brał udział w obronie Warszawy. W październiku zbiegł z niemieckiej niewoli i powrócił do domu w Zdunach, gdzie w latach 1940‒1942 pracował na kolei w tzw. Bauzugach. Jednocześnie samorzutnie zorganizował młodzieżową grupę konspiracyjną i wydawał pismo konspiracyjne „Zagończyk”. W 1941 roku podporządkował się Związkowi Walki Zbrojnej; był m.in. komendantem pod obwodu w Obwodzie Krotoszyn. W styczniu 1943 roku, po dekonspiracji znacznej części struktur niepodległościowych na jego rodzinnym terenie, zbiegł na Lubelszczyznę. Od września 1943 roku był dowódcą Oddziału Dyspozycyjnego AK w Obwodzie Garwolin, następnie został dowódcą oddziału lotnego w Inspektoracie Rejonowym Puławy. W lutym 1944 roku objął dowództwo nad oddziałem partyzanckim działającym pod kryptonimem „Pilot”, który wszedł w skład 15 pułku piechoty AK; został awansowany do stopnia porucznika. Brał udział w akcji „Burza”, m.in. uczestniczył w zdobyciu Puław. 21 lipca 1944 roku oddział przez niego dowodzony stoczył zwycięską walkę z niemiecką 150-osobową ekspedycją karną, która miała spalić Końskowolę. 30 lipca jego oddział został rozbrojony przez NKWD w Borysowie. Mimo to, po wybuchu powstania w Warszawie, grupa Jaskulskiego wraz z oddziałem Mariana Bernaciaka „Orlika” wyruszyła powstańcom na pomoc. Pod Garwolinem na skutek trudnej sytuacji oddziały zostały jednak rozwiązane. Jaskulski, pozostając w konspiracji, równolegle podjął pracę jako sekretarz gminy w Górkach (powiat puławski).

Aresztowany 3 listopada 1944 roku przez UB, wyrokiem z 8 stycznia 1945 roku został skazany „za udział w nielegalnej organizacji” na karę śmierci, utratę praw publicznych i przepadek mienia; wyrok ten został zmniejszony do 10 lat więzienia. Karę Jaskulski odbywał w więzieniu we Wronkach, skąd 4 września 1945 roku dokonał niezwykle brawurowej ucieczki w przebraniu strażnika. Powrócił na teren Puław, znany mu z poprzednio prowadzonej pracy konspiracyjnej. Od grudnia 1945 do lutego 1946 roku był szefem referatu bezpieczeństwa Zrzeszenia WiN w Obwodach Kozienice i Puławy. Od lutego do maja 1946 roku – komendanta Inspektoratu WiN Kozienice, a od maja do lipca 1946 roku – komendanta Inspektoratu WiN, obejmującego Obwody: Radom, Kozienice, Starachowice,Kielce i Końskie, pod kryptonimem „Związek Zbrojnej Konspiracji” (ZZK); na tym terenie przyczynił się do zorganizowania licznych oddziałów partyzantki antykomunistycznej, które m.in. opanowały Szydłowiec i Skaryszew, zabijały współpracowników UB i NKWD, ponadto stoczyły wiele walk z grupami operacyjnymi NKWD, UB i KBW (m.in. w czerwcu 1946 roku). 26 lipca 1946 roku został aresztowany przez UB na skutek zdrady bliskiego współpracownika. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Kielcach z 17 stycznia 1947 roku został skazany na karę śmierci. Najwyższy Sąd Wojskowy oddalił skargę rewizyjną postanowieniem z 6 lutego 1947 roku. Bolesław Bierut nie skorzystał z prawa łaski. Wyrok został wykonany w więzieniu w Kielcach tuż przed wejściem w życie amnestii, która pozwalała na zmianę kar śmierci na karę dożywotniego więzienia lub 15 lat więzienia. Za działalność konspiracyjną Jaskulski był odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari i Krzyżem Walecznych. Żonaty, pozostawił troje dzieci. W 2009 roku został mu nadany pośmiertnie Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski. Postanowieniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy z dnia 1 marca 2019 roku, został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi poniesione z niezwykłym poświęceniem w walce o suwerenność i niepodległość Państwa Polskiego. Order odebrała prawnuczka, pani Katarzyna Marek, w trakcie obchodów Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” w Pałacu Prezydenckim.

Tadeusz Bednarski ps. "Orzeł" (pierwszy od lewej na powyższej fotografii), urodzony 10 grudnia 1924 roku w miejscowości Garbatka. Bednarski Tadeusz pseudonim „Orzeł” był dowódcą nielegalnej organizacji WiN działającej na terenie powiatu kozienickiego. Bardzo aktywny działacz podziemia; żołnierz wyklęty. Do 1939 roku mieszkał wraz z rodzicami w Garbatce, uczęszczając do szkoły podstawowej. W tym czasie należał do Związku Harcerstwa Polskiego. W okresie okupacji niemieckiej przebywał w rodzinnym domu, pomagając ojcu, trudniącemu się handlem. W 1941 roku jako były harcerz, wstąpił do organizacji konspiracyjnej – Związku Walki Zbrojnej. Pod koniec tego samego roku został aresztowany przez Niemców (gestapo) i wywieziony do obozu koncentracyjnego w Majdanku koło Lublina. Jesienią 1943 roku zbiegł z obozu i przybył do rodziny. Po niedługim czasie wyjechał w okolice Warszawy do krewnych i tam się ukrywał. Wiosną 1944 roku Tadeusz Bednarski wstąpił do Armii Krajowej (AK) do oddziału pod dowództwem Mariana Bernaciaka pseudonim „Orlik”, który działał na terenie województwa warszawskiego, lubelskiego i kieleckiego. Po wyzwoleniu tych terenów przez Armię Radziecką, powrócił do rodzinnej wsi. Tam zorganizował z byłych członków AK oddział liczący 18 osób, który działał w ramach nielegalnej organizacji NIE a później DSZ (Delegatura Sił Zbrojnych). Pełnił funkcję dowódcy placówki, a następnie patrolu w Garbatce. W niedługim czasie jego oddział podporządkował się pod dowództwo Molendy Władysława pseudonim „Grab” Pełnił wówczas funkcję dowódcy kompanii bojowej, miał na stałe 39 osób, z którymi dokonywał napadów na posterunki Milicji Obywatelskiej (MO), funkcjonariuszy MO, żołnierzy Armii Radzieckiej, członków Polskiej Partii Robotniczej (PPR) i innych urzędników państwowych. Przy planowaniu i realizacji akcji zbrojnych współdziałał z innymi oddziałami działającymi na terenie powiatu kozienickiego. W styczniu 1946 roku „Orzeł” został komendantem obwodu kozienickiego WiN-u podległemu Inspektorowi Kielecko-Radomskiemu, którego komendantem był Jaskulski Franciszek pseudonim „Zagończyk”. Korzystając z lokalnej amnestii oddziałów ZZK 6 września 1946 roku ujawnił się „Orzeł” wraz z częścią podległych mu członków organizacji w liczbie około 33 w PUBP i Radomiu, 4 zdał broń (ok. 35 jednostek, 7 granatów, 12 karabinów ręcznych, 7 pistoletów krótkich i 12 automatów). Jednak po ujawnieniu się nadal pozostał dowódcą jednostki, podporządkowując sobie członków organizacji w części ujawnionych i nieujawnionych oraz przyjął do swojej jednostki wielu nowych członków z innych zgrupowań m.in. młodych ludzi, którzy nie byli poprzednio w organizacjach nielegalnych, w tym dezerterów z wojska, MO i SOK. Broń posiadali z kryjówek. Nie zdali jej w czasie ujawnienia i otrzymywali ją od dezerterów oraz wykradali z MO. W okresie od września 1946 do marca 1947 roku „Orzeł” nie brał bezpośredniego udziału w walkach, lecz jako dowódca wspólnie z innymi, którzy byli na takim samym stanowisku, omawiał poszczególne akcje. W dniu 22 lutego 1947 roku, kiedy ogłoszono ustawę o amnestii, Tadeusz Bednarski postanowił ujawnić się po raz drugi w marcu w PUBP w Radomiu. Po niedługim czasie zawarł związek małżeński z jedną ze swoich łączniczek Haliną Cecot i razem z nią wyjechał do Wrocławia. W 1948 roku nielegalnie opuścił Polskę, udając się do Francji skąd wyemigrował do Stanów Zjednoczonych.

Tadeusz Zieliński ps. „Igła”, urodzony 27 września 1927 roku w miejscowości Gaj, gm. Żołnierz Armii Krajowej, dowódca oddziału Wolności i Niezawisłości działającego w Radomskiem i Kieleckiem. W konspiracji od 1943 roku od wstąpienia do oddziału AK po przerwaniu nauki krawiectwa w Skaryszewie. Po zakończeniu wojny nie złożył broni. Uczestnik rozbicia więzienia w Kielcach w nocy z 4 na 5 sierpnia 1945 roku. Od 1946 roku zastępca dowódcy a następnie dowódca oddziału WIN liczącego kilkadziesiąt osób. Oddział „Igły” wchodzący w skład zgrupowania dowodzonego przez Franciszka Jerzego Jaskulskiego „Zagona”, „Zagończyka”, przeprowadził szereg operacji bojowych. Kilkakrotnie stoczył duże bitwy z oddziałami NKWD, UB i KBW, m.in. w czerwcu 1946 roku – wraz z kilkoma innymi oddziałami – pod wsią Błotne Górne, w bitwie tej zginęło ponad 20 żołnierzy Armii Czerwonej. W czasie zasadzki zorganizowanej 18 lipca 1946 roku pod Skaryszewem oddział „Igły” zabił ppłk. Alfreda Wnukowskiego, oficera Armii Czerwonej i ludowego Wojska Polskiego, jego żonę Irenę oraz 7 żołnierzy z jego ochrony. Oddział „Igły” przeprowadził także szereg akcji likwidacyjnych. Ostatnią bitwę stoczył 14 czerwca 1948 roku pod wsią Dzierzkówek. Pomimo wielkiej przewagi liczebnej po stronie UB i KBW, „Igła” zdołał przebić się z okrążenia. W walce zginęli: Feliks Dębiec „Wilk”, zastępca „Igły”, Marian Frąk „Kudejar” i Józef Budzyński „Żandarm”. Po tej klęsce postanowił uciec na teren województwa łódzkiego. 24 czerwca 1948 roku „Igła” został ranny w wyniku zamachu dokonanego przez żołnierza z jego oddziału (agenta UB). Tadeusz Zieliński, nie chcąc się dostać do niewoli, popełnił samobójstwo 24 czerwca 1948 roku rozrywając się granatem. Jeden z ludzi Zielińskiego ps. „Marynarz” nazwał go „nieugiętą bestią”. W Budkach Skaryszewskich obecnej dzielnicy Skaryszewa w 1952 roku zbudowano pomnik poświęcony ofiarom akcji oddziału dowodzonego przez Tadeusza Zielińskiego. W 2001 roku zbudowano pomnik upamiętniający Tadeusza Zielińskiego oraz żołnierzy WiN w Radomiu, a w 2012 roku w miejscowości Dzierzkówek Stary. Roch Iwański ps. "Ponury", dowódca oddziału Batalionów Chłopskich w latach 1942-1945. Od kwietnia do sierpnia 1945 roku dowódca organizacji Delegatura Sił Zbrojnych na obszarze pow. Kozienice. Od lipca 1945 roku do marca 1947 roku dowódca ugrupowania WiN – Grab, działającego w pow. Kozienice, Radom i w woj. gdańskim. Ugrupowanie podlegało komendantowi Inspektoratu Kielecko-Radomskiego "WiN" – Związek Zbrojnej Konspiracji Jerzemu Jaskulskiemu ps. Zagończyk.

Podporucznik Jerzy Radzik ps. "Socha", żołnierz Narodowych Sił Zbrojnych, szef wydziału III pow. Kozienice, kwatermistrz w Pułku Nadwiślańskim Brygady Świętokrzyskiej. 15/16 maja 1945 roku oddziały DSZ kpt. Władysława Molendy „Graba" i NSZ ppor. Jerzego Radzika „Sochy", opanowały miasteczko Pionki.

Starszy sierżant Tadeusz Moryc ps. "Mściciel", jego oddział działający w zgrupowaniu "Zagończyka, został rozbity w czerwcu 1946 roku

Posiadacie niepotrzebne starocie (przedmioty, fotografie, dokumenty lub inne rzeczy) ?? Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.. Skany bądź fotografie, oględziny wszelkich dokumentów i przedmiotów możemy wykonać również bezpłatnie od ręki w Żarowskiej Izbie Historycznej przy ul. Dworcowej 3. Utrwalmy wspólnie w słowie pisanym oraz wzbogacimy historię Naszej Małej Ojczyzny.

Źródła i ilustracje:
Dokumentacja ZboWiD – ZKRPiBWP, Koło Miejsko-Gminne Żarów
http://podziemiezbrojne.blox.pl/html
http://www.polska1918-89.pl
S. Wałach, Świadectwo tamtym dniom. Kraków 1974
S. Skwarek, Na wysuniętych posterunkach. W walce o władzę ludową na Kielecczyźnie (1944-1954), Warszawa 1977
R. Śmietanka-Kruszelnicki, Zbrojne podziemie poakowskie na Kielecczyźnie 1945-1947 Stan badań i problematyka badawcza, ,,ZH WiN-u” nr 3-4, 1993
J. Ślaski, Żołnierze wyklęci, Warszawa 1996
J. Ślaski, Polska Walcząca, Warszawa 1999
R. Śmietanka – Kruszelnicki, Komendant ,,Zagończyk”. Z dziejów zbrojnego podziemia antykomunistycznego, Warszawa 2000
L. Żebrowski, Jaskulski Jerzy Franciszek, [w:] Encyklopedia Białych Plam, Radom 2002
R. Śmietanka-Kruszelnicki, Zrzeszenie ,,Wolność i Niezawisłość“ na Kielecczyźnie 1945- 1948, ,,ZH WiN-u”, nr 19-20, 2003
Atlas polskiego podziemia niepodległościowego 1944-1956, red. R. Wnuk, S. Poleszak, Warszawa – Lublin 2007
R. Śmietanka-Kruszelnicki, Zbrojny opór niepodległościowy i antykomunistyczny w regionie radomskim po 1945 roku, [w:] Patriotyczna lekcja historii- czyn zbrojny żołnierzy Armii Krajowej w regionie radomskim. Materiały pokonferencyjne, Radom 2009
G. Makus, 64 lata temu, 24 czerwca 1948 roku, otoczony i ranny, rozerwał się granatem ppor. Tadeusz Zieliński ps. „Igła”. GLORIA VICTIS!, [w:] Polityce.pl, 2012
M. Śledź, S. Prasek pt. Do socjalizmu przez więzienie. Śladami zbrodni bezpieki na ziemi kozienickiej w latach 1945-56, Warszawa 2014
A. Brzezicki, Tadeusz Zieliński "Igła" szedł od zwycięskiej potyczki do zwycięskiej potyczki. Dotrwał w lesie do wiosny 1948 r. [w:] Wyborcza.pl, 2018
G. Motyka: Obywatel „Igła” – krawiec ze Skaryszewa. Analiza mikrohistoryczna rewolucji wyklętych, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 2018

Opracowanie
Bogdan Mucha