Jenieckie komanda robocze Stalagu VIII A Görlitz na terenie powiatu świdnickiego w latach 1940-1945

Obóz dla jeńców podoficerów i szeregowych Stalag VIII A Görlitz został założony 23 września 1939 roku. Był to pierwszy obóz jeniecki w VIII niemieckim Okręgu wojskowym. Przebywali w nim jeńcy polscy, francuscy, belgijscy, jugosłowiańscy, radzieccy, brytyjscy, amerykańscy, włoscy i słowaccy. Jesienią 1939 roku liczył ok. 8 000 jeńców polskich, w połowie 1940 roku już tylko 1400, pozostałych Polaków pozbawiono statusu jenieckiego bądź wywieziono na roboty w głąb III Rzeszy. 28 lutego 1941 roku w obozie przebywało ogółem 22 952 jeńców: 80 polskich, 6107 belgijskich, 16 765 francuskich. W lipcu 1941 roku przybył transport 2364 jeńców jugosłowiańskich. Od połowy 1942 roku zaczęły nadchodzić transporty jeńców radzieckich. 1 października 1942 roku obóz liczył 34 663 jeńców: 18 224 francuskich, 4679 belgijskich, 1956 jugosłowiańskich i 9804 radzieckich. Jesienią 1943 roku w obozie znaleźli się jeńcy brytyjscy i amerykańscy, a jesienią 1944 roku internowani żołnierze włoscy, Polacy z powstania warszawskiego i jeńcy słowaccy. 1 października 1943 roku w obozie znajdowało się 35 269 jeńców: 15 742 francuskich, 4196 brytyjskich, 374 belgijskich, 1192 jugosłowiańskich, 14 677 radzieckich i 2278 włoskich. W dniu 1 stycznia 1945 roku w obozie było 43 958 jeńców w tym: 16 668 radzieckich, 14 960 francuskich, 4085 belgijskich, 3243 brytyjskich, 1748 słowackich, 1641 włoskich, 1576 jugosłowiańskich, 37 polskich (powstańcy warszawscy). Oddziały robocze podległe Stalagowi VIII A Görlitz znajdowały się na obszarze byłych powiatów: bolesławieckiego, bystrzyckiego, dzierżoniowskiego, jaworskiego, jeleniogórskiego, kamiennogórskiego, kłodzkiego, lubańskiego, lwóweckiego, strzelińskiego, świdnickiego, wałbrzyskiego, ząbkowickiego, zgorzeleckiego, złotoryjskiego, a przejściowo także w byłym pow. średzkim (Środa Śląska), w Broumov, Trutnov, Vrchlabí i Rothenburg (zakres administracyjny wg stanu z 1979 r.).

Na terenie obecnego powiatu świdnickiego, w gminach: Dobromierz, Jaworzyna Śląska, Marcinowice i Strzegom w latach 1940-1944 (1945 ?), znajdowało się łącznie 27 oddziałów roboczych podległych pod Stalag VIII A Görlitz. Dodatkowo w Goczałkowie Górnym istniało Komando R 51 Stalag VIII B Lamsdorf (Łambinowice) a w Grabinie Kommando Stalag VIII C Sagan (Żagań). Jeńców z tych dwóch komand jenieckich wysłano do rejonu pracy jeńców obozu Stalag VIII A Görlitz.

Stalag VIII A Görlitz (źródło)

Gmina Strzegom (niem. Striegau)

Goczałków (niem. Gutschdorf)

1. Oddział roboczy jeńców nie ustalonej narodowości obozu w Zgorzelcu – Kommando nr 1159 Stalag VIII A Görlitz. Istniał pod koniec 1944 roku

2. Oddział roboczy jeńców nie ustalonej narodowości obozu w Zgorzelcu – Kommando nr 1189 Stalag VIII A Görlitz. Istniał pod koniec 1944 roku

Goczałków Górny (niem. Kohlhöhe, Ober Gutschdorf)

1. Oddział jeńców radzieckich obozu w Łambinowicach – Kommando R 51 Stalag VIII B Lamsdorf. Utworzony 12 maja 1942 roku i wysłany do rejonu pracy jeńców obozu Stalag VIII A Görlitz. Liczył 18 jeńców, którzy pracowali na roli

2. Oddział roboczy jeńców nie ustalonej narodowości obozu w Zgorzelcu – Kommando nr 1182 Stalag VIII A Görlitz. Istniał pod koniec 1944 roku

Graniczna (niem. Ober/Nieder-Streit)

Oddział roboczy jeńców nie ustalonej narodowości obozu w Zgorzelcu – Kommando nr 1184 Stalag VIII A Görlitz. Istniał pod koniec 1944 roku

Jaroszów (niem. Järischau)

1. Oddział roboczy jeńców nie ustalonej narodowości obozu w Zgorzelcu – Kommando nr 1183 Stalag VIII A Görlitz. Istniał pod koniec 1944 roku

2. Oddział roboczy jeńców nie ustalonej narodowości obozu w Zgorzelcu – Kommando nr 1198 Stalag VIII A Görlitz. Istniał pod koniec 1944 roku

Kostrza (niem. Häslicht)

Oddział roboczy jeńców nie ustalonej narodowości obozu w Zgorzelcu – Kommando nr 1160 Stalag VIII A Görlitz. Istniał pod koniec 1944 roku

Rusko (niem. Rauske)

Oddział roboczy jeńców nie ustalonej narodowości obozu w Zgorzelcu – Kommando nr 1170 Stalag VIII A Görlitz. Istniał pod koniec 1944 roku

Strzegom (niem. Striegau)

1. Oddział roboczy jeńców nie ustalonej narodowości obozu w Zgorzelcu – Kommando Stalag VIII A Görlitz. W październiku 1940 roku jeńcy pracowali w kamieniołomach

2. Oddział roboczy jeńców nie ustalonej narodowości obozu w Zgorzelcu – Kommando nr 1177 Stalag VIII A Görlitz. Istniał pod koniec 1944 roku

3. Oddział roboczy jeńców nie ustalonej narodowości obozu w Zgorzelcu – Kommando nr 1190 Stalag VIII A Görlitz. Istniał pod koniec 1944 roku

Grabina (niem. Gräben)

Oddział roboczy jeńców nie ustalonej narodowości obozu w Żaganiu – Kommando Stalag VIII C Sagan. Wysłany w rejon pracy jeńców obozu Stalag VIII A Görlitz. W październiku 1940 roku liczył 30 ludzi, którzy pracowali przy regulacji rzeki

Gmina Marcinowice (niem. Gross Merzdorf)

Gola Świdnicka (niem. Guhlau)

Oddział roboczy jeńców nie ustalonej narodowości obozu w Zgorzelcu – Kommando nr 1180 Stalag VIII A Görlitz. Istniał pod koniec 1944 roku

Kątki (niem. Käntchen)

Oddział roboczy jeńców nie ustalonej narodowości obozu w Zgorzelcu – Kommando nr 1163 Stalag VIII A Görlitz. Istniał pod koniec 1944 roku

Mysłaków (niem. Kaltenbrunn)

Oddział roboczy jeńców nie ustalonej narodowości obozu w Zgorzelcu – Kommando nr 1162 Stalag VIII A Görlitz. Istniał pod koniec 1944 roku

Strzelce Świdnickie (niem Strehlitz)

Oddział roboczy jeńców nie ustalonej narodowości obozu w Zgorzelcu – Kommando nr 1176 Stalag VIII A Görlitz. Istaniał pod koniec 1944 roku

Szczepanów (niem. Stephanshain)

Oddział roboczy jeńców nie ustalonej narodowości obozu w Zgorzelcu – Kommando nr 1175 Stalag VIII A Görlitz. Istniał pod koniec 1944 roku

Śmiałowice (niem. Schmellwitz)

Oddział roboczy jeńców nie ustalonej narodowości obozu w Zgorzelcu – Kommando nr 1195 Stalag VIII A Görlitz. Istniał pod koniec 1944 roku

Zebrzydów (niem. Seiferdau)

Oddział roboczy jeńców nie ustalonej narodowości obozu w Zgorzelcu – Kommando nr 1172 Stalag VIII A Görlitz. Istniał pod koniec 1944 roku

Gmina Jaworzyna Śląska (niem. Königszelt)

Czechy (niem. Tschechen)

Oddział roboczy jeńców nie ustalonej narodowości obozu w Zgorzelcu – Kommando nr 1154 Stalag VIII A Görlitz. Istniał pod koniec 1944 roku

Milikowice (niem. Ober/Nieder-Arnsdorf)

Oddział roboczy jeńców nie ustalonej narodowości obozu w Zgorzelcu – Kommando nr 1151 Stalag VIII A Görlitz. Istniał pod koniec 1944 roku

Piotrowice Świdnickie (niem. Peterwitz)

Oddział roboczy jeńców nie ustalonej narodowości obozu w Zgorzelcu – Kommando nr 706 Stalag VIII A Görlitz. Istniał pod koniec 1944 roku

Witków (niem. Wickendorf)

Oddział roboczy jeńców nie ustalonej narodowości obozu w Zgorzelcu – Kommando nr 1187 Stalag VIII A Görlitz. Istniał pod koniec 1944 roku

Gmina Dobromierz (niem. Hohenfriedeberg)

Czernica (niem. Tschirnitz)

Oddział roboczy jeńców nie ustalonej narodowości obozu w Zgorzelcu – Kommando nr 406 Stalag VIII A Görlitz. Istniał pod koniec 1944 roku

Dobromierz (niem. Hohenfriedeberg)

Oddział roboczy jeńców nie ustalonej narodowości obozu w Zgorzelcu – Kommando nr 410 Stalag VIII A Görlitz. Istniał pod koniec 1944 roku

Kłaczyna (niem Kauder)

Oddział roboczy jeńców nie ustalonej narodowości obozu w Zgorzelcu – Kommando nr 413 Stalag VIII A Görlitz. Istniał pod koniec 1944 roku

Pietrzyków (niem. Hohenpetersdorf)

Oddział roboczy jeńców nie ustalonej narodowości obozu w Zgorzelcu – Kommando nr 411 Stalag VIII A Görlitz. Istniał pod koniec 1944 roku

Szymanów (niem. Simsdorf)

Oddział roboczy jeńców nie ustalonej narodowości obozu w Zgorzelcu – Kommando nr 436 Stalag VIII A Görlitz. Istniał pod koniec 1944 roku

Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy:Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.. Skany bądź fotografie, oględziny wszelkich dokumentów i przedmiotów możemy wykonać również od ręki w Gminnym Centrum Kultury i Sportu w Żarowie przy ul. Piastowskiej 10A. Utrwalmy wspólnie w słowie pisanym oraz wzbogacimy historię Naszej Małej Ojczyzny.

Źródła i ilustracje:
Vojenský Historický Archiv Praha, Stalag VIII B, sygnatura 19-I-32
Archiwum Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce, Zbiór zespołów szczątkowych, mikrofilm, sygnatura M.88
Archiwum Państwowe Wrocław, Regierung Breslau, sygnatura I 16 623, k. 32 i następne
Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939-1945. Informator encyklopedyczny, PWN, Warszawa 1979
https://polska-org.pl/

Opracowanie
Bogdan Mucha