Z Budapesztu do Żarowa - butelka po wodzie "HUNYADI JÁNOS SAXLEHNERS BITTERQUELLE"

Nowy eksponat w Żarowskiej Izbie Historycznej to butelka ze szkła o barwie zielonej oliwki (średnica 7,5 cm, wysokość 25,5 cm, średnica szyjki 3,2 cm) po węgierskiej wodzie mineralnej z zawartością gorzkiej soli ze źródła „HUNYADI JÁNOS” w Budapeszcie. Na dnie butelki znajduje się napis HUNYADI JÁNOS a wokół niego SAXLEHNERS BITTERQUELLE. Historia butelkowania tej wody sięga roku 1863, kiedy to niejaki Andreas Saxlehner (1815-1889), odkupił od gospodarza z Budy tereny, na których znajdowały się źródła wody znanej z właściwości leczniczych. W krótkim czasie Saxlehner zbił na tym pokaźną fortunę, a pochodząca z jego źródeł woda o właściwościach przeczyszczających, stała się znana nawet w Stanach Zjednoczonych (m.in. podczas wojny hiszpańsko-amerykańskiej 1898 r.). Butelkę do Żarowskiej Izby Historycznej przekazał pan Wojciech. Składamy panu Serdeczne Podziękowania.

Według opisu do ryciny z 2 połowy XIX wieku, która przedstawia fabrykę Saxlehnera: Źródło, z którego pozyskiwana jest woda Hunyadi János, znajduje się w dolinie, która należy w całości do pana Saxlehnera, tworząc zamkniętą posiadłość o powierzchni około 50,5 ha. Widok z góry Dobogé na zakład z jego licznymi budynkami wygląda następująco: na pierwszym planie widać główny budynek, na który składają się pomieszczenia do butelkowania wraz ze zbiornikami, do których woda jest doprowadzana ze studni podziemnymi rurami. Butelki są napełniane za pomocą specjalnie opracowanego urządzenia patentowego. Po zakorkowaniu i kapslowaniu butelki są wysyłane kolejką wąskotorową do znajdujących się w pobliżu dużych magazynów. Bezpośrednio w sąsiedztwie największego budynku znajduje się maszynownia, która wytwarza energię do napędu urządzeń mechanicznych i oświetlenia całej fabryki. Całości założenia dopełniają ogromne stajnie i wozownie, instalacje gaśnicze, stołówka dla robotników, magazyny pustych butelek. Specjalny oddział kolei zapewnia fabryce bezpośrednią komunikację ze stacją Budapest-Kelenfold. Butelki zawierające wodę są więc wysyłane bezpośrednio ze źródła do wszystkich części świata.

Andreas Saxlehner i jego fabryka wody mineralnej

Reklamy wody mineralnej János Hunyadi

Marka tej wody mineralnej, została nazwana na cześć węgierskiego bohatera narodowego Jánosa Hunyadyego. Ów wojewoda siedmiogrodzki (1416–1456 gubernator Węgier, 1446–1453 regent Węgier) i dowódca wojsk węgierskich, przez Turków nazywany był Przeklętym Jankiem. Urodził się w rodzinie szlacheckiej ok. 1387 roku (według niektórych źródeł w 1400 roku) jako syn Vojka (Voyka, Vajka lub Voicu), syna Serba (Sorba lub Serbe). Jego matką była Erzsébet (Elżbieta) Morzsinay (Elisabeta Mărgean z Cinciș), szlachcianka z Hunyady, pochodząca ze znaczącej rodziny Morzsinay. Jego żoną była Erzsébet (Elżbieta) Szilágyi, pochodząca ze znaczącej rodziny szlacheckiej Szilágy (ich nazwisko pochodziło od nazwy hrabstwa, obecnie nazywanego Sălaj). János i Elżbieta mieli dwóch synów: Władysława i Macieja Korwina. Na dworze Hunyadego wychował się Stefan Zápolya, mąż Jadwigi Piastówny, założyciel rodu władców Siedmiogrodu związanego później z Polską. Nauczycielem jego synów był Grzegorz z Sanoka. Dopomógł uzyskać tron Władysławowi III.

János Hunyadi

János brał udział w wojnach husyckich w 1420 roku. Opanował chaos, który nastał na Węgrzech po przegrane bitwie pod Warną i śmierci Władysława Warneńczyka w 1444 roku. Został pokonany przez Turków w drugiej bitwie na Kosowym Polu w 1448 roku. Wykupiony z niewoli w 1456 roku odparł natarcie tureckie na Belgrad broniony przez brata jego żony, Michała Szilágyiego. Tam też zmarł w wyniku zarazy. Został pochowany w katedrze w Alba Iulia (Gyulafehérvár) obok swojego starszego brata. Do dziś jest uważany za bohatera Węgier, dającego przykład walki o niepodległość państwa. János Hunyady był poważany i ceniony w średniowieczu jako genialny strateg. W pełni zasłużył sobie na swą sławę w czasie oblężenia Belgradu. Gdy król Węgier wraz z magnatami zostawili kraj na pewną klęskę wobec wielkiej przewagi armii tureckiej liczącej ok. 150 000 ludzi, János Hunyady, posiadając jedynie elitarne oddziały jazdy utrzymywane z własnej kiesy, powołał pod broń mieszczan i chłopów stawiając w gotowości bojowej ok. 50–60 000 ludzi. Śmiałym atakiem zniszczył blokującą Belgrad flotę turecką na Dunaju i przedarł się do miasta. Sułtan turecki Mehmed II Zdobywca rozkazał do skutku prowadzić ciągły ostrzał miasta. Podczas jednego ze szturmów doborowa piechota turecka – janczarzy – pokonała fortyfikacje i wtargnęła do doliny rozdzielającej Belgrad na dwie części. Jednak wkrótce cała dolina stanęła w ogniu, bowiem obrońcy zawczasu wyścielili ją słomą i polali olejem. Podpalone wiechcie zmieniły się w wielki piec, w którym zginęło kilkanaście tysięcy janczarów. Decydujące starcie odbyło się 21 i 22 lipca 1456 roku. Hunyadyemu udało się opanować turecki obóz i zająć stanowiska artylerii. Co ważniejsze, w zamieszaniu został ranny sułtan. Na wieść o tym w szeregach tureckich wybuchła panika. Bitwa zamieniła się w rzeź. Na polu bitwy zostało 50 000 ciał Turków, a dalsze 25 000 zginęło z rąk bałkańskich chłopów. To świetne zwycięstwo, które odepchnęło Turków od granic Węgier, zostało okupione dotkliwymi stratami. Jedną z nich była śmierć Jánosa Hunyadyego na tyfus (zmarł 14 sierpnia 1456 roku).

Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.. Skany bądź fotografie, oględziny wszelkich dokumentów i przedmiotów możemy wykonać również od ręki w Gminnym Centrum Kultury i Sportu w Żarowie przy ul. Piastowskiej 10A. Utrwalmy wspólnie w słowie pisanym oraz wzbogacimy historię Naszej Małej Ojczyzny.

Źródła i ilustracje:
Batalie i wodzowie wszech czasów, dodatek Rzeczpospolitej z 1 lipca 2008
https://www.archiwum.kalisz.pl/
https://www.peachridgeglass.com/

Opracowanie
Bogdan Mucha