Podwodne groby mieszkańców gminy Żarów

Cesarska Marynarka Wojenna (Kaiserliche Marine) powstała w 1871 roku z przekształconej floty Związku Północnoniemieckiego. Początkowo była przewidywana głównie do obrony własnych wybrzeży i szlaków handlowych, wkrótce została zaangażowana we wspieranie niemieckich interesów imperialnych, a od lat 90. XIX wieku była sukcesywnie rozbudowywana. Wielkie zasługi dla jej rozwoju położył admirał Alfred von Tirpitz, od 1897 roku minister marynarki. W wyniku promowanych przez niego, a wspieranych przez cesarza Wilhelma II programów rozbudowy floty, Kaiserliche Marine stała się w latach poprzedzających I wojnę światową drugą potęgą morską świata, ustępując jedynie Royal Navy. W trakcie działań wojennych w latach 1914–1918 okręty niemieckie brały udział w szeregu większych i mniejszych starć, poczynając od bitwy pod Coronelem, pierwszej od ponad stulecia porażki Royal Navy na morzu. W największym z nich, bitwie jutlandzkiej, Kaiserliche Marine odniosła taktyczne zwycięstwo, ale sytuacja strategiczna spowodowała niemal całkowite zaniechanie akcji dużych jednostek, przenosząc ciężar prowadzenia wojny na okręty podwodne.

W wyniku ustaleń rozejmu w Compiègne z 11 listopada 1918 roku niemal wszystkie spośród nowoczesnych okrętów floty cesarskiej zostały internowane w brytyjskiej bazie, w Scapa Flow na Orkadach.Pozostawiono na nich jedynie szkieletowe załogi. 21 czerwca 1919 roku, w obawie przed niekorzystnymi zapisami traktatu pokojowego, na mocy którego zwycięzcy mogliby przejąć byłą flotę cesarską, dowodzący internowanym zespołem admirał Ludwig von Reuter wydał rozkaz o samozatopieniu. Na dno poszło dziesięć pancerników, po pięć krążowników liniowych i lekkich oraz 32 niszczyciele. Nigdy wcześniej i nigdy potem jednego dnia nie zatopiono tak wielu okrętów. W wyniku traktatu wersalskiego pozostałości Kaiserliche Marine zostały podzielone pomiędzy zwycięskie państwa. Powstałej na gruzach Cesarstwa Republice Weimarskiej pozostawiono jedynie nieliczne stare jednostki, które weszły w skład Reichsmarine, republikańskiej marynarki wojennej.

Na okrętach wojennych Kaiserliche Marine, służyło przynajmniej kilkunastu marynarzy – mieszkańców miejscowości, które dzisiaj przynależą administracyjnie do gminy Żarów. Śmierć na Morzu Północnym ponieśli: starszy marynarz Otto Senftleben z Żarowa (patrolowiec pomocniczy S.M.S. "Weddigen") oraz marynarz Paul Schuch z Mrowin (pancernik S.M.S. "Nassau").

Patrolowce pomocnicze (Vorpostenboot) w służbie Cesarskiej Marynarki Wojennej

Budowę pomocniczego patrolowca/okrętu obrony wybrzeża (Vorpostenboot) S.M.S. "Weddigen" ukończono w stoczni Nordeewerke Emden w dniu 15 maja 1917 roku (nr budowy 97). Okręt miał długość 42,68 m, szerokość 7 m oraz tonaż 262 BRT. Napęd parowy o wydajności 400 PS (294 kW), zapewniał prędkość 10 węzłów (19 km/h). Załoga S.M.S. "Weddigen" liczyła od 24 do 31 marynarzy. Patrolowiec był uzbrojony w 2 wyrzutnie torped 45 mm (inne uzbrojenie pozostaje nieznane). W maju 1917 roku S.M.S. "Weddigen", przydzielony został do Vorposten-Flottille Ems i służył w 2. Halb-Flottille. 2 lutego 1918 roku, okręt wszedł w skład grupy patrolowców (S.M.S. Rheinfels, Anneliese, Brockeswalde) oraz stawiaczy min Minensuchenboot (S.M.S. Kleiss, Seestern, Flensburg), której zadaniem było eskortowanie tzw. "niebieską drogą" wzdłuż wybrzeża Dani dwóch okrętów podwodnych UB65 i U104. Dowódcą S.M.S. "Weddigen" oraz całego zgrupowania osłonowego był kapitan Johann Steiger. Już 2 maja grupa, niefortunnie wpadła na pola minowe ustawione w rejonie Helgolandu. W ciągu dwóch dni zatonęły wszystkie patrolowce i stawiacze min. Łącznie na dno wraz z okrętami poszło 140 marynarzy. Wśród 29 ofiar na S.M.S. "Weddigen" był także mieszkaniec Żarowa, starszy marynarz Otto Senftleben.

Lista poległych marynarzy służących na S.M.S. Vorpostenboot "Weddigen":

Arnold Otto (Prossen)
Bastian Wilhelm (Merseburg)
Bohlmann Hermann (Halle)
Burkhard Alfred (Trachenberg)
Charkowski Paul (Cottbus)
Ewald Jonny (Altona)
Golinski Johann (Gostin)
Grevenitz Walter (Hamburg)
Gröbel Bruno (Hergisdorf)
Gröneweg Bernhard (Barssel)
Haseidel Heinrich (Kleinwallstadt)
Heckströker Georg (Dortmund)
Kellner Josef (Groß Guhlau)
Köhler Rudolf (Bautzen)
Kuhlmann Heinrich (Bremen)
Linden Gerhard (Emmerich)
Maack Heinrich (Lüneburg)
Meyer Max (Düsseldorf)
Pickenpack Paul (Estebrügge)
Schmidt Willy (Weimar)
Schwarz Josef (Danzig)
Senftleben Otto (Saarau)
Steiger Johann (Wien)
Stellmacher Friedrich (Staßfurth)
Tittus Konrad (Altenreuth)
Vogel Heinrich (Altenessen)
Walek Otto (Gomman)
Wever Fritz (Haspe)
Wiese Wilhelm (Pillau)

Pancernik S.M.S. "Nassau" w służbie Cesarskiej Marynarki Wojennej

Pancerniki typu Nassau to pierwsze drednoty niemieckiej Kaiserliche Marine, zwodowane w 1908 roku. Typ składał się z pancerników S.M.S. "Rheinland", "Posen", "Nassau" i "Westfalen". Okręty tego typu zostały zbudowane jako niemiecka odpowiedź na brytyjski HMS "Dreadnought". Pomimo, że Niemcy chciały jak najszybciej wybudować swoje odpowiedniki przełomowego brytyjskiego okrętu, stępkę pod pierwszy okręt typu położono dopiero w czerwcu 1907 roku (HMS "Dreadnought" wszedł do służby w październiku 1906 roku). Co więcej, tempo budowy było wolniejsze od brytyjskiego, i pierwszy okręt typu, S.M.S. "Nassau", wszedł do służby dopiero 1 października 1909 roku. W celu przyśpieszenia budowy zdecydowano nie instalować na okrętach turbin (to była jedna z przełomowych zmian na brytyjskim okręcie). Ponadto okręty typu Nassau miały lepsze opancerzenie od tego zastosowanego na brytyjskim okręcie, choć ceną tego było zainstalowanie dział o nieco mniejszym kalibrze (280 mm, w porównaniu do dział 305 mm na HMS "Dreadnought").

Dane taktyczno-techniczne:

Wyporność: standardowa 18 900 t; pełna 20 210 t
Długość: 146 m
Szerokość: 26,9 m
Zanurzenie: 8,9 m
Napęd: 3 silniki parowe, 3 śruby, moc maszyn: 22 000 KM
Prędkość: standardowa 19 węzłów (35 km/h), maksymalna 20 węzłów (37 km/h)
Zasięg: 8300 mil morskich (15 400 km) przy prędkości 12 węzłów (22 km/h)
Załoga: 963-1008

Uzbrojenie:
12 dział kaliber 280 mm (6xII)
12 dział kaliber × 150 mm
16 dział kaliber × 88 mm
6 wyrzutni torped kaliber 450 mm

Opancerzenie:
pas pancerny: 300 mm
wieże artyleryjskie: 280 mm
baterie artyleryjskie: 160 mm
nadbudówka: 300 mm
gródź przeciwtorpedowa: 30 mm

S.M.S. "Nassau" brał udział w wielu operacjach Cesarskiej Marynarki Wojennej na Morzu Północnym. Najważniejszym wydarzeniem był udział w bitwie jutlandzkiej (31.05-1.06.1916 r.) gdzie okręt został uszkodzony przez dwa pociski artyleryjskie i uległ zderzeniu z brytyjskim niszczycielem HMS Spitfire. Poległo 11 marynarzy a 16 zostało rannych. Wśród ofiar śmiertelnych był mieszkaniec Mrowin, marynarz Paul Schuch.

Po naprawie w stoczni 10 lipca 1916 roku, S.M.S. "Nassau", był ponownie gotowy do służby. Po wojnie zgodnie z postanowieniami Traktatu Wersalskiego, pancernik został skreślony ze stanu niemieckiej marynarki wojennej i 7 października 1920 roku dostarczono go do Japonii. Już w czerwcu 1920 roku został sprzedany brytyjskiej firmie, która pocięła go na złom w Dordrechcie.

Lista poległych marynarzy służących na S.M.S. "Naasau":

Delger Georg Friedrich August (Nordloh)
Funke Heinrich (Hersel)
Imig Wilhelm (Ellern)
Kleinherz Franz (Leipzig)
Manke August (Belke-Steinbeck)
Mengelbier Berthold Heinrich Albert (Mühlhausen)
Schmitz Johannes (Viersen)
Schenpperschoff Wilhelm (Nierenhof, Westf.)
Schuch Paul (Konradswaldau)
Schwandt Otto (Eydtkuhnen)
Uhrig Wilhelm (Bruchsal)

Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.. Skany bądź fotografie, oględziny wszelkich dokumentów i przedmiotów możemy wykonać również od ręki w Gminnym Centrum Kultury i Sportu w Żarowie przy ul. Piastowskiej 10A. Utrwalmy wspólnie w słowie pisanym oraz wzbogacimy historię Naszej Małej Ojczyzny.

Źródła i ilustracje:
Verlustlisten der Kaiserlichen Marine 1914-1918
S. Breyer, Schlachtschiffe und Schlachtkreuzer 1905–1970, München 1970
E. Gröner, D. Jung, M. Maass, Die deutschen Kriegsschiffe 1815–1945. Band 1: Panzerschiffe, Linienschiffe, Schlachtschiffe, Flugzeugträger, Kreuzer, Kanonenboote. München 1982
E. Gröner, D. Jung, M. Maass, Die deutschen Kriegsschiffe 1815–1945, Band 8/1: Flußfahrzeuge, Ujäger, Vorpostenboote, Hilfsminensucher, Küstenschutzverbände (Teil 1), Bonn 1993
A. Grießmer, Linienschiffe der Kaiserlichen Marine 1906–1918, Bonn 1999
A. Perepeczko, Niemiecka marynarka wojenna w latach 1871–1914, cz. 1: Rozkwitająca Kaiserliche Marine, Morza, Statki i Okręty, 6/2000
A. Perepeczko, Niemiecka marynarka wojenna w latach 1871–1914, cz. 2: Era admirała Tirpitza, Morza, Statki i Okręty, 1/2001

Opracowanie
Bogdan Mucha