Miejscowości gminy Żarów w latach 1954-1972: przynależność administracyjna i ludność

W latach 1948-1954, miejscowości dzisiejszej gminy Żarów, były rozdzielone między trzy jednostki administracyjne. W powiecie świdnickim znajdowała się Gmina Żarów – miejscowości: Żarów, Bożanów, Kalno z Wostówką, Kruków, Łażany, Mrowiny, Mikoszowa, Przyłęgów, Tarnawa, Rusko oraz Gmina Domanice – miejscowości: Gołaszyce, Imbramowice, Marcinowiczki, Pożarzysko, Siedlimowice, Borzygniew, Domanice, Chwałów, Gola świdnicka, Krasków, Maniów, Tworzyjanów. W powiecie średzkim była Gmina Kostomłoty, w skład której wchodziły m.in. wsie Buków, Mielęcin, Pyszczyn i Zastruże. Jesienią 1954 roku dokonano nowego podziału administracyjnego kraju. W miejsce gmin utworzono samodzielne miasta i gromady. Jak donosi Ustawa z dnia 25 września 1954 roku "O reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych". W ustawie tej czytamy:

W celu 
- włączenia coraz szerszych rzeszy pracujących chłopów do udziału w rządzeniu Państwem, rozwijania ich twórczej inicjatywy i aktywności dla pomnażania dobrobytu i kultury wsi
- sprawniejszego zaspokajania potrzeb materialnych i kulturalnych ludności; - dalszego zbliżenia organów władzy państwowej do najszerszych mas pracujących wsi – stanowi się co następuje:

- w miejsce dotychczasowych gmin i gromad tworzy się nowe gromady, jako jednostki podziału administracyjnego wsi
- w skład gromady powinny wchodzić wsie położne na terenie jednej gminy lub sąsiadujących ze sobą gmin, powiązane komunikacyjnie oraz posiadające wspólne urządzenia gospodarcze, kulturalne lub zdrowotne.

Tym samym w miejsce 3001 gmin utworzono 8789 gromad. Miejscowości dzisiejszej gminy Żarów zostały początkowo rozdzielone między siedem jednostek administracyjnych: miejską (Miasto Żarów) i 6 gromadzkich w powiecie świdnickim, woj. wrocławskie. W latach 1959-1962 podział ten uległ zmianie:

1. Gromada Żarów-Mrowiny – powołana na mocy uchwały nr 28/54 Wojewódzkiej Radny Narodowej we Wrocławiu z dnia 2 października 1954 roku: Bożanów, Kalno z Wostówką, Kruków, Łażany, Mrowiny, Tarnawa. Od 31 grudnia 1959 roku włączono wsie: Mieleęcin, Pyszczyn i Zastruże (wcześnie wszystkie w Gromadzie Osiek). Od stycznia 1962 roku włączono wsie: Przyłęgów, Wierzbna (wcześniej obie w Gromadzie Bolesławice). Siedzibą władz gromadzkich był Żarów

Powierzchnia w latach 1954-1959: 3991 ha; 1960-1961: 5015 ha; po 1962 r. 6024 ha. Liczba mieszkańców – 1962: 4379, 1964: 4520, 1968: 4567, 1971: 4562

2. Gromada Domanice – powołana na mocy uchwały nr 28/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 2 października 1954 roku: Domanice, Chwałów, Gołaszyce, Imbramowice, Krasków, Marcinowiczki, Pożarzysko, Siedlimowice. Od 31 grudnia 1959 roku włączono wsie: Buków, Dzikowa (wcześniej obie w Gromadzie Buków). Siedzibą władz gromadzkich były Domanice

Powierzchnia od 1960 roku 5266,13 ha. Liczba mieszkańców – 1962: 2739, 1964: 2996, 1968: 3468.

W latach 1954-1972 wieś Mikoszowa, przynależała administracyjnie do Gromady Jaroszów (Bartoszówek, Jaroszów, Morawa, Mikoszowa, Rusko, od 31.12.1961 r. Skarżyce).

Nowe jednostki administracyjne były zbyt małe, a Gromadzkie Rady Narodowe zbyt słabe finansowo i miały bardzo wąskie kompetencje, pomimo stopniowego rozszerzania ich funkcji i tworzenia coraz to większych gromad. Podjęto więc zasadnicze środki zmierzające do zmian. Te sprawy omawiał VI Zjazd PZPR w 1971 roku oraz VI Plenum PZPR z 1972 roku. W dniu 29 listopada 1972 roku Sejm uchwalił ustawę "O utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych". W ustawie tej przeczytać możemy:

W celu stworzenia korzystniejszych warunków do rozwoju społeczno-gospodarczego wsi, intensyfikacji rolnictwa i poprawy warunków bytowych mieszkańców oraz w celu pogłębienia demokracji socjalistycznej, dalszego wzmocnienia roli i autorytetu rad narodowych i ich organów na terenach wiejskich, a także dla usprawnienia ich działalności stanowi się co następuje:

- tworzy się gminy jako podstawowe jednostki podziału administracyjno-gospodarczego na terenach wiejskich, stwarzające ze względu na swoje rozmiary, potencjał gospodarczy i urządzenia odpowiednie warunki dla kierowania rozwojem gospodarczym i społeczno- kulturalnym oraz dla zaspokojenia potrzeb mieszkańców
- znosi się dotychczasowy podział terenów wiejskich na gromady

Na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu Nr XIX/109/72 z dnia 13 grudnia 1972 roku, utworzona została w powiecie świdnickim Gmina Żarów (dokument opatrzony datą 1 stycznia 1973 r.). W jej skład weszło 18 miejscowości wiejskich: Bożanów, Buków, Gołaszyce, Imbramowice, Kalno z Wostówką, Kruków, Łażany, Marcinowiczki, Mielęcin, Mikoszowa, Mrowiny, Pożarzysko, Przyłęgów, Pyszczyn, Siedlimowice, Tarnawa, Wierzbna, Zastruże i miasto Żarów.

Powierzchnia utworzonej gminy Żarów wynosiła 8679 ha, w tym obszar miasta 509 ha. Gminę zamieszkiwało wówczas 13752 osoby.

 Uchwała Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu Nr XIX/109/72 z dnia 13 grudnia 1972 roku
(zbiory Żarowskiej Izby Historycznej)

Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.. Skany bądź fotografie, oględziny wszelkich dokumentów i przedmiotów możemy wykonać również od ręki w Żarowskiej Izbie Historycznej przy ul. Dworcowej 3 lub w Gminnym Centrum Kultury i Sportu w Żarowie przy ul. Piastowskiej 10A. Utrwalmy wspólnie w słowie pisanym oraz wzbogacimy historię Naszej Małej Ojczyzny.

Źródła:
1. Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych (Dz.U. rok 1954, nr 43, poz. 191)
2. Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych (Dz.U. rok 1972, nr 49, poz. 312)
3. Wykaz miast, osiedli i gromad: stan z dn. 1 I 1971 r., Cz. 1. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny – Biuro Spisów, 1971
4. T. Ciesielski, Żarów. Historia miasta i gminy, Żarów 2006
5. B.Mucha, Miejscowości gminy Żarów w latach 1945-1948: przynależność administracyjna i ludność, ŻIH 24.02.2019

Opracowanie
Bogdan Mucha