Sprawa przywłaszczenia kamieni przez prezesa GS "SCh" Żarów w 1946 roku

W czerwcu 1945 roku władzę w Żarowie przejęła polska administracja. Powstał zarząd gminy Żarów, której wójtem został Stanisław Chojnacki. W dniu 25 czerwca 1945 roku, odbyło się pierwsze posiedzenie Tymczasowej Rady Gminnej. Omówione zostały najistotniejsze problemy, które należało załatwić w trybie pilnym. Podjęto wówczas uchwałę o nadaniu polskich nazw ulicom Żarowa, co miało związek z tzw. "odniemczeniem terenu". Zadecydowano również o uruchomieniu gazowni, która wymagała prac porządkowo-remontowych. Pozostałe urządzenia komunalne, tj. wodociągi, kanalizacja, sieć energetyczna, łaźnia były w stanie dobrym, co sprzyjało masowemu osadnictwu ludności polskiej. Ważnym punktem obrad Rady Gminnej, była także aprowizacja rosnącej liczby mieszkańców Żarowa. W grudniu 1945 roku chleb i bułki wypiekano w 4 z 5 istniejących w Żarowie piekarń. Poważnym problemem był brak większości artykułów żywnościowych, które rozprowadzano systemem kartkowym za pośrednictwem stołówek zakładowych i gminnych. Przydziały otrzymywali wszyscy pracujący osadnicy polscy i ich rodziny, a także robotnicy niemieccy.

W dniu 16 września 1945 roku odbyło się w Żarowie zebranie mieszkańców osady i okolicznych wsi zwołane przez ówczesnego wójta Janusza Rokitę. W spotkaniu wzięły udział 84 osoby, głównie młodzi pionierzy osadnictwa na ówczesnych Ziemiach Odzyskanych, którzy przybyli w te strony zwłaszcza z okolic Bochni i Wadowic. W tym czasie gminę Żarów zamieszkiwało 6117 osób i nie istniała tutaj żadna organizacja społeczna. Najbliższa spółdzielnia we wsi Konradswaldau (późniejsze Mrowiny), oddalona była od Żarowa o 2 km. Zebranie inspirowane przez Związek "Samopomocy Chłopskiej", przekształciło się w zebranie założycielskie Gminnej Spółdzielni "Samopomoc Chłopska". Przewodniczącym zebrania został Janusz Rokita, a sekretarzem Franciszek Gruszka (sekretarz Gminy Żarów). Do Gminnej Spółdzielni przystąpiło 84 członków, wpłacając fundusz udziałowy w kwocie 1500 zł (wysokość udziału wyniosła 100 zł, a w latach następnych: 1947 – 500 zł, 1950 – 15 zł, 1955 – 50 zł). Zgromadzenie przyjęło wzorcowy statut Gminnej Spółdzielni "Samopomoc Chłopska". Już od 1945 roku Gminna Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska", prowadziła sklep główny w Żarowie, sklep w Wierzbnej, sklep żelazny w Żarowie, młyn w Mrowinach, mleczarnię, sklep w Kalnie, wytwórnię środków spożywczych w Żarowie, gorzelnię w Bożanowie, piekarnię w Żarowie (przy ul. Wojska Polskiego), masarnię, warsztat ślusarski, Spółdzielczy Ośrodek Maszynowy.

Pomimo sukcesów organizacyjnych, nie brakowało różnego rodzaju problemów, które dotknęły w pierwszych miesiącach działalności żarowską Spółdzielnię "SCh". Do tych, które odbiły się szerokim echem wśród mieszkańców, należała bez wątpienia sprawa rzekomego przywłaszczenia mienia (kamieni do zapalniczek), jakiego miał dokonać w dwóch sklepach Franciszek Gruszka – prezes Gminnego Zarządu Związku Samopomocy Chłopskiej w Żarowie. Ta bulwersująca sprawa, była przedmiotem Nadzwyczajnego Zebrania Rady Nadzorczej Spółdzielni "Samopomoc Chłopska", które odbyło się w dniu 14 stycznia 1946 roku w Żarowie. Protokół z tego zebrania został spisany w Dzienniku Zebrań Spółdzielni z lat 1945-1947 (zbiory Żarowskiej Izby Historycznej).

Protokół
Nadzwyczajnego Zebrania Rady Nadzorczej Spółdzielni Gminnej "Samopomoc Chłopska" w Żarowie, odbytego w dniu 14 stycznia 1946 r. w sali Samopomocy Chłopskiej w Żarowie przy ul. Wolności 1 o godz. 19-ej wieczorem.

Obecni członkowie:
Przewodniczący ob. Dyr. Walczuk Aleksander
Sekretarz Szymański Józef
Członkowie R.N.: wójt gminy ob. Rokita Janusz, Inż. Wiecheć Tad., Ob. Ob. Bąk
Stanisław, Fasula Jan, Chojnacki Stanisław
Prezes Powiatowego Zarządu Zw. Sam. Chłopskiej w Świdnicy ob. Okulicki
Prezes Gminnego Zarządu Zw. Sam. Chłopskiej w Żarowie ob. Gruszka Franciszek

Posiedzenie zagaił Przew. Dyr. Walczuk, oświadczając iż wpłynął na jego ręce zarzut skierowany przez Ob. Bęczkowskiego, ogrodnika w Żarowie, przeciwko Prezesowi Zarządu Spółdzielni Gminnej "Samopomoc Chłopska" w Żarowie, ob. Gruszce Franciszkowi, jakoby ten ostatni, przywłaszczył sobie z żelaznego sklepu Spółdzielni "Samopomoc Chłopska" w Żarowie 75.000 sztuk kamyczków do zapalniczek. Po za tym drugi zarzut, że ze sklepu ob. Skóry Józefa w Żarowie ulica Mickiewicza 5, dalsze 45.000 kamieni do zapalniczek. Ob. Bęczkowski nadmienił że powyższe dane otrzymał od ob. Uncens, kierow. sklepu żelaznego Samopomocy Chłopskiej w Żarowie, oraz ob. Skóry J.

Na skutek powyższego oskarżenia, zwołane zostało Nadzwyczajne Zebranie Członków Rady Nadzorczej. Zaproszono również ob. Bęczkowskiego, ob. Skórę i ob. Uncensa. Ob. Bęczkowskiego pomimo uprzedniego zawiadomienia o zebraniu, a puźniejszego poszukiwania nie znaleziono Go i na zebranie się nie stawił.

Wobec powyższego Rada Nadzorcza przesłuchała tylko ob. ob. Skórę i Uncensa, którzy oświadczyli jednogłośnie że żaden z nich nie pomawiał ob. Gruszkę o przywłaszczenie sobie kamieni. Co więcej stwierdzili jednogłośnie, że żaden kamieni do zapalniczowek wyżej wspomnianych w sklepie nie widzieli, aczkolwiek pracują w nich od połowy sierpnia 1945 r. Po zatym stwierdzili, że żadnych kamieni oraz innego towaru ob. Gruszka nie zabierał i oni mu nie wydawali. Przeciwnie zaznaczono, że ob. Bęczkowski zwracał się kolkakrotnie do ob. ob. Skóry i Uncensa nagabując ich, czy przypadkiem Ob. Gruszka nie zabierał czegoś ze sklepu, a przedewszystkim kamieni do zapalniczek.

Ob. Skóra i ob. Uncens z oburzeniem odnieśli się do insynuacji jaką zarzucono ob. Gruszce i jeszcze raz kategorycznie zaprzeczyli jakoby brali udział w tej rozmowie prosząc jednocześnie ażeby ich nie mieszano w brudne sprawy i ażeby wyciągnąć najdalej idące konsekwencje w stosunku do ob. Bęczkowskiego.

Reasumując powyższe, oraz zeznania ludzi zapodanych przez oskarżyciela, kórzy zeznali że żadnych insynuacji przeciwko Ob. Gruszce nie rzucili, oraz fakt że oskarżyciel ob. Bęczkowski specjalnie na zebraniu się nie zjawił: Rada Nadzorcza doszła do wniosku, że kalumnia ta rzucona została rozmyślnie ażeby podważyć autorytet ob. Gruszki jako Prezesa Zarządu Gminnej Spółdzielni "Samopomoc Chłopska" w Żarowie. Po zatym Rada Nadzorcza postanawia protokół tego zebrania przesłać Powiatowemu Związkowi Samopomocy Chłopskiej w Świdnicy, ażeby ta ostatnia skierowała sprawę tę na drogę sądową, gdyż złośliwe bezpodstawne oskarżenie przeciwko Prezesowi Zarządu Spółdzielni Gminnej Samopomocy Chłopskiej w Żarowie godnej bezpośrednio o autorytet i dobre imię Związku Samopomocy Chłopskiej.

Na tym posiedzenie zamknięto o godz. 20:35 (pisownia wg oryginału)

 W artykuły przemysłowe mieszkańców Żarowa i pobliskich miejscowości, zaopatrywał od 1945 roku sklep "żelazny" z siedzibą przy ówczesnej ul. Armii Czerwonej (ob. ul. A.Krajowej), fot. lata 60-te

Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.. Skany bądź fotografie, oględziny wszelkich dokumentów i przedmiotów możemy wykonać również od ręki w Żarowskiej Izbie Historycznej przy ul. Dworcowej 3 lub w Gminnym Centrum Kultury i Sportu w Żarowie przy ul. Piastowskiej 10A. Utrwalmy wspólnie w słowie pisanym oraz wzbogacimy historię Naszej Małej Ojczyzny.

Źródła:
1. Dziennik Zebrań GS "SCh" Żarów 1945-1947 (zbiory Żarowskiej Izby Historycznej)
2. T. Ciesielski, Żarów. Historia miasta i gminy, Żarów 2006
3. B. Mucha, Gminna Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska" Żarów w latach 1945-1995, cz.1, ŻIH 20.08.2017

Opracowanie
Bogdan Mucha