Lucien Paradis - więzień KL Buchenwald w Żarowie ?

Neutralna przez dziesięciolecia Belgia, po I wojnie światowej związała się w 1920 roku sojuszem z Francją, lecz w 1936 roku powróciła do polityki neutralności. Po wybuchu II wojny światowej ważny strategicznie kraj potwierdził swoją neutralność, lecz liczył się z agresją ze strony Niemiec. Belgijscy wojskowi nawiązali współpracę z Francuzami i Brytyjczykami. Armia belgijska została powiększona do stanu 650 000 żołnierzy (łącznie z z rezerwami ok. 900 000 ludzi). 10 maja 1940 roku Belgia została zaatakowana przez siły niemieckie. Niemieccy spadochroniarze w brawurowej akcji opanowali niezwykle ważny strategicznie fort Eben Emael, a 17 maja wkroczyli do Brukseli. Postępu wojsk niemieckich nie zdołały powstrzymać oddziały francusko-brytyjskie, które po ataku niemieckim także wkroczyły do Belgii. Gdy armia belgijska została otoczona we Flandrii, król Leopold III podjął kontrowersyjnie ocenianą decyzję o kapitulacji w dniu 28 maja i pozostał w okupowanym kraju. Rząd z premierem Hubertem Pierlotem na czele udał się na emigrację do Wielkiej Brytanii. W Belgii wprowadzona została kierowana przez gen Alexandra von Falkenhausena niemiecka administracja wojskowa, która rozciągała się także na północną Francję. Obszar Eupen i Malmédy został wcielony do Rzeszy. Król, potępiany za swą decyzję przez rząd emigracyjny, został przez Niemców osadzony w rezydencji na zamku Laken. Reżim okupacyjny w Belgii był względnie łagodny. Eksterminacji poddano natomiast ludność żydowską. Zamordowano ponad 27 000 belgijskich Żydów. Belgia miała dla Niemiec duże znaczenie gospodarcze ze względu na wydobycie węgla i produkcję stali. Około 350 000 robotników belgijskich pracował na terenie Rzeszy. Latem 1940 roku zaktywizowali się kierowali przez Leona Degrelle'a walońscy faszyści tzw. reksiści. Z Niemcami kolaborowali także przedstawiciele innych nurtów politycznych, w tym flamandzcy separatyści. Równolegle działał ruch oporu. Rządowi emigracyjnemu podlegała tzw. Tajna Armia. Komuniści zaś kierowali Frontem Niepodległości. Liczący we wrześniu 1944 roku już 75 000 ludzi ruch oporu współpracował z aliantami i nielicznymi belgijskimi formacjami regularnymi przy wyzwalaniu kraju.

Wspomniany Front Niepodległości (Front de l'Indépendance), powstał w marcu 1941 roku z inicjatywy Alberta Marteux, André Rolanda i Fernanda Demany. Celem tej organizacji było zjednoczenie wszystkich belgijskich grup oporu bez względu na zabarwienie polityczne. Front Niepodległości prowadził szeroką akcję propagandową (ok. 250 podziemnych publikacji), akcje sabotażowe, kierował ucieczkami i ukrywaniem ludzi (ok. 40 000 osób przed wyjazdem na roboty do Rzeszy) oraz wydawaniem fałszywych dokumentów. W lutym 1943 roku kierownictwo belgijskiego Frontu Niepodległości wysłało z misją szpiegowską do Niemiec socjologa Victora Martina, którego zadaniem było uzyskanie informacji o deportowanych do Rzeszy belgijskich Żydach (wrócił w maju 1943 roku ze szczegółowymi informacjami o funkcjonowaniu KL Auschwitz).

Symbol belgijskiego Frontu Niepodległości

Do belgijskiego Frontu Niepodległości, należał niejaki Lucien Paradis, urodzony 6 listopada 1886 roku w Soignies (niderlandzki Zinnik; miasto w rejonie Walońskim w prowincji Hainaut). Aresztowany przez gestapo i 10 sierpnia 1944 roku przewieziony z Brukseli do obozu koncentracyjnego KL Buchenwald, gdzie został mu nadany nr 45826 oraz status więźnia politycznego. Z zachowanej dokumentacji (https://bel-memorial.org/; zbiory Monique Delcosse) wynika, że więzień Lucien Paradis zmarł 23 kwietnia 1945 roku w miejscowości Sarrau. Na cmentarzu w belgijskim Soiginies znajduje się dwuczęściowy pomnik upamiętniający 56 osób – mieszkańców miasta i pobliskich miejscowości, którzy zginęli podczas II wojny światowej w latach 1940-1945. Pośród kilkudziesięciu nazwisk widnieje Paradis Lucien. Belgiska dokumentacja szczegółowo wymienia miejsca śmierci wszystkich osób wymienionych na cmentarnym monumencie, podając miejscowość oraz kraj, np. Redensburg, Koenigsberg, Neuengamme, Neuhaus, Dora-Thüringen, Heilbronn, Buchenwald, Flossenbürg, Bergen-Belsen, Nordhausen – DE (Deutschland); Mauthausen – AT (Austria); Litmeritz – CS (Czechosłowacja) – łącznie w Niemczech zmarło – 29 osób, w Belgii – 15, w Austrii – 4, w Polsce – 2, we Francji – 1, w Holandii – 1. W przypadku trójki więźniów belgijskich, którzy zmarli w niewoli niemieckiej, nie udało się zlokalizować miejsc opisanych jako: Blankenburg (wg naszych ustaleń miasto w kraju związkowym Saksonia-Anhalt, powiat Harz), Ziebenkirten i Sarrau.

Czy wspomniana miejscowość Sarrau to błędnie napisana nazwa niemieckiego wówczas Saarau (dzisiejszego Żarowa) ? Z jakich powodów Lucien Paradis – więzień KL Buchenwald mógł trafić do Saarau ? Czy pracował tutaj przymusowo wraz z innymi więźniami ? Nadmienić należy, że obóz koncentracyjny KL Buchenwald (założony w Ettersberg koło Weimaru, Turyngia) oddalony był od ówczesnego Saarau o ponad 440 km, natomiast obóz KL Gross-Rosen o ok. 23 km.

Lucien Paradis (1886-1945), fotografia ze zbiorów Monique Delecosse

Pomnik na cmentarzu w Soignies, fot. M. Delocosse, D. Cornet

Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.. Skany bądź fotografie, oględziny wszelkich dokumentów i przedmiotów możemy wykonać również od ręki w Żarowskiej Izbie Historycznej przy ul. Dworcowej 3 lub w Gminnym Centrum Kultury i Sportu w Żarowie przy ul. Piastowskiej 10A. Utrwalmy wspólnie w słowie pisanym oraz wzbogacimy historię Naszej Małej Ojczyzny.

Źródła:
1. M. Conway, The sorrows of Belgium. Liberation and political reconstruction 1944-1947, Oxford 1999
2. S. Żerko, Ilustrowany leksykon II wojny światowej, Poznań 2004
5. https://bel-memorial.org/

Opracowanie
Bogdan Mucha