Cegła "CHAMOTTE NIKLASDORF"

Początki produkcji cegieł wypalanych na Śląsku sięgają okresu średniowiecza. Wykonywano je wówczas ręcznie i wypalano w piecach polowych opalanych drewnem. Aż do końca XVIII wieku przemysł cegielniany rozwijał się raczej powoli, a produkcja cegły stanowiła za zwyczaj dodatek do produkcji rolnej. Nieznacznym postępem było przekształcenie się niektórych cegielni w zakłady typu manufakturowego z ręcznym formowaniem cegieł. Największy rozkwit przemysłu cegielnianego przypadł na II połowę XIX wieku i był związany z trzema zasadniczymi odkryciami technicznymi: opatentowanie w 1857 roku pieca kręgowego konstrukcji Fryderyka Eduarda Hoffmanna (umożliwiający nieprzerwaną i ciągłą produkcję), wprowadzenie do użytku w latach 1860-70 mechanicznej prasy ceglarskiej konstrukcji Carla Schlickeysena (zastąpiła formowanie ręczne) oraz wprowadzenie pod koniec XIX wieku sztucznych suszarni konstrukcji Kellera (naturalne suszenie pod wiatą zostało zastąpione tzw. suszeniem sztucznym). Liczba zakładów produkujących cegłę na Śląsku wzrosła znacząco przed I wojną światową do liczby 303 cegielni działających w 1907 roku. Wszystkie szeroko stosowały niedawne wynalazki Hoffmanna, Schlickeysena i Kellera, co w znacznym stopniu zwiększało ich wydajność produkcji.

Już w pierwszej ćwierci XIX wieku von Zedlitzowie, właściciele Gołaszyc (Gohlitsch) założyli przy drodze do Kraskowa cegielnię, która w 1841 roku wyprodukowała 210 000 sztuk cegieł i dachówek. Niewiele mniej bo 205 000 dachówek i cegieł wyprodukowała w tym samym roku cegielnia w Marcinowiczkach (Klein Merzdorf), która powstała przed rokiem 1830. W tym samym czasie działalność rozpoczęła cegielnia w Wierzbnej (Würben), której produkcja została pod koniec XIX wieku częściowo zmechanizowana. W 1842 roku powstała cegielnia żarowska, która była zakładem stosunkowo dużym, ale początkowo nie zmechanizowanym. Kafle piecowe, cegły, dachówki i inne materiały budowlane produkowano metodami formowania ręcznego. Po zmodyfikowaniu metody przygotowywania surowca oraz opracowaniu nowych maszyn stała się możliwa produkcja wyrobów szamotowych z kaolinu żarowskiego. W 1850 roku po kilkuletnich próbach ruszyła produkcja na skalę przemysłową. Powstał nowy zakład, który otrzymał nazwę Żarowska Fabryka Szamotowa Chamottenfabrik Saarau, C.Kulmiz. Najprawdopodobniej przed połową XIX wieku została założona cegielnia w Imbramowicach (Ingramsdorf), która w początkach XX wieku została rozbudowana – w sumie kilkanaście budynków z trzema 30 metrowymi kominami) oraz wyposażona w maszyny parowe. W 1913 roku istniała już kolejka wąskotorowa, łącząca cegielnię z bocznicą pobliskiej stacji kolejowej. W latach 20-tych cegielnia została przekształcona w samodzielne przedsiębiorstwo o nazwie Ingramsdorfer Tonwerke. Glina niezbędna do produkcji cegieł wydobywana był z trzech pobliskich wyrobisk, z których największe miało rozmiary 300 m długości i 15-18 m głębokości. Urobek z jego dna transportowany był do cegielni za pomocą wagoników kolejki linowej rozpiętej na trzech wysokich stalowych masztach. Pod koniec XIX wieku z inicjatywy braci Langer powstała cegielnia mrowińska. Nosiła wówczas nazwę Chamottefabrik Gebrüder Langer zu Saarau/Konradswaldau. W 1906 roku została przejęta przez „Zjednoczone Fabryki Szamotowe w Żarowie”. Jako zakład filialny działała do 1929 roku, gdy jej zabudowania zostały zniszczone przez dwa pożaru. Przed rokiem 1880 powstała cegielnia w Mikoszowej (Niklasdorf) wyposażona w maszyny parowe.

Wyrobem tej ostatniej jest cegła opatrzona sygnaturą CHAMOTTE NIKLASDORF. Cegłę przekazała do Żarowskiej Izby Historycznej pani Weronika. Składamy pani Serdeczne Podziękowania.

Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.. Skany bądź fotografie, oględziny wszelkich dokumentów i przedmiotów możemy wykonać również od ręki w Żarowskiej Izbie Historycznej przy ul. Dworcowej 3 lub w Gminnym Centrum Kultury i Sportu w Żarowie przy ul. Piastowskiej 10A. Utrwalmy wspólnie w słowie pisanym oraz wzbogacimy historię Naszej Małej Ojczyzny.

Opracowanie
Bogdan Mucha