Felix Henry - autor projektu żarowskiego "Marienhausu"

W XIX-wiecznej architekturze światowej, zaznaczył się nurt zwany historyzmem. Jako kierunek nietwórczy i eklektyczny, polegał na zaniechaniu dążenia do stworzenia stylu, odpowiadającego aktualnym warunkom historyczno-społecznym, na rzecz naśladowania przeszłych wielkich stylów architektonicznych. W historii architektury historyzmu można rozróżnić trzy fazy rozwojowe: historyzm romantyczny (do około 1870), ścisły historyzm (około 1870-1890) i późny historyzm (po 1890). Historyzm romantyczny stopniowo wyparł klasycyzm. Preferowanymi stylami były neogotyk i styl arkadowy, od ok. 1850 roku wypierany przez neorenesans, jednak wiązano ze sobą elementy nie występujące w poszczególnych stylach, tak że twórczość nie oznaczała wiernego naśladowania poszczególnych stylów, lecz subiektywną ich interpretację. Pojawiały się też motywy pozaeuropejskie (styl neomauretański). Ścisły historyzm powstał na podstawie XIX-wiecznych badań naukowych. Projektowano łącząc elementy dozwolone w danym stylu, odrzucając ich swobodną interpretację. Wytworzono kanony opisywalnych neostylów, korzystano z wzorników. Preferowanym stylem stał się neorenesans. Z kolei późny historyzm odchodzi od neorenesansu i orientuje się na neobarok. Ścisłe przepisy poprzedniej fazy zostają zastąpione przez bardzo swobodną interpretację elementów dekoracyjnych, które nie są już organizowane ściśle osiowo. Pojawiają się liczne wykusze, ryzality, kopuły, a także balkony. Można zaobserwować dążenie do przepychu i monumentalizmu. Niektóre elementy dekoracyjne, np. kwiatowe, wskazują już na rodzącą się secesję.

Przedstawicielem późnego historyzmu był wrocławski architekt Felix Gustav Henry (1857-1920), który począwszy od 1884 roku, zaprojektował m.in.: Nową Synagogę w Opolu, wieżę widokową na Śnieżniku, kościół w Rakoszycach, kościół ewangelicki w Wirku (Ruda Śląska), pałac w Brzezince koło Wrocławia (przebudowa), budynek dawnego urzędu powiatowego i tzw. Zamek wodny w parku w Ziębicach, rezydencję rodziny przemysłowców Schoellerów (dziś hotel Platinum Palace) przy ul. Powstańców Śląskich 204 we Wrocławiu, budynek przy ul. Sienkiewicza nr 32-34 we Wrocławiu (obecnie siedziba m.in. Wyższej Szkoły Filologicznej), pomnik Friedricha Schillera we Wrocławiu oraz kryty żelbetonowy most w Lądku-Zdroju.

"Marienhaus" w Żarowie

Felix Henry był również autorem projektu nieistniejącego "Marienhausu" w Żarowie, którego budowa została ukończona w 1913 roku. Wedle dokumentacji z początku lat 60. XX wieku: budynek zinwentaryzowany jest budynkiem wolnostojącym, 1-piętrowym o konstrukcji murowanej, częściowo podpiwniczony. Dach o konstrukcji drewnianej pokryty dachówką. Obiekt nosi znamiona po zborze. Obecnie zamieszkały na piętrze. Na parterze znajdują się publiczne ustępy. Mury zewnętrzne i wewnętrzne z cegły palonej w stanie dobrym. Strop nad piwnicą ceramiczny, pozostałe drewniane w stanie dobrym. Dach drewniany w połowie o konstrukcji wieszarowej w stanie dobrym. Pokrycie dachówką. Rynny i spusty zdewastowane. Stolarka nietypowa w stanie dobrym. Malowanie ścian i sufitów w kolorach jasnych. Budynek jest wyposażony w instalację elektryczną, wod-kan. Instalacja ogrzewcza ciepłym powietrzem zdewastowana. Powierzchnia zabudowy 356,50 m². Kubatura budynku: piwnice + część środkowa piętrowa + część parterowa boczna = 2540,50 m³.

Wybrane budowle zrealizowane wg projektów Felixa Henry'ego:

Nowa Synagoga w Opolu

Nowa Synagoga w Opolu (Neue Synagoge) była największą synagogą opolskiej gminy żydowskiej i znajdowała się przy dawnej Hafenstrasse (obecnie ul. Piastowska). Budowla była jednym z najbardziej charakterystycznych budynków miasta i dumą opolskich Żydów. Jej budowę ukończono w 1897 roku. Murowany gmach synagogi wybudowano w stylu mauretańskim. Główna sala modlitewna posiadała 600 miejsc siedzących, po 300 dla kobiet i mężczyzn. Obok znajdowały się również biura zarządu gminy, mała sala modlitewna, biblioteka i archiwum kongregacji. Charakterystycznym elementem synagogi była kopuła widoczna z każdego rejonu miasta.

Wieża widokowa na Śnieżniku

Wieża widokowa na Śnieżniku im. Cesarza Wilhelma I (niem. Kaiser-Wilhelm-Turm lub Glatzer Schneebergturm) to nieistniejąca już kamienna wieża widokowa wzniesiona na szczycie góry Śnieżnik (1425 m n.p.m., Sudety Wschodnie) w stylu niemieckiego, romantycznego historyzmu wzorującego się na gotyku. Zbudowana została z inicjatywy Kłodzkiego Towarzystwa Górskiego w latach 1895–1899 i istniała tam do 1973 r. Budowla miała wysokość 33,55 m. Składała się z dwóch przylegających do siebie, cylindrycznych wież zwieńczonych blankami. Platformy widokowe znajdowały się na szczytach na wysokości 29,95 m i 17,40 m. Wejście prowadziło do okrągłej, nakrytej szklanym dachem sali, wewnątrz większej wieży. Sala ta o średnicy 8 m i wysokości 5 m, wspierała się na pięciu filarach i oświetlały ją dodatkowo wąskie, zwieńczone łukami okienka i nosiła nazwę Hali pamięci cesarza Wilhelma I. Na dolną platformę widokową można było wejść po spiralnych, metalowych schodach wewnątrz niższej z wież. Stamtąd schodami wewnątrz wieży wyższej można było dostać się na górną platformę, gdzie znajdowała się luneta oraz cztery tablice opisujące panoramę.

Pomnik Schillera we Wrocławiu

Pomnik Friedricha Schillera (niem. Schillerdenkmal) znajdujący się we Wrocławiu w Parku Szczytnickim, został odsłonięty po raz pierwszy w dniu 9 maja 1905 roku, w setną rocznicę śmierci poety, z inicjatywy Towarzystwa im. Schillera (niem. Schillerverein). Fundusze na wykonanie pomnika wyłożyła rada miejska. Pomnik jest popiersiem spoczywającym na cokole, który tworzą kolumna wraz z odchodzącymi od niej na boki, wygiętymi w kształcie amfiteatralnym, opadającymi symetrycznie ku podstawie ramionami. Podstawa pomnika składa się z dwóch stopni i wykonana jest z granitu, reszta natomiast wykonana została w marmurze. Pomnik został zniszczony po roku 1945. Na początku lat 90. XX wieku Towarzystwo Polsko-Niemieckiej Współpracy Kulturalnej "Teatr nad Odrą" podjęło starania o jego odbudowę. Ponowne odsłonięcie pomnika nastąpiło w dniu 9 maja 1995 roku.

Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript..

Źródła i ilustracje:
1. Atlas architektury Wrocławia, T.1-2, Wrocław 1998
2. A. Kwaśniewski, Encyklopedia Wrocławia, Wrocław 2000
3. Z. Tołłoczko, "Sen architekta" czyli O historii i historyzmie architektury XIX i XX wieku: studia i materiały. Kraków: Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki, 2002
4. Z. Tołłoczko, Główne nurty historyzmu i eklektyzmu w sztuce XIX wieku. Podręcznik dla studentów wyższych szkół technicznych. T. 1: Architektura, Kraków 2005
5. I. Zamojska, Wieża na Śnieżniku [w:] Almanach Ziemi Kłodzkiej, Kłodzko 2005
6. Encyklopedia Wrocławia, J. Harasimowicz, W. Suleja, M. Abkowicz (red.), Wrocław 2006
7. M. Woźniak, Dzieje opolskich synagog. Historia Lokalna, nr 2/2009

Opracowanie
Bogdan Mucha