Kościół ewangelicki i pastorówka w Wierzbnej

W latach 80. XVI wieku, część katolickiej społeczności Wierzbnej przeszła na wyznanie luterańskie. Wsparta przez protestanckich właścicieli Bagieńca i Nowic, przejęła na krótki czas ok. 1585 roku, miejscowy kościół katolicki. Po raz drugi świątynia została przejęta dziesięć lat później i utrzymana aż do 1629 roku, kiedy we wsi pojawili się cesarscy dragoni z regimentu Karla Lichtensteina. Pomimo ciężkich czasów wojny trzydziestoletniej, stosunki pomiędzy katolikami a luteranami w Wierzbnej układały się poprawnie. Względny spokój i powrót do normalnego życia po zakończeniu działań wojennych wzburzyło w latach 80. XVII wieku, rozporządzenie wydane przez opata krzeszowskiego Bernarda Rose. W myśl cysterskiego dokumentu wszyscy mieszkańcy dóbr klasztornych w Wierzbnej, którzy byli luteranami, mieli przejść na katolicyzm lub opuścić wieś bez odszkodowania za pozostawiony tutaj majątek. W rezultacie w 1709 roku w Wierzbnej nie mieszkał już żaden ewangelik. Nieliczni zmienili wyznanie, a reszta wyemigrowała do Łużyc, które wchodziły w skład Księstwa Saksonii. Po zajęciu Śląska przez wojaka pruskie, król Fryderyk II, unieważnił wszystkie zarządzenia kościelne i klasztorne, które ograniczały swobodę wyznania religijnego. Od tego czasu w dobrach wierzbneńskich, mogli osiedlać się ewangelicy. Początkowo, było ich jednak niewielu. W XVIII wieku jedna osoba, a w latach 30. XIX wieku 18 osób. Znaczący przyrost mieszkańców wyznania luterańskiego w Wierzbnej, notowany był dopiero od połowy XIX wieku: 1845 r. – 52 osoby, 1871 r. – 130 osób, 1905 r. – 294 osób, 1925 r. – 263 osoby.

Przez szereg lat ewangelicy z Wierzbnej, uczęszczali do Kościoła Pokoju w Świdnicy. Sytuacja ta zmieniła się w 1892 roku, kiedy hrabia Albert von Waldenburg, przekazał gminie ewangelickiej, stary budynek dawnej oranżerii (obecnie budynek mieszkalny przy ul. Świdnickiej 31). W kilka miesięcy obiekt został przekształcony w mieszczącą się na parterze świątynię i szkołę ewangelicką funkcjonującą na piętrze z mieszkaniem dla nauczyciela. Nabożeństwa odprawiali początkowo pastorowie ze Świdnicy i z Mrowin. Trwało to do początków XX wieku, kiedy w Wierzbnej osiedlił się pastor (pastorówka została zbudowana jeszcze w XIX wieku; obecnie budynek przy ul. Świdnickiej 38). Tym samym została założona niewielka parafia ewangelicka, w skład której wchodzili wierni z Wierzbnej, Bolesławic i Pankowa (w 1925 roku do parafii należało 1037 osób). Założona jeszcze w 1888 roku szkoła ewangelicka, początkowo podzielona była na 2 klasy (70 uczniów), później w 1910 roku na 1 klasę (84 uczniów). W 1930 roku do szkoły ewangelickiej uczęszczało już tylko 39 uczniów i w rezultacie została połączona ze szkołą katolicką w bezwyznaniową, gminną placówkę oświatową. Lekcje odbywały się w budynku szkoły katolickiej. W latach 1945-1946 do kościoła ewangelickiego uczęszczało jeszcze 80-100 wiernych. Ten stan rzeczy utrzymał się do wysiedlenia ludności niemieckiej.

Budynek dawnego kościoła i szkoły ewangelickiej oraz kościelne organy, lata 1910-1935

Budynek dawnego kościoła i szkoły ewangelickiej w Wierzbnej przy ul. Śwdnickiej 31, fot. B.Mucha

Barokowy budynek z ok. 1730 roku, przebudowany na pocz. XX w., murowany, tynkowany z tynkowanym detalem architektonicznym (obramienia, płyciny nad- i podokienne, gzymsy); dwukondygnacyjny, 9-osiowy, kompozycja elewacji symetryczna, dośrodkowa, otwór wejściowy umieszczony osiowo, osłonięty późniejszym gankiem, dach mansardowy, kryty dachówką ceramiczną

Budynek dawnej pastorówki, początek XX wieku

Budynek dawnej pastorówki w Wierzbnej przy ul. Świdnickiej 38, fot. 2004 r. (archiwum autora)

Budynek z koniec XIX wieku, murowany na kamiennym cokole, tynkowany, bogaty detal architektoniczny (obramienia otworów, gzymsy, narożniki, obramienia szczytu), bryła nieregularna, rozczłonkowana, dachy dwuspadowe, kryte dachówką ceramiczną

Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript..

Źródła i ilustracje:
Gminna Ewidencja Zabytków, Żarów 2004
T. Ciesielski, Żarów. Historia miasta i gminy, Żarów 2006
Archiwum autora

Opracowanie
Bogdan Mucha