Fragmenty porcelanowego talerza dynastii Quing z Wierzbnej

W 2015 roku podczas prac porządkowych na terenie pocysterskiego kompleksu w Wierzbnej, odnalezione zostały fragmenty porcelanowego talerza. Barwnie zdobione kawałki zalegały w zasypisku sklepienia ruin tzw. długiego domu. Kilka fragmentów brzegu oraz dna naczynia, udało się ze sobą spasować i skleić. Technika zdobienia tych elementów jest charakterystyczna dla porcelany wytwarzanej na Dalekim Wschodzie. Dekoracja (kalka naszkliwna) była tutaj nanoszona stopniowo na glazurę, po tzw. ostrym wypale. Osobno były nakładane kolory odporne na działanie wysokich temperatur, osobno kolory żywe. Pozostawiony wokół krawędzi malutki rant (obwódka) i bogate zdobienie do wewnątrz naczynia, nawiązuje stylistycznie do porcelany chińskiej, która była wytwarzana w XVIII wieku (1662-1795) za panowania tzw. dynastii Quing. Zachowane eksponaty muzealne o podobnych formach zdobnictwa, nie pozostawiają wątpliwości, co do miejsca i czasu wykonania naczynia, którego fragmenty zostały odnalezione w Wierzbnej.

Fragmenty chińskiego talerza dynastii Quing, odnalezione w zasypisku ruin "długiego domu" w Wierzbnej,
fot. Pałac w Wierzbnej / Wierzbna Palace

Chiński talerz wykonany w czasach panowania cesarza Yongzhenga, ok. 1725 r.,
fot. https://www.worthpoint.com/

Chińskie talerze wykonane w czasie panowania cesarza Qianlonga, lata 1735-1796,
fot. https://www.chinese-porcelain-art.com/

W kwestii użytkowania owego talerza, nadmienić trzeba, że był to rodzaj porcelany ozdobnej, która była sprowadzana i kolekcjonowana m.in przez bogatych właścicieli ziemskich nie tylko w Wielkiej Brytanii czy Francji, ale również na pruskim Dolnym Śląsku. Mało prawdopodobne jest, aby tak luksusową porcelaną szczycił się cysterski przeor. Zresztą w 1810 roku skarb państwa przejął zsekularyzowane dobra klasztoru krzeszowskiego w Wierzbnej. Nowi i kolejni właściciele majątku w Wierzbnej, von der Göltzowie, von Maltzanowie i von Waldenburgowie, nie tylko pławili się w luksusie, ale też piastowali bardzo wysokie stanowiska państwowe. August Friedrich Ferdinand hrabia von der Goltz był rzeczywistym tajnym państwowym i gabinetowym ministrem, od 1812 roku drugim ministrem spraw zagranicznych, a od 1814 roku marszałkiem państwa i dworu. Mąż jego córki Joachim Karl Ludwig Mortimer hrabia von Maltzan był właścicielem tzw. Wolnego Państwa Stanowego Milicz i dyplomatą w służbie dworu pruskiego. Z kolei Friedrich August Eduard Alfred von Waldenburg, pełnił zaszczyty szambelana i marszałka dworu królewskiego. Liczne kontakty oraz służbowe podróże, obfitowały zapewne w dyplomatyczne podarunki i kosztowne pamiątki. Dzisiaj możemy jedynie spekulować, w kolekcji którego rodu był owy chiński talerz. Wykwintna porcelana z pewnością cieszyła oko właścicieli wierzbneńskiego pałacu oraz ich gości. W 1945 roku dla Rosjan, którzy splądrowali pałac w Wierzbnej, kruche talerze nie miały zapewne żadnej wartości.

Być może w taki właśnie sposób, prezentowany był chiński talerz / talerze w Wierzbnej, fot. archiwum autora

Pałac w Wierzbnej słyną z przepychu. Obrazy, rzeźby, meble, dywany oraz wspaniała porcelana. Przed budynkiem pozuje być może właściciel tych wszystkich cudów - Alfred hrabia von Waldenburg.
Widok z 1 ćwierci XX wieku, archiwum autora

W latach 1661-1795, na tronie chińskim, zasiadali kolejno cesarze z dynastii Qiung: 1661-1772 – Kangxi, 1723-1736 – Yongzheng, 1735-1796 - Qianlong. Okres ten jest uważany za ostatni wielki okres klasycznej kultury chińskiej, który przyniósł ważne przemiany w dziedzinie sztuki porcelanowej. O ile technika wytwarzania ówczesnych naczyń, pozostała niezmienna od czasów dynasti Ming, to wzrosła wówczas tendencja do wytwarzania porcelany dekorowanej w technice naszkliwnej. Nastąpiło znaczne poszerzenie palety stosowanych kolorów. Dotychczasowy styl niebiesko-biały, został zastąpiony przez całą serię barwnych stylów dekoracyjnych, zapoczątkowanych w czasie panowania cesarza Kangxi. Chronologicznie czas powstania talerza, którego fragmenty zostały odnalezione w Wierzbnej, przypada na okres panowania cesarza Yongzhenga lub Qianlonga.

Cesarz Yongzheng (1678-1735)

Cesarz Yongzheng, urodził się 13 grudnia 1678 roku. Był czwartym synem cesarza Kangxi. Tron cesarski odziedziczył w wieku 44 lat, po długich zmaganiach między książętami. Był dobrze przygotowany do rządzenia. Sprawował ścisłą kontrolę nad swymi urzędnikami, zmuszając aparat biurokratyczny do maksymalnego wysiłku. Określany jest jako zimnokrwisty autokrata, zainteresowany właściwie wyłącznie władzą, i między innymi dlatego najskuteczniejszy z cesarzy dynastii Quing. Mocno zwalczał korupcję i dbał o administrację, także tą niższego szczebla. Był wyczulony na potencjalne spiski wśród rodziny i notabli mandżurskich. Wielu z nich uwięził, likwidując w ten sposób wszelkie spory wewnątrzpałacowe. Jego sprawne rządy spowodowały rozkwit gospodarczy Chin. Cesarz Yonzheng zmarł 8 października 1735 roku.

Cesarz Qianlong (1711-1799)

Cesarz Qianlong urodził się 25 września 1711 roku. Był czwartym synem cesarza Yongzhenga. Objął tron po śmierci ojca 8 października 1735 roku. Za jego panowania, granice Chin, zostały znacznie powiększone. Cesarz ontynuował politykę ekspansji swego ojca na południowy zachód. Umocnił też chińskie wpływy w Tybecie. Jego rządy doprowadziły jednak do osłabienia państwa. Pomimo sukcesów w polityce zagranicznej, polityka wewnętrzna była prowadzona przez władcę w nieudolny sposób, co doprowadziło do korupcji i zapaści gospodarczej. Za panowania Quinlonga, rozpoczął się także kryzys chińskiej kultury, chociaż władca przykładał dużą wagę do mecenatu artystycznego. Qianlong dużą wagę przykładał do literatury, sam także pisał poezje. Kazał gromadzić arcydzieła dawnej poezji i prozy i publikował je na koszt państwa. Schyłek rządów Qianlonga rozpoczął jednocześnie początek schyłku państwa chińskiego, które w połowie XIX wieku znalazło się w całkowitej ruinie. W okresie panowania cesarza zaczęła również podupadać, zarówno artystycznie jak i technicznie, chińska porcelana. Qianlong abdykował 7 lutego 1796 roku i przekazał rządy swojemu synowi Jiaqingowi. Jako oficjalny powód abdykacji podał cesarz niechęć do przewyższenia długością panowania podziwianego przez siebie cesarza Kangxi. Zmarł 7 lutego 1799 roku.

Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.

Źródła i ilustracje:
1. S.W. Bushell, Chinese Pottery and Porcelain, Oxford 1977
2. S.J. Vainker, Chinese Pottery and Porcelain, London 1991
3. E. S. Rawski, The Last Emperors: A Social History of Qing Imperial Institutions, Berkeley 2001
4. W. J. Petersen, The Cambridge History of China, t.9: Part One: The Ch’ing Empire to 1800. Cambridge 2002
5. E. Kajdański, Chiny. Leksykon, Warszawa 2005
6. https://orientalceramics.com/
7. https://pl.pinterest.com/
8. https://www.bukowskis.com/
9. https://www.chinese-porcelain-art.com/
10. http://www.sothebys.com/
11. https://www.worthpoint.com/
12. Archiwum autora

Opracowanie
Bogdan Mucha