Friedrich Nikolas hrabia von Pfeil-Burghauss z Łażan – oficer "czarnego zakonu" SS

SS to skrót od niemieckiego "Die Schutzstaffel der NSDAP" (Sztafety Ochronne NSDAP), paramilitarnej i początkowo elitarnej niemieckiej formacji nazistowskiej, która podległa Narodowosocjalistycznej Niemieckiej Partii Robotników (NSDAP). Zalążkiem SS była utworzona w 1923 roku straż osobista (Stabswache) Adolfa Hitlera, przekształcona w jego grupę szturmową (Stosstrup), która po puczu monachijskim wraz z SA została zdelegalizowana. W 1925 roku po wyjściu z więzienia Hitler zlecił zorganizowanie gwardii przybocznej pod nazwą "Schutzstaffeln", działającej do 1934 roku w ramach SA. W 1926 roku utworzono stanowisko Reichsführera SS. Funkcję tą w latach 1929-1945 pełnił Heinrich Himmler. Obok niego twórcami potęgi SS byli Reinhard Heydrich, Gottlob Berger, Richard Walter Darré – autor koncepcji SS jako elity rasowej, Theodor Eicke – wychowawca strażników obozów koncentracyjnych. W 1929 roku SS liczyło ok. 280 członków, w 1932 roku ok. 52 000, w 1934 roku ponad 200 000. SS pełniło funkcję policji wewnątrzpartyjnej i wywiadu politycznym (SD). W 1934 roku odegrało główną rolę podczas tzw.„nocy długich noży” i stało się samodzielną formacją NSDAP.

Oprócz zbudowanej na zasadach terytorialnych Powszechnej SS (tzw. Allgemeine SS) tworzono oddziały SS, tzw. "Totenkopfverbände", grupujące funkcjonariuszy obozów koncentracyjnych i militarne oddziały dyspozycyjne SS, tzw. "Verfügungstruppen", które, początkowo niezbyt liczne. W 1934 roku SS przejęło od SA kontrolę nad obozami koncentracyjnymi, a w latach 1933-1939 opanowało policję niemiecką, zapewniając sobie monopolistyczną pozycję w dziedzinie bezpieczeństwa wewnętrznego reżimu hitlerowskiego. Od lat 1939-1940 w strukturze organizacyjnej SS istniało 12 głównych urzędów, w tym Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy (RSHA), Administracyjno-Gospodarczej (WVHA), do którego m.in. włączono Inspektorat Obozów Koncentracyjnych, Rasy i Osadnictwa (RuSHA), Sztabowy Komisarz Rzeszy ds. Umacniania Niemczyzny (RKFDV), Policji Porządkowej (Or-Po).

Wraz z rozpoczęciem przez Niemcy działań wojennych w Polsce i ZSRR składające się z członków SS, tzw. Einsatzgruppen (grupy operacyjne hitlerowskiej policji bezpieczeństwa "Sipo" i służby bezpieczeństwa "SD") przedsięwzięły masowe akcje eksterminacyjne. W 1940 roku połączono wyżej wymienione oddziały SS i szkoły junkierskie w Siły Zbrojne SS (Waffen SS), które w 1945 roku liczyły ponad 600 000 ludzi. SS otrzymało zadanie zniemczenia podbitych terytoriów, stąd wynikła jego kluczowa rola w aparacie okupacyjnym, organizowaniu terroru, eksterminacji innych ras i narodów, zwłaszcza Żydów, Romów i Słowian, przesiedleń ludności, eksploatacji niewolniczej siły roboczej, grabieży mienia. Po wojnie w procesie norymberskim za organizacje zbrodnicze zostały uznane: SS, Waffen-SS oraz partia NSDAP.

Kandydaci na członków SS podlegali starannemu badaniu i kontroli. Byli sprawdzani nawet pod względem poglądów politycznych rodziców, rodzeństwa i drzewa genealogicznego sięgającego do 1750 roku. Informacje o ich dziedziczności zawierały świadectwa wydawane przez biuro Komisji do Spraw Rasowych. Kandydaci na oficerów SS musieli mieć minimum 174 cm wzrostu, oraz potwierdzony nordycki rodowód. Badania rasowo-genealogiczne kandydatów do SS, prowadził tzw. Sippenamt, ustalający cechy dziedziczne zdrowia rodu a wyniki umieszczano w specjalnych książkach rodowych (Sippenbuch). Po za tym kandydaci byli poddawani ocenie antropologicznej, zawartej w 9 punktach, opracowanych przez profesora Bruno K. Schulze. W szeregi SS przyjmowano tylko tych, którzy uzyskali jedną z pierwszych 4 kategorii.

Żołnierze i funkcjonariusze SS oznaczenia stopni, oprócz naramienników, od 1929 roku nosili także na czarnych patkach kołnierzowych. Od stopnia Standartenführera (pułkownika) insygnia stopnia noszono na obu patkach, stopnie do SS-Obersturmbannführera (podpułkownika) wyłącznie na lewej. Na prawej patce znajdowały oznaczenia związane z daną służbą

W 1933 roku rozkazem Heinrich Himmlera wprowadzono sztylet (SS-Dienstdolch M33), który każdy członek SS otrzymywał w dniu złożenia przysięgi po zakończeniu okresu kandydackiego. Wzorowany był na XVI-wiecznym szwajcarskim sztylecie tzw. "holbeinowskim". Miał czarną pochwę i rękojeść, na której znajdował się hitlerowski orzeł ze swastyką i znak runiczny SS [Sigrunen]. Na ostrzu wytrawiony był matowy gotycki napis będący mottem SS: "Meine Ehre heißt Treue" ["SS-Mann, deine Ehre heißt Treue" - "Honorem SS-mana jest wierność".

Obok sztyletów i szpad było to kolejne honorowe wyróżnienie nadawane SS-manom osobiście przez Himmlera (kopię jego podpisu grawerowano wewnątrz). Pierścień przeznaczony był wyłącznie dla oficerów SS, którzy musieli się wykazać trzyletnim dowodzeniem. Wszystkie pierścienie były numerowane i datowane. Po śmierci właścicieli, pierścienie składano w mauzoleum SS na zamku Ordensburg "Vogelsang" w Wewelsburgu koło Paderborn. Nadawanie pierścieni - podobnie jak szpad honorowych - było publikowane w listach starszeństwa oficerów SS.

Na przełomie lat 20/30. XX wieku w szeregi NSDAP oraz SS, wstąpiło wielu przedstawicieli znamienitych rodów szlacheckich, którzy nierzadko nosili tytuły baronów, czy też hrabiów. Oprócz pobudek ideologicznych, do członkostwa w partii nazistowskiej i SS, skłaniały ich często powody materialne albo też chęć pokazania lub odbudowy potęgi swojego rodu. W gronie oficerów SS i Waffen SS, wymienić można m.in. takie postacie jak:

SS-Obergruppenfuhrer (generał broni) Friedrich Karl baron von Eberstein
SS-Obergruppenfuhrer (generał broni) Carl Friedrich hrabia von Pückler-Burghauss
SS-Gruppenführer (generał dywizji) Georg Henning hrabia von Basselwitz-Behr
SS-Gruppenführer (generał dywizji) Wilhelm hrabia von Holzschuher
SS-Brigadeführer (generał brygady) Erasmus hrabia von Malsen-Ponickau
SS-Brigadeführer (generał brygady) Wilhelm baron von Wedel
SS-Oberführer (brygadier) Cassius hrabia von Montigny
SS-Obersturmbannführer (podpułkownik) Hans-Albin baron von Reitzenstein

W szeregi zbrodniczych organizacji jakimi była Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotnicza oraz SS, wstąpił także ostatni przedwojenny właściciel majoratu łażańskiego Friedrich Nikolas Ewald Ludwig Eduard Richard hrabia von Pfeil-Burghauss. Urodził się 29 marca 1894 roku w Gnieźnie. Był synem Richarda Theodora von Pfeil-Burghauss oraz Charlotty Marie Heleny hrabiny von Pfeil und Klein-Ellgut. Jego małżonką była Erika von Eicke und Polwitz, z którą miał dwie córki i dwóch synów: Eberharda Friedricha (ur. 5.04.1920 r.) i Götza Friedricha (ur.5.10.1924 r.). Młodszy syn poległ pod Krosnem 7 lutego 1945 roku.

 W bogatej historii pałacu w Łażanach, ponurą kartę zapisał jego ostatni niemiecki właściciel 

Friedrich Nikolas hrabia von Pfeil-Burghauss, w stopniu SS-Hauptsturmführera (kapitan), stojący po prawej.
Fotografia wykonana 16 marca 1935 roku w Celle

Friedrich Nikolas Ewald Ludwig Eduard Richard hrabia von Pfeil-Burghauss, był weteranem I wojny światowej, podczas której został odznaczony Krzyżem Żelaznym I i II klasy. Do SS wstąpił 16 sierpnia 1933 roku. Posiadał legitymację SS o numerze 40 167 oraz legitymację członkowską NSDAP o numerze 1 076 842. Jego kariera w SS kształtowała się w następujący sposób:

1. 16.08.1933 r. – wstąpienie do SS

2. 10.08.1933 - 22.03.1934 – jako SS-Sturmführer (podporucznik), szef sztabu SS-Abschnitt VI

Czym był SS-Abschnitt ?:

W sierpniu 1930 roku nastąpiła reorganizacja w strukturze SS. Zniesiono przestarzały już system dziesiątek i ustanowiono nowe struktury:

- Schar – (drużyna) najmniejsza jednostka organizacyjna (8 członków pod dowództwem SS-Scharführera)
- Trupp – (pluton) składa się z trzech Scharów
- Sturm – (kompania) składa się z trzech Truppen (70 do 120 ludzi, liczebność kompanii - dowódca SS- Obersturmführer)
- Sturmbann – (batalion) składa się z trzech Sturmów (250 - 600 ludzi, liczebność batalionu, dowódca SS-Sturmbannführer)
- Standarte – (pułk) trzy lub cztery Sturmbanny (1.000 - 3.000 ludzi, liczebność pułku, dowódca SS-Standartenführer)
- Untergruppe – (później Abschnitt) - kilka Standarten (odcinek odpowiednik brygady) - dowódca SS-Brigadeführer
- Gruppe – (później Oberabschnitt) - kilka Abschnittów ("Grupa", późniejszy "Nadodcinek", odpowiednik dywizji) - dowódca SS-Gruppenführer

3. 28.04.1934 r. – awans na stopień SS-Obersturmführera (porucznik)

4. 9.11.1934 r. – awans na stopień SS-Hauptsturmführera (kapitan)

5. 15.03.1935 r. - 1.10.1935 – oficer w (źródła podają jako dowódca w randze SS-Obersturmbannführera) 17 SS Standarte: 15.03.1935 – 1.10.1935

Czym był 17 SS-Standarte ?:

17 SS-Standarte był pułkiem SS utworzonym w 1931 roku, z siedzibą w mieście Harburg-Wilhelmsburg. Była to jedna z pierwszych formacjii SS utworzonych w Niemczech. Jej pierwszym dowódcą był SS-Sturmbannführer Friedrich Jeckeln. Początkowo była to formacja o wielkości batalionu, rozbudowana do pełnego pułku wraz z napływem nowych członków SS w 1933 roku. Mimo to jej dowódcą nigdy nie był SS-Standartenführer (pułkownik) a wszyscy jej późniejsi dowódcy mieli rangę SS-Obersturmbannführera (podpułkownika). W kwietniu 1936 roku pułk przeniósł swoją siedzibę do miasta Celle. Trzy lata później, po wybuchu II wojny światowej, zaczęło ubywać członków przechodzących do służby frontowej i Waffen SS. Do 1942 roku pułk przestał aktywnie funkcjonować, ale był wymieniany w wykazach aż do maja 1945 roku.

6. 1.11.1935 - 1.6.1939 – oficer w SS Hauptamt (Główny Urząd SS): Hauptabteilung A II 1 Allgemeines Sanitätswesen (wydział główny/departament - wojskowa służba zdrowia): - A II 1c Fürsorge und Versorgung (opieka i zaopatrzenie)

Czym był SS Hauptamt ?:

SS Hauptamt (Główny Urząd SS) zajmował się werbunkiem do SS. Podlegały mu również sprawy administracyjne i gospodarcze. W 1940 roku kierownikiem tej organizacji zostaje SS-Obergruppenfuhrer Gottlob Berger. SS-Hauptamt zajmował się także rekrutacją żołnierzy Waffen SS, natomiast w późniejszym okresie wojny prowadził nabór do cudzoziemskich jednostek. Wraz z dojściem narodowych socjalistów do władzy w 1933 roku SS-Amt został przemianowany na SS-Oberführerbereichen, urząd dowodzący wszystkimi jednostkami SS na terenie Niemiec. Ostatecznie nazwę zmieniono w 1936 roku na SS-Hauptamt i w takiej formie przetrwała aż do upadku III Rzeszy w 1945 roku i likwidacji SS.

7. 13.09.1936 r. – awans na stopień SS-Sturmbannführera (major)

8. 30.01.1938 r. – awans na stopień SS-Obersturmbannführera (podpułownik)

9. 1.6.1939 - 1944 – oficer w Głównym Urzędzie Rasy i Osadnictwa SS

Czym był Główny Urząd Rasy i Osadnictwa SS ?:

Główny Urząd Rasy i Osadnictwa SS (niem. Rasse- und Siedlungshauptamt, RuSHA) – jeden z trzech najstarszych głównych urzędów SS. Funkcjonował pod nazwą RuSHA od 30 stycznia 1935 r., choć jego początki sięgają 1931 roku. Miał za zadanie realizację koncepcji Heinricha Himmlera dotyczących„hodowli rasy germańskiej” i zdobywania dla niej „przestrzeni życiowej” (Lebensraum). Przedmiotem działalności były kwestie czystości rasowej wśród esesmanów, kandydatów do SS oraz członków ich rodzin, ich pochodzenia (rodowodu, genealogii), sprawy małżeństwa i rodziny oraz osadnictwo niemieckie na podbitych terenach. Do zadań urzędu należało przeprowadzanie badań rasowych oraz ocena wartości rasowej ludności populacji podbitych terytoriów w związku z niemiecką polityką germanizacyjną realizowaną na terenach okupowanych przez III Rzeszę. Badania te związane były z pozwoleniem na małżeństwo i obejmowały zdrowie fizyczne i psychiczne kandydatek na żony i ich rodzin oraz cechy rasowe, aby upewnić się co do „nordyckości” kandydatek.

10. 30.01.1944 – awans na stopień SS-Stardartenführera (pułkownik)

11. 1944 - 8.5.1945 – oficer w Głównym Urzędzie Personelu SS (Personalhauptamt SS):

Czym był Główny Urząd Personalny SS ?:

Główny Urząd Personelu SS (Personalhauptamt SS) był odpowiedzialny za ewidencję wszystkich oficerów i podoficerów SS. Organizacyjnie podzielony był na: Amtsgrupe A (Amt I – Zentralkartei, Amt II – Führernachwuchs und Schulen, Amt III – Disziplinar und Ehrenangelegenheiten), Amtsgruppe B (Personalamt Allgemeine-SS: Amt IV, Amt V), Amtsgruppe C (Personalamt Waffen-SS: Chefgruppe, Amt VI, Amt VII).

12. 1939 r. – wstępuje do Waffen SS w stopniu SS-Sturmbannführera (major)

13. 1939 - 1944 – oficer d/s opieki w SS-Oberabschnitt Südwest (Nadodcinek Południowy-Zachód)

Nadodcinek Południowy-Zachód. W jego skład wchodziły: SS-Abschnitt (10) - X HQ- Stuttgart, SS-Abschnitt (19) - XIX HQ- Karlsruhe, SS-Abschnitt (29) - XXIX HQ- Mannheim and Konstanz, SS-Abschnitt (45) - XXXXV HQ- Straßburg, SS-Reiterabschnitt (08) - VIII HQ- Karlsruhe.

14. 1944 r – awansowany do stopnia SS-Obersturmbannführera Waffen SS (podpułkownik)

15. 30.01.1944 – awansowany do stopnia SS-Standartenführera Waffen SS (pułkownik)

16. 1939 - 8.5.1945 – stanowiska w różnych biurach Głównego Urządu Dowodzenia i Administracji SS (SS Führungshauptamt) oraz poza nim

Czym był Główny Urząd Dowodzenia i Administracji SS ?:

Główny Urząd Dowodzenia SS. kierowany był przez SS-Obergruppenfuhrera Hansa Juttera. Od roku 1942 staje się Sztabem Generalnym SS. Urząd ten odpowiedzialny był za dowodzenie oddziałami SS oczywiście jeśli nie były one podporządkowane dowództwu Wehrmachtu. Instytucja ta odpowiedzialna była również za wyszkolenie bojowe, organizację, oraz zaopatrzenie żołnierzy Waffen SS i członków Allgemeine SS. Pod koniec wojny SS-Fuhrungshauptamt liczył 45.000 osób.

Friedrich Nikolas Ewald Ludwig Eduard Richard hrabia von Pfeil-Burghauss zmarł 9 sierpnia 1969 roku w Herford (Nadrenia-Północna Westfalia). Brak informacji o jego pobycie w obozie jenieckim/więzieniu oraz przestępstwach, które mógł popełnić podczas pełnienia służby w SS i Waffen-SS. Przed wojną został odznaczony brązową odznaką sportową SA. Podczas wojny nadano mu Krzyż Zasługi Wojennej II klasy - odznaczenie przyznawane za szczególne zasługi dokonane w służbie pod ogniem nieprzyjaciela lub zasługi w militarnym prowadzeniu wojny. Brak jednak informacji o jego służbie frontowej w Waffen SS. 

Opracowanie ma jedynie charakter dokumentacyjny, historyczny i poznawczy bez propagowania i popierania zbrodniczych organizacji, jakimi było niemieckie NSDAP, SS oraz jego siły zbrojne

Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy:Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.

Źródła i ilustracje:
1. J. Wnuk, H. Radomska-Strzemecka, Dzieci polskie oskarżają 1939-1945, Warszawa 1961
2. K. Grünberg, SS - czarna gwardia Hitlera, Warszawa 1984
3. Mark C. Yerger, Allgemeine-SS: The Commands, Units and Leaders of the General SS, Atglen 1997
4. H. Höhne, Zakon trupiej czaszki, Warszawa 2006
5. R. Overy, Trzecia Rzesza Historia Imperium, Warszawa 2012
6. https://www.axishistory.com/
7. https://encyklopedia.pwn.pl/
8. http://www.dws-xip.pl/
9. http://www.info-pc.home.pl/
10. http://www.vaterland.pl/

Opracowanie
Bogdan Mucha