S.M.S. "Pommern" - podwodny grób Paula Ludwiga z Gołaszyc

Okręt liniowy (pancernik) to nazwa najsilniejszej klasy okrętów wojennych, których główne uzbrojenie stanowiła silna artyleria. Nazwa odnosiła się od ich taktyki walki w szyku liniowym, w składzie floty liniowej. Jedną z generacji tego rodzaju okrętów, były budowane od lat 80. XIX wieku do 1 dekady XX wieku, tzw. przeddrednoty lub predrednoty (z ang. Pre-dreadnought). Generacja tych okrętów poprzedzała późniejsze okręty, tzw. drednoty, które budowano w latach 1906-1922. Typowy pancernik generacji przeddrednotów był napędzany maszynami parowymi z centralnie umieszczoną kotłownią opalaną węglem. Ich wyporność wynosiła 10 000-16 500 t, długość kadłuba 100-140 m, prędkość 15-18 węzłów. Większość okrętów tej generacji, była uzbrojona w 4 działa głównego kalibru umieszczone w dwóch wieżach lub barbetach na dziobie i na rufie oraz od kilku do 20 dział średniego kalibru w kazamatach w nadbudówce lub kadłubie. W odróżnieniu od wcześniejszych konstrukcji, nowe pancerniki, budowane były w seriach, aby uzyskać okręty o podobnych charakterystykach, mogące działać w składzie jednolitej floty liniowej.

Dla marynarki wojennej Cesarstwa Niemiec (Keiserliche Marine), zbudowano w latach 1904-1908, serię pięciu przeddrednotów. Były to okręty typu "Deutschland", które stanowiły rozwinięcie poprzedniego typu "Braunschweig", bez zmiany uzbrojenia głównego, lecz z nieco grubszym pancerzem i silniejszą artylerią średnią. Ogólna ich konstrukcja wywodziła się z wcześniejszych typów "Kaiser" i "Wittelsbach".

Dane taktyczno-techniczne:

Wyporność: standardowa 12000 t, pełna 14900 t
Wymiary: długość 127,6 m, szerokość 22,2 m
Zanurzenie: 8,2 m
Napęd: 12 kotłów parowych, trzy 3-cylindrowe maszyny parowe potrójnego rozprężenia, 3 śruby napędowe, moc 16000-19330 KM w zależności od okrętu
Prędkość: 18-19 węzłów
Zasięg: 5600 Mm przy prędkości 12 węzłów
Załoga: 743-802 ludzi
Uzbrojenie: 4 dział kalibru 280 mm w dwóch dwudziałowych wieżach (masa pocisku 330 kg), 14 dział kalibru 170 mm w kazamatach, 20 dział kalibru 88 mm, 6 podwodnych wyrzutni torped kalibru 450 mm (stan uzbrojenia z lat 1914-1918 – później zmieniane po za artylerią główną)

Okręty typu "Deutschland":

1. S.M.S. "Deutschland" – wodowany w 1904 roku, w służbie od 1906 roku, skreślony z listy floty w 25.01.1920 roku, złomowany w 1922 roku.

2. S.M.S. "Hannover" – wodowany w 1905 roku, w służbie od 1907 roku, złomowany między 1944 a 1946 roku

3. S.M.S. "Pommern" – wodowany w 1905 roku, w służbie od 1907 roku, storpedowany 1 czerwca 1916 r. przez brytyjskie niszczyciele eksplodował i zatonął.

4. S.M.S. "Schlesien" – wodowany w 1906 roku, w służbie od 1908 roku, 2 maja 1945 roku wszedł na minę, uszkodzony został odholowany do Świnoujścia, gdzie został zatopiony przez sowieckie lotnictwo 4 maja. Wrak został złomowany w latach 1949-56.

5. S.M.S. "Schleswig-Holstein" – wodowany w 1906 roku, w służbie od 1908 roku, zbombardowany w wielkim nalocie brytyjskim na Gdynię 18/19 grudnia 1944 roku, na skutek czego nabrał wody i oparł się rufą o dno basenu przy Nabrzeżu Rumuńskim. Zatonął 26 grudnia, a 21 marca 1945 roku dodatkowo wysadzony przez Niemców. W 1946 roku podniesiony przez Rosjan. 25 czerwca 1946 roku osadzony na dnie w rejonie mielizny Neugrund w Zatoce Fińskiej, do 1966 roku był wykorzystywany jako okręt-cel.

S.M.S. „Pommern” („Pomorze”) został zbudowany za kwotę 24,3 miliona reichsmarek przez stocznię AG Vulcan Stettin w Szczecinie. Stępka pod budowę została położona 22 marca 1904 roku, a budowę okrętu ukończono 2 grudnia 1905 roku. Włączenie pancernika do służby miało miejsce 6 sierpnia 1907 roku. Okręt został przydzielony razem z jednostkami bliźniaczymi do 2. Eskadry Bojowej niemieckiej Hochseeflotte. W okresie poprzedzającym I wojnę światową (1908-1914), brał udział w corocznych rejsach szkoleniowych i manewrach z resztą Hochseeflotte (m.in. 1909 – Atlantyk, 1910 – Kattegat, Norwegia, Bałtyk, 1912 – rejs dalekomorski, 1914 – Helgoland).

Podczas I wojny światowej, S.M.S. "Pommern w składzie 2. Eskadry Bojowej (dow. kdm. Franz Mauve), wziął udział w bitwie jutlandzkiej, która została stoczona 31 maja i 1 czerwca 1916 roku na Morzu Północnym (w pobliżu Półwyspu Jutlandzkiego i Cieśniny Skagerrak). Dowódcą pancernika był wówczas kontradmirał Siegfried Bölken. W czasie bitwy okręt doznał uszkodzeń. Podczas powrotu do Wilhelmshaven razem z resztą floty został storpedowany przez niszczyciele HMS "Onslaught" i HMS "Faulkner" z brytyjskiej 12. Flotylli Niszczycieli. Jedna lub dwie torpedy trafiły w burtę S.M.S. "Pommern". Na skutek wybuchu torped eksplodowała amunicja w komorach amunicyjnych pancernika. Okręt został rozerwany na dwie części. Po kilku minutach na miejsce katastrofy przypłynął S.M.S. "Hannover", ale jego załoga dostrzegła tylko przewróconą do góry dnem część zniszczonego okrętu, która szybko zatonęła. Nikt z 844 członków załogi nie przeżył. Wśród nich był pochodzący z Gołaszyc (Gohlitsch) niedaleko Żarowa, starszy palacz kotłowy Paul Ludwig (na okręcie polegli również marynarze pochodzący z innych dolnośląskich miejscowości: Chojnów, Dzierżoniów, Kamienna Góra, Legnica, Leśnica, Pełcznica, Stary Zdrój, Strzelin, Środa Śląska, Świdnica, Tomaszów Bolesławiecki, Wałbrzych, Wrocław).

S.M.S. "Pommern" - dane taktyczno-techniczne:

Wyporność: standardowa 13200 t, pełna 14218 t
Wymiary: długość 127,6 m, szerokość 22,2 m
Zanurzenie: 7,7 m
Napęd: 12 kotłów parowych, trzy 3-cylindrowe maszyny parowe potrójnego rozprężenia, 3 śruby napędowe, moc 19330 KM
Prędkość: 18-19 węzłów
Zasięg: 5600 Mm przy prędkości 12 węzłów
Uzbrojenie: 4 dział kalibru 280 mm w dwóch dwudziałowych wieżach (masa pocisku 330 kg), 14 dział kalibru 170 mm w kazamatach, 20 dział kalibru 88 mm, 6 podwodnych wyrzutni torped kalibru 450 mm
Opancerzenie: burty – do 240 mm, wieże artylerii – do 280 mm, pokład – do 40 mm, wieża dowodzenia – 300 mm
Załoga: 844 ludzi

Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.

Żródła i ilustracje:
1. Verlustlisten der Kaiserlichen Marine 1914-1918
2. S. Breyer, Schlachtschiffe und Schlachtkreuzer 1905–1970, München 1970
3. E. Gröner, D. Jung, M. Maass, Die deutschen Kriegsschiffe 1815–1945. Band 1: Panzerschiffe, Linienschiffe, Schlachtschiffe, Flugzeugträger, Kreuzer, Kanonenboote. München 1982
4. A. Grießmer, Linienschiffe der Kaiserlichen Marine 1906–1918, Bonn 1999
5. A. Perepeczko, Niemiecka marynarka wojenna w latach 1871–1914, cz. 1: Rozkwitająca Kaiserliche Marine, Morza, Statki i Okręty, 6/2000
6. A. Perepeczko, Niemiecka marynarka wojenna w latach 1871–1914, cz. 2: Era admirała Tirpitza, Morza, Statki i Okręty, 1/2001
7. https://guns-gas-trenches.tumblr.com/
8. https://pl.pinterest.com/
9. https://produto.mercadolivre.com.br/
10. https://tompress.shop/pl/
11. https://www.akpool.co.uk/
12. https://www.arkivi-bildagentur.de/
13. https://www.flickr.com/
14. http://www.german-navy.de/

Opracowanie
Bogdan Mucha