O cudownym obrazie Matki Bożej z Kościoła parafialnego w Wierzbnej

Kościół pw. Wniebowzięcia NMP w Wierzbnej wzniesiony został ok. połowy XIII wieku z fundacji możnego śląskiego rodu Wierzbnów, który posiadał w późniejszym okresie patronat nad świątynią. Pierwotnie był to orientowany kościół romański, który prawdopodobnie posiadał wezwanie maryjne. W 1347 roku biskup Henryk z Wierzbna przekazał patronat nad kościołem cystersom z Kamieńca Ząbkowickiego. Następnie w 1585 roku wykupili go wraz z całym lennem cystersi z Krzeszowa. W międzyczasie kościół przeszedł w 2 poł. XV wieku gruntowną restaurację i otrzymał nowy wystrój w stylu gotyckim. Do największego rozkwitu wierzbneńskiej świątyni przyczynili się jednak późniejsi krzeszowscy opaci: Bernhard Rosa, który utworzył tu w 1683 roku przeorat oraz opat Innozenz Fritsch, który rozbudował powstałe około 1696 roku skrzydło klasztorne w nowy barokowy kościół. Świątynia romańska została zachowana w całości, stając się niejako fasadą nowego kościoła. W starych romańskich murach zachowały się dwie renesansowe płyty nagrobne, poświęcone zmarłemu w 1571 roku Leonardowi, synowi rycerza Hansa Dietricha von Rohn z Bagieńca oraz żonie rycerza Kaspra von Schindel, Helenie z domu Mubrigen i ich dziecku. Wewnątrz natomiast znajduje się barokowe epitafium, upamiętniające zmarłego w 1713 roku Joachima Friedricha von Zedlitza. W dawnym prezbiterium i apsydzie widoczne są fragmenty późnoromańskiej polichromii z 2 poł. XIII wieku oraz późnogotyckich malowideł z 1 poł. XVI wieku. Wnętrze nowszego kościoła wypełnia w większości barokowe wyposażenie, które trafiło tutaj w 1728 roku z dawnego kościoła opackiego w Krzeszowie. Jest to ołtarz główny z obrazem autorstwa Georga Wilhelma Neunhertza i rzeźbami Georga Schröttera, które pochodzą z dawnego ołtarza głównego krzeszowskiej świątyni, dwa ołtarze boczne: Św. Rodziny i Św. Józefa, które również zostały wykonane przez Schröttera. Do barokowego wyposażenia należy także ambona oraz chrzcielnica. Inne ciekawe elementy wyposażenia to barokowe obrazy ilustrujące Drogę Krzyżową oraz znajdujące się w prezbiterium przedstawienia czterech ewangelistów. Dekorację freskową sklepienia, obecnie przemalowaną, wykonał w 1735 roku Franz Heigel.

Nim połączono romańską świątynię z barokowym skrzydłem klasztornym, średniowieczne mury stały się miejscem licznych pielgrzymek. Wszystko za sprawą obrazu Matki Bożej, który w wierzbneńskim kościele, znajdował się od 1580 roku i uznawany był za „cudowny”. Krzeszowscy cystersi rozwinęli jego kult w ramach akcji kontrreformacyjnej. Mimo tego pod koniec XVI wieku część mieszkańców Wierzbnej przeszła na wyznanie luterańskie i przy wsparciu protestanckiej szlachty oraz mieszczaństwa świdnickiego, dwukrotnie przejęła kontrolę nad wierzbneńską świątynią. Pierwszy raz miało to miejsce ok. 1585 roku, gdy na luteranizm przeszedł proboszcz Georg Hempel. Po raz drugi w 1595 roku, po śmierci mianowanego przez klasztor krzeszowski proboszcza Paula Archema. Tym razem luterańska społeczność Wierzbnej, utrzymała kościół aż do 1629 roku, kiedy przy pomocy cesarskich żołnierzy osadzono na probostwie katolickiego duchownego. Obraz Matki Bożej z Wierzbnej, szczęśliwie jednak przetrwał burzliwy okres reformacji oraz późniejszych wojen. Malowidło anonimowego autora do dziś znajduje się w romańskiej części kościoła parafialnego w Wierzbnej. W górnej części obrazu na wstędze trzymanej przez postacie dwóch aniołów, widnieje łaciński napis, który w tłumaczeniu brzmi: „Witaj Królowo, witaj Pani Aniołów”. W dolnej części łacińskie napisy głoszą: „Witaj Różdżko, witaj Bramo. Jasność zrodziłaś Światu. Witaj o Najśliczniejsza, proś Chrystusa za nami”.

Cudowny Obraz Matki Bożej z kościoła parafialnego w Wierzbnej, fot. B. Mucha

Znane są jak dotąd dwie archiwalne fotografie, które przedstawiają ołtarz z „cudownym” obrazem Matki Bożej z Wierzbnej. Pierwsza z nich została wykonana przez świdnickiego fotografa Paula Kunze w 1916 roku. Na fotografii tej widnieje napis „Gnadenbild der Mutter Gottes von Würben”, czyli Cudowny obraz Matki Bożej z Wierzbnej / Obraz łaski Matki Bożej z Wierzbnej”. Według terminologii zawartej w Leksykonie Sztuki: „Obraz łaski (lub obraz miłosierdzia), jest to malowana lub plastyczna reprezentacja świętego, przed którym wierni domagają się przyznania miłosierdzia od Boga. Przede wszystkim takie obrazy łaski są przedstawieniem Maryi, rzadziej dzieciątka Jezus. Niektóre cudowne obrazy wiążą się z uzdrowieniami lub innymi wydarzeniami, uważanymi za cudowne, więc często są celem pielgrzymek. W takich przypadkach obraz Najświętszej Maryi Panny zwykle ma własną kaplicę. Figuratywne wizerunki Matki Bożej i Dzieciątka Jezus często zawierają również pozłacane korony i cenne szaty. Opowieść o indywidualnych wizerunkach miłosierdzia wiąże się często z legendarnymi narracjami o ich odkryciu, zniszczeniu, rozboju lub złym traktowaniu”. Obraz utrwalony na fotografii z 1916 roku, przyozdobiony był dwiema zapewne srebrnymi koronami (korona Maryi i korona Dzieciątka) oraz być może srebrnymi elementami szat. W opracowaniu Tomasza Ciesielskiego pt. Żarów. Historia Miasta i Gminy, możemy przeczytać: ... „Wierni ofiarowywali często cenne wota, co sprowadziło do kościoła złodziei. Świątynia została okradziona przez „pielgrzymów” - pensjonariuszy domu pracy przymusowej w Świdnicy. Sprawców szybko ujęto i odzyskano większość skradzionych przedmiotów, w tym srebrną ozdobę cudownego obrazu”.

 Ołtarz z cudownym obrazem na fotografii Paula Kunze z 1916 roku, zbiory autora

Druga ze wspomnianych fotografii, została wykonana przez Richarda Nieslera z Jaworzyny Śląskiej. Podpisana jako „Obraz łaskami słynący”, znalazła miejsce w czasopiśmie „Świat Katolicki. Kronika ilustrowana z życia kościelnego (dodatek tygodniowy Posłańca Niedzielnego dla archidiecezji wrocławskiej)” nr 39 z 7 grudnia 1930 roku. Na tej fotografii, uwagę zwraca brak srebrnych koron, które zdobiły „cudowny” obraz Matki Bożej kilkanaście lat wcześniej. Co stało się z tym ozdobami, tego nie wiadomo. Wedle wspomnień mieszkańców Wierzbnej, jeszcze na początku lat 70. XX wieku, obraz był uroczyście „odsłaniany” i „zasłaniany” przy dźwiękach fanfar. Z biegiem czasu ranga dostojnego malowidła zmalała. Dzisiaj dla pasjonatów sakralnych zabytków, którzy odwiedzają wierzbneńską świątynie bardziej znane pozostają barokowe dzieła XVIII-wiecznych mistrzów dłuta i pędzla. Zapomniany „cudowny” obraz Matki Bożej jest prawie niezauważalny.

Obraz łaskami słynący na fotografii Richarda Nieslera

Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.

Źródła:
1. Świat Katolicki. Kronika ilustrowana z życia kościelnego (dodatek tygodniowy Posłańca Niedzielnego dla archidiecezji wrocławskiej)” nr 39 z 7 grudnia 1930 roku
2. Lexikon der Kunst, Bd. 2, Berlin 1981, s. 93-95
3. T.Ciesielski, Żarów. Historia Miasta i Gminy, Żarów 2006
4. Z. Malicki, O kościele na klasztornym wzgórzu w Wierzbnej, Świdnica 2010

Opracowanie
Bogdan Mucha