Radzieccy notable w Świdnicy

29 maja 1945 roku Stawka Najwyższego Naczelnego Dowództwa wydała dyrektywy w myśl, których dotychczasowe fronty wojsk radzieckich zostały przemianowane na Grupę Okupacyjnych Wojsk w Niemczech, Centralną Grupę Wojsk (Austria, Węgry, Czechosłowacja), Południową Grupę Wojsk (Bułgaria, Rumunia) oraz Północną Grupę Wojsk (Polska). Ta ostatnia była formowana na bazie jednostek 2. Frontu Białoruskiego, które po zakończeniu wojny stacjonowały w Meklemburgii i północnej Brandenburgii. Za reorganizację i rozmieszczenie tych jednostek (do 10 czerwca 1945 roku), odpowiedzialny był dowódca frontu, marszałek Konstanty Rokossowski. W skład Północnej Grupy Wojsk wchodziły: 43. Armia Radziecka (Gdańsk – Świnoujście – Szczecinek wraz z korpusem na Bornholmie), 65. Armia Radziecka (Łódź – Wrocław), 52. Armia Radziecka (Kielce – Częstochowa – Kraków), 96. Korpus Strzelecki (Łomża – Mława – Pułtusk), 3. Gwardyjski Korpus Kawalerii (Lublin), 3. Gwardyjski Korpus Pancerny (Kraków), 5. Korpus Pancerny (Białystok), 10. Korpus Pancerny (Krotoszyn), 20. Korpus Pancerny (Wrocław). Lotnictwo Północnej Grupy Wojsk, wchodziło w skład 4. Armii Lotniczej, której podlegały: 8 . Korpus Lotnictwa Myśliwskiego, 4. Korpus Lotnictwa Szturmowego, 5. Korpus Lotnictwa Bombowego. Łącznie Północna Grupa Wojsk składała się z 4 korpusów pancernych (od lipca 1945 roku dywizje pancerne), 30 dywizji strzeleckich, 12 dywizji lotniczych, 1 korpusu kawalerii, 10 dywizji artylerii. Siły te liczyły ok. 300-400 000 żołnierzy.

Po zakończeniu reorganizacji i rozmieszczenia jednostek Północnej Grupy Wojsk, marszałek Konstanty Rokossowski udał się na wypoczynek do Świdnicy, gdzie w sierpniu 1945 roku towarzyszył mu Konstantin Andriejewicz Wierszynin – dowódca 4. Armii Powietrznej, Bohater Związku Radzieckiego i późniejszy główny marszałek lotnictwa ZSRR. Z kolei inspekcję wojsk pancernych stacjonujących w rejonie Żarowa i Świdnicy przeprowadzał generał major Amazasp Babadżanian, późniejszy główny marszałek wojsk pancernych ZSRR. W Centralnym Archiwum Ministerstwa Obrony Federacji Rosyjskiej przechowywane są fotografie wspomnianych wyższych dowódców radzieckich, wykonane podczas ich pobytu w Świdnicy w sierpniu 1945 roku.

Marszałek Konstanty Rokossowski (drugi od prawej) z rodziną oraz generałem pułkownikiem K. A. Wierszyninem (pierwszy od lewej). Nazwisko generała pułkownika (pierwszy od prawej) jest nieznane. Fotografia wykonana w Świdnicy, sierpień 1945 roku

Konstanty Rokossowski, urodził się 21 grudnia 1896 roku w Wielkich Łukach lub w Warszawie (wedle innych źródeł koło Pskowa). W 1914 roku jak ochotnik wstąpił w szeregi 5. kargopolskiego pułku dragonów, w którym po dwóch latach awansował do stopnia kaprala. Odmówił wstąpienia do Legionów Polskich i popierając bolszewików wstąpił w 1918 roku w szeregi Armii Czerwonej. Ukończył Wojskową Akademię im. Frunzego.

W wojnie domowej w Mongolii był dowódcą dywizjonu, a potem pułku kawalerii. Kilkakrotnie ranny i odznaczony za odwagę i umiejętności dowódcze. W 1919 roku wstąpił do Rosyjskiej Komunistycznej Partii (bolszewików). We wrześniu 1924 roku, jako dowódca 27. pułku kawalerii, z Zabajkala został skierowany do Wyższej Szkoły Kawalerii w Leningradzie. Ukończył ją we wrześniu 1925 roku, wraz z Gieorgijem Żukowem. Kolejno dowodził pułkiem, brygadą, dywizją i korpusem kawalerii. W latach 1926–1928 był instruktorem armii w Mongolii oraz doradcą Czang Kaj-Szeka w Chinach, w 1930 roku został dowódcą 7. Samarskiej Dywizji Kawalerii, a później 5. Korpusu Kawalerii. 26 listopada 1935 roku został mianowany komdywem (dowódca dywizji). W 1936 roku został wysłany do Hiszpanii jako doradca przy wojskach republikańskich. W 1937 roku, w okresie "wielkich czystek" został oskarżony o szpiegostwo na rzecz wywiadu polskiego oraz japońskiego, za co został aresztowany. W czasie śledztwa połączonego z torturami, wybito mu 9 przednich zębów, złamano 3 żebra, uderzano go młotkiem po palcach nóg, wybito oko. Pomimo tortur nie podpisał się pod oświadczeniem stwierdzającym, jakoby miał być polskim szpiegiem. Wielokrotnie było symulowane jego rozstrzelanie. Z więzienia został zwolniony w marcu 1940 roku, wtedy też powrócił do armii.

Powierzono mu dowodzenie 9. Korpusem Zmechanizowanym. 11 lipca 1941 roku został wyznaczony na dowódcę 4. Armii na południowym skrzydle Frontu Zachodniego, a 7 sierpnia 1941 roku na dowódcę 16. Armii. W dalszej kolejności powierzono mu jeszcze wyższe funkcje i stanowiska: dowódca Frontu Briańskiego (do lata 1942 roku), Frontu Dońskiego (udział w bitwie pod Stalingradem), Frontu Centralnego (udział w bitwie pod Kurskiem), następnie 1. i 2. Frontu Białoruskiego (do walk o Berlin i końca wojny). 29 czerwca 1944 roku został mianowany marszałkiem Związku Radzieckiego. 29 maja 1945 roku został głównodowodzącym Północnej Grupy Wojsk Armii Czerwonej z kwaterą w Legnicy. 6 listopada 1949 roku, z rozkazu Stalina, został marszałkiem Polski oraz ministrem obrony narodowej w budowanej Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. W 1950 roku został członkiem Biura Politycznego PZPR, a dwa lata później wicepremierem. W 1956 roku opuścił Polskę i udał się do ZSRR. Tam powierzono mu funkcję głównego inspektora Armii Radzieckiej. W latach 1958-62 był wiceministrem obrony narodowej w ZSRR. Zmarł 3 sierpnia 1968 roku w Moskwie i został pochowany na Placu Czerwonym.

Odznaczony orderami m.in.: Złota Gwiazda Bohatera Związku Radzieckiego (dwukrotnie), Order Lenina (siedmiokrotnie), Order Rewolucji Październikowej, Orderem Czerwonego Sztandaru (sześciokrotnie), Order Suworowa I stopnia, Order Kutuzowa I stopnia, Orderem "Zwycięstwo", Order Suche Batora (Mongolia), Order Czerwonego Sztandaru (Mongolia), Order Przyjaźni (Mongolia), Order Budowniczych Polski Ludowej, Order Krzyża Grunwaldu I klasy, Krzyż Wielki Orderu Wojennego Virtuti Militari (13 lipca 1945). A także medalami m.in.: „Za obronę Moskwy”, „Za obronę Stalingradu”, „Za obronę Kijowa”, „Za zdobycie Berlina”, „Za zdobycie Królewca”.

 Generał pułkownik K. A. Wierszynin – dowódca 4. Armii Powietrznej, podczas odpoczynku. Fotografia wykonana w Świdnicy, sierpień 1945 roku

 Generał pułkownik K. A. Wierszynin z rodziną swojego adiutanta lejtnanta W. P. Poletaiewa. Świdnica, sierpień 1945 roku

 Generał pułkownik K. A. Wierszynin z rodziną. Małżonka Walentyna (po lewej), córki Elena (w środku) i Inna (po prawej). Fotografia wykonana w Świdnicy, 1945 rok

Konstantin Andriejewicz Wierszynin, urodził się 3 czerwca 1900 roku we wsi Borkino, wiatska gubernia (ob. obwód kirowski). Od czerwca 1919 roku pełnił służbę jako szeregowy w symbirskim zapasowym pułku piechoty Gwardii Czerwonej. Brał czynny udział w rosyjskiej wojnie domowej, podczas której otrzymał w 1920 roku szlify oficerskie. Jako oficer Armii Czerwonej brał udział w zwalczaniu powstań chłopskich w guberni woroneskiej i tamborowskiej, podczas których użyto gazów trujących przeciwko ludności. W 1923 roku ukończył ukończył Taktyczny Dowódczy Wyższy Kurs Armii Czerwonej im. Kominternu „Wystrieł”, a dziewięć lat później Techniczną Akademię Lotniczą im. Nikołaja Żukowskiego. W 1935 roku ukończył kurs pilotażu samolotu. Już od 1932 roku piastował szereg stanowisk sztabowych i dowódczych w Wojskach Lotniczych ZSRR. Podczas II wojny światowej był dowódcą kolejno: Wojsk Lotniczych Frontu Południowego (1941-1942), 4. Armii Lotniczej (1942 i od marca 1943 r.), Wojsk Lotniczych Frontu Zakaukaskiego (1942-1943) i Północno-Kaukaskiego (1943 roku), 4. Armii Powietrznej na 2. Froncie Białoruskim i w Północnej Grupie Wojsk (1944-1946 roku).

W latach 1946-1949 pełnił funkcję naczelnego dowódcy Wojsk Lotniczych ZSRR i zastępcy ministra sił Zbrojnych ZSRR. Następnie w latach 1949-1951 jako zastępca naczelnego dowódcy Wojsk Lotniczych ZSRR i 1951-1953 naczelny dowódca Wojsk Obrony Powietrznej Kraju. Od stycznia 1957 roku naczelny dowódca Wojsk Lotniczych i zastępca ministra obrony ZSRR. Kandydat na członka Komitetu Centralnego KPZR (1952–1956) i członek KC KPZR od 1961 roku, deputowany Rady Najwyższej ZSRR 2. i od 4. do 7. kadencji. Zmarł 30 grudnia 1973 roku w Moskwie i został pochowany na Cmentarzu Nowodziewiczym.

Odznaczony m.in. orderami: m.in. Złota Gwiazda Bohatera Związku Radzieckiego, Order Lenina (sześciokrotnie), Order Rewolucji Październikowej, Order Czerwonego Sztandaru (trzykrotnie), Order Suworowa I klasy (trzykrotnie), Order Suworowa II klasy, Order Wojny Ojczyźnianej I stopnia, Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (Polska Ludowa), Order Virtuti Militari (Polska Ludowa), Order Krzyża Grunwaldu (Polska Ludowa).

 Genarał major Amazasp Babadżanian, dowódca 11. Gwardyjskiego Korpusu Pancernego,. Fotografia wykonana w Świdnicy, sierpień 1945 rok

Amazasp Babadżanian, urodził się 18 lutego 1906 roku we wsi Czardachły, rejon Şəmkir. Od 1925 roku pełnił służbę jako szeregowy w Armii Czerwonej. W 1929 ukończył Zakaukaską Szkołę Piechoty w Tbilisi (wówczas Tyfilis). Brał udział w wojnie zimowej z Finlandią w latach 1939-1940 oraz od 1941 roku awansując w sierpniu 1944 roku na dowódcę 11. Gwardyjskiego Korpusu Pancernego. 26 kwietnia 1944 roku otrzymał tytuł Bohatera Związku Radzieckiego oraz pierwszy z czterech Orderów Lenina. 11 lipca 1945 roku awansowany na stopień generała majora wojsk pancernych ZSRR. Podczas działań wojennych brał udział w bezpośrednich walkach z Niemcami o Poznań i Gdynię. Dwukrotnie ciężko ranny w walce (1943 r. pod Kurkiem i 1945 r. w Berlinie). W latach 1969-1977 na stanowisku naczelnego dowódcy wojsk pancernych ZSRR. 29 kwietnia 1975 roku awansowany do stopnia głównego marszałka wojsk pancernych ZSRR. Zmarł 1 listopada 1977 roku w Moskwie.

Odznaczony m.in. orderami: Złota Gwiazda Bohatera Związku Radzieckiego, Order Lenina (czterokrotnie), Order Rewolucji Październikowej, Order Czerwonego Sztandaru (czterokrotnie), Order Suworowa I klasy, Order Kutuzowa I klasy, Order Suworowa II klasy, Order Wojny Ojczyźnianej I klasy, Order Czerwonej Gwiazdy (dwukrotnie), Order Za Służbę Ojczyźnie w Siłach Zbrojnych ZSRR III klasy, Order Czerwonego Sztandaru (Mongolia).

Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.

Źródła i ilustracje:
1. Centralne Archiwum Ministerstwa Obrony Federacji Rosyjskiej
2. Encyklopedia II wojny światowej, Warszawa 1975
3. Bohaterowie Związku Radzieckiego. Krótki słownik biograficzny, red. N. Shkadow, Moskwa 1987
4. W. Białkowski, Rokossowski – na ile Polak ?, Warszawa 1994
5. B. Potyrała, H. Szczegóła, Czerwoni marszałkowie. Elita Armii Radzieckiej 1935-1991, Zielona Góra 1997
6. W. Jegorszyn, Feldmarszałkowie i marszałkowie, Moskwa 2000
7. K. Zalesskij, Imperium Stalina. Biograficzny słownik encyklopedyczny, Moskwa 2000
8. B. Potyrała, W. Szlufik, Who is who ?. Trzygwiazdkowi generałowie i admirałowie radzieckich sił zbrojnych z lat 1940–1991, Częstochowa 2001
9. Wielka Wojna Ojczyźniana. Wojskowy słownik biograficzny, red. M.G. Vozhakin, M. Zhukovsky, T. 2, Moskwa 2006
10. K. A. Harutyunyan, Naczelny Marszałek Sił Pancernych A. Kh. Babajanyan, Erywań 2009
11. https://commanders.mil.ru/
12. http://www.sww.w.szu.pl/

Opracowanie
Bogdan Mucha