Pomnikowy platan klonolistny w Żarowie

Kolejne drzewo zgłoszone w ramach akcji Zgłoś drzewo na pomnik przyrody – ratujmy drzewa dla przyszłych pokoleń !. Tym razem Żarowska Izba Historyczna, działająca w ramach Gminnego Centrum Kultury i Sportu w Żarowie, wnioskuje o nadanie statusu pomnika przyrody, dla dorodnego okazu platana klonolistego (Platanus acerifolia) o obwodzie pnia 328 cm, który rośnie przy ul. Szkolnej 1 (nieopodal dawnego budynku szkoły ewangelickiej). Drzewo zostało posadzone najprawdopodobniej w latach 80. XIX w. (lata 1884-1886 – wiek ok. 135 lat ?). Platan (Platanus L.) to rodzaj drzew należący do rodziny platanowatych, obejmujący 6 gatunków, występujących w południowo-wschodniej Europie, Azji Mniejszej, Indiach, Meksyku i Ameryce Północnej: Platanus acerifolia (Aiton) Willd. – platan klonolistny, Platanus mexicana Moric. – platan meksykański, Platanus occidentalis L. – platan zachodni, Platanus orientalis L. – platan wschodni, Platanus racemosa Nutt. – platan kalifornijski, Platanus wrightii S.Watson – platan arizoński. Platany to okazałe drzewa o rozłożystych koronach. Ich Cechą charakterystyczną jest łuszcząca się w postaci cienkich tarczek kora. Liście 5-klapowe, podobne do liści klonu. Kwiaty niepozorne. Owoce tworzą kuliste owocostany, które na długich szypułkach, utrzymują się długo przez zimę na drzewach. Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne w parkach. Zaliczamy do nich m.in. wspomniany wcześniej Platan klonolistny (Platanus acerifolia), który jest mieszańcem międzygatunkowym pomiędzy platanem wschodnim (z Europy południowo-wschodniej) i platanem zachodnim (z Ameryki Północnej). Drzewo o szerokiej, rozłożystej koronie dorasta do 35 m.

Korowina niskiego pnia szaropopielata, łuszcząca się długimi, wąskimi płatami, po których zostają bardzo charakterystyczne seledynowożółtawe ślady o dość gładkiej fakturze. Liście ustawione skrętolegle, o dł. 12-25 cm i prawie takiej samej szerokości, 3-5-klapowe (rzadko niewyraźnie 7-klapowe), o nasadzie ściętej lub słabo sercowatej. Klapy płytko i rzadko ząbkowane. Jesienią liście przebarwiają się na kolor żółty lub żółtopomarańczowy. Kwiaty rozdzielnopłciowe, niepozorne, zebrane w gęste, kuliste główki. Kwiatostany zwisające na długich szypułkach. Owoce w formie owłosionych orzeszków, zebrane w gęste, główkowate owocostany 2 cm średnicy na długich szypułkach, rozpadają się późną jesienią lub zimą. Platan klonolistny to jedyny gatunek z rodzaju, który wytrzymuje nasze zimy, ale tylko w starszym wieku. Drzewo cechuje duża odporność na przesadzanie oraz odmładzanie, przez silne przycinanie. Drewno platana klonolistnego jest dość wytrzymałe i mocne. Do najstarszych i najbardziej okazałych drzew tego gatunku należy Platan "Olbrzym" rosnący w Chojnie (woj. Zachodniopomorskie) o obwodzie pnia 1066 cm i wysokości 35 m oraz Platan "Konstytucyjny" rosnący w Dobrzycy (woj. wielkopolskie) o obwodzie pnia 1014 cm i wysokości 37 m.

Na terenie gminy Żarów platany klonolistne (Platanus acerifolia) rosną: w Żarowie (park), Łażanach (park) oraz w Wierzbnej (park przypałacowy). Za pomniki przyrody uznane zostały cztery okazy:

Platan klonolistny (Platanus acerifolia) w Żarowie (park) – rozporządzenie Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dn. 8 sierpnia 2008 r. (Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) obwód pnia 574 cm

Platan klonolistny (Platanus arcerifolia) w Łażanach – Uchwała Rady Miejskiej w Żarowie Nr XVIII/107/2003 z dnia 29 grudnia 2013 r. – obwód pnia 460 cm

Platan klonolistny (Platanus acerifolia) w Wierzbnej – Uchwała Rady Miejskiej w Żarowie Nr XVIII/107/2003 z dnia 29 grudnia 2013 r. – obwód pnia 430 cm

Platan klonolistny (Platanus acerifolia) w Wierzbnej – Uchwała Rady Miejskiej w Żarowie Nr XVIII/107/2003 z dnia 29 grudnia 2013 r. – obwód pnia 416 cm

Źródła:
1. J. Mayer, H.-W. Schwegler, Wielki atlas drzew i krzewów, Warszawa 2007
2. B. Mucha, Ziemie Żarowska. Od prehistorii do współczesności, Żarów 2016
3. P. Zarzyński, R. Tomusiak, K. Borkowski, Drzewa Polski, Warszawa 2016
4. Rejestr pomników przyrody województwa dolnośląskiego (http://bip.wroclaw.rdos.gov.pl/)

Opracowanie
Bogdan Mucha