Spacerkiem po Żarowie: Ida und Marienhűtte

W 1842 roku, przedsiębiorstwo budowlane Carla Kulmiza zostało zaangażowane do budowy linii kolejowej Wrocław – Świebodzice. Poszukiwania kruszyw, potrzebnych do budowy, zaowocowały odkryciem w okolicach Saarau (dzisiaj Żarów) złóż gliny, kaolinu i węgla brunatnego. Kulmiz skrzętnie wykorzystał nadarzającą się okazję. Na terenie zlokalizowanym pomiędzy Żarowem i Łażanami, wybudował swoje pierwsze przedsiębiorstwa przemysłowe. Powstająca osada – Ida und Marienhűtte nazwę swą zawdzięcza hutom: szkła „Ida” oraz żelaza „Marie”, które powstały jako pierwsze.

We współczesnej nomenklaturze hutę „Ida” nazwalibyśmy zakładem doświadczalnym. To tutaj przez lata prowadzono próby zastosowania węgla brunatnego jako opału na skalę przemysłową. Niestety, wieloletnie próby zakończyły się niepowodzeniem. W latach 40-tych i 50-tych XIX wieku prowadzono również próby nad wykorzystaniem lokalnie występujących surowców mineralnych. Wyniki tychże badań były motorem decyzji o budowie zakładów materiałów ogniotrwałych oraz chemicznych. W latach osiemdziesiątych, nie przynosząca zysków, huta szkła została zlikwidowana. Na jej terenie powstała zabudowa mieszkalna.

Huta „Marie” produkowała wyroby kowalskie, głównie na potrzeby rolnictwa, przemysłu i górnictwa. Zakład ustawicznie był poddawany modernizacji. Z końcem lat 60-tych XIX wieku, po gruntownej modernizacji, huta została przekształcona w nowoczesną fabrykę maszyn – „Maschinenfabrik von C. Kulmiz G.m.b.H.” Fabryka przetrwała na rynku do roku 1926.

Sztandarową inwestycją przemysłową na terenie Ida und Marienhűtte były zakłady chemiczne. Produkcję rozpoczęto w 1858 roku. Fabryka przez blisko 150 lat pokonywała zakręty historii. Niestety nie zdołała oprzeć się tzw. reformie Balcerowicza. W 2002 roku SILESIA – ORGANIKA ogłosiła upadłość.

Dzięki niebywałym zdolnościom Carl Kulmiz szybko się bogacił. Uzyskane profity błyskawicznie reinwestował. Już na początku lat sześćdziesiątych XIX wieku ukończono budowę wspaniałej rezydencji Kulmizów w Ida und Marienhűtte. Budowlę, ze względu na swój monumentalny kształt oraz położenie na górującej nad otoczeniem skarpie, nazywano zamkiem.

Wraz z upływem czasu następował rozwój infrastruktury mieszkaniowej. Do końca wieku wybudowano sporo budynków mieszkalnych oraz kilkanaście willi. Historia Ida und Marienhűtte kończy się w 1939 roku, kiedy to formalnie osada została włączona do Żarowa. Był to zadziwiający twór administracyjny: od początku swego istnienia osada stanowiła jeden organizm z Żarowem. Wspólne władze, wspólne ulice, wspólna infrastruktura – to było za mało, aby przez blisko wiek sformalizować to co stworzyło życie.

Andrzej Bielec

W opracowaniu wykorzystano: T. Ciesielski. Żarów – historia miasta i gminy (2006 r.) i materiały własne.