Bilety systemu Edmondsona w zbiorach Żarowskiej Izby Historycznej

Kolejne pamiątki w Żarowskiej Izbie Historycznej. Tym razem jest to zbiór pięciu kolejowych biletów kartonikowych tzw. systemu Thomasa Edmondsona. Bilety datowane są są na lata 30-40. XX wieku (1 bilet niemiecki) i 80.-90. XX w. (4 bilety polskie). Zbiór kartonikowych biletów przekazał do Żarowskiej Izby Historycznej pan Roman, za co składamy mu serdeczne podziękowania. Pierwszy bilet na pociąg osobowy 3. klasy relacji: Saarau – Bad Salzbrunn (Żarów – Szczawno Zdrój). Na awersie biletu widnieje: numer biletu (8805), odległość taryfowa (29 km), cena biletu (1,20 RM – Reichsmark), polski stempel powojenny (Biuro Kontroli Dochodów). Drugi bilet na pociąg osobowy 2. klasy relacji: Wrocław Główny – Jelenia Góra (przez Żarów, Roztokę). Na awersie biletu widnieje: numer biletu (B00556), odległość taryfowa (120 km), cena biletu (19,20 zł – ulgowy 50%), otwór jako dowód uiszczenia opłaty za przejazd. Na rewersie widnieją nazwy stacji znajdujących się w tej samej odległości taryfowej: "albo Radków przez Ziębice", "albo Kamienna Góra przez Świebodzice, Marciszów". Trzeci bilet na pociąg osobowy 2. klasy relacji: Wrocław Główny – Wołów. Na awersie biletu widnieje: numer biletu (E00312), odległość taryfowa (45 km), cena biletu (7,20 zł – ulgowy 50%), otwór jako dowód uiszczenia opłaty za przejazd. Na rewersie widnieją nazwy stacji znajdujących się w tej samej odległości taryfowej: "albo Malczyce", "albo Żarów", "albo Dobroszyce", albo Poniatowice". Czwarty bilet na pociąg osobowy 2. klasy relacji: Wrocław Główny – Strzelin. Na awersie biletu widnieje: numer biletu (D00829), odległość taryfowa (40 km), cena biletu (6,40 zł – ulgowy 50%), otwór jako dowód uiszczenia opłaty za przejazd. Na rewersie widnieją nazwy stacji znajdujących się w tej samej odległości taryfowej: "albo Sobótka", "albo Imbramowice", "albo Środa Śląska Miasto", "albo Skokowa". Piąty bilet na pociąg osobowy 2. klasy relacji: Wrocław Główny – Polanica Zdrój (przez Ziębice). Na awersie biletu widnieje: numer biletu (B00501), odległość taryfowa (110 km), cena biletu (17,60 zł – 50% ulgowy), otwór jako dowód uiszczenia opłaty za przejazd. Na rewersie widnieją nazwy stacji znajdujących się w tej samej odległości taryfowej: "albo Ostrów Wielkopolski przez Odolanów", "albo Nowa Ruda przez Żarów, Świebodzice".

Bilet pierwszy na pociąg osobowy 3. klasy relacji Saarau - Bad Salzbrunn

Bilet drugi na pociąg osobowy 2. klasy relacji Wrocław Główny - Jelenia Góra przez Żarów, Roztokę

Bilet trzeci na pociąg osobowy 2. klasy relacji Wrocław Główny - Wołów

Bilet czwarty na pociąg osobowy 2. klasy relacji Wrocław Główny - Wołów

Bilet piąty na pociąg osobowy 2. klasy relacji Wrocław Główny - Polanica Zdrój przez Ziębice

====================================================

W roku 1836 niejaki Thomas Edmondson (ur.1792 – zm.1851), znalazł zatrudnienie jako zawiadowca stacji kolejowej w Milton (obecnie Brampon) na angielskiej linii łączącej Newcastle z Carlisle. Nowy pracownik szybko spostrzegł, że zatrudnieni w przedsiębiorstwie podlegli mu kasjerzy biletowi mają nie lada trudności z ręcznym wypisywaniem biletów, które są męczące, podatne na błędy oraz nieefektywne przy kontrolowaniu wpływów finansowych z kasy. Dlatego też opracował niewielki prostokątny bilet kartonikowy o wymiarach ok. 30x50/60 mm. Na jego awersie znajdowały się takie informacje jak: numer biletu (nadawany już w drukarni), nazwa stacji wydającej bilet, określenie relacji (stacja docelowa); opcjonalnie umieszczano kilka nazw stacji znajdujących się w tej samej odległości taryfowej, typ relacji („tam”, „z powrotem”, „tam i z powrotem”), cena biletu, klasa wagonu i rodzaj pociągu, odległość do stacji docelowej (odległość taryfowa), rodzaj taryfy (normalna, ulgowa, specjalna np. bilet wycieczkowy), oznaczenie godzin ważności biletu. Rewers biletu Edmondsona zawierać mógł: informacje o przepisach, na podstawie których odbywa się podróż, informacje o ograniczeniach ważności biletu oraz dodatkowe nazwy stacji kolejowych znajdujące się w tej samej odległości taryfowej. Ponieważ zarząd kolei Newcastle – Carlisle nie wykazał zainteresowania nową formą biletu, Edmondson zainteresował swoim pomysłem władze linii kolejowej Manchester – Leeds, które zatrudniły go na stanowisko głównego księgowego. W trzy lata później system biletów Edmondsona został oficjalne wprowadzony we wszystkich kasach na całej linii. W 1841 roku wynalazca zrezygnował z pracy na kolei i otworzył w Manchesterze własną firmę, która drukował bilety oraz wytwarzała dodatkowe wyposażenie do ich sprzedaży w postaci tzw. ternionów (specjalna szafa przeznaczona do przechowywania w kolejowej kasie biletowej wydrukowanych wcześniej biletów kartonikowych) oraz komposterów lub metalowych stempli (służące do datowania wydawanych biletów). 

Thomas Edmondson (1792-1851) - wynalazca biletów kartonikowych

Ternion, czyli szafa służąca do przechowywania biletów systemu Edmondsona

Komposter służący do odbijania daty na biletach kartonikowych

Od chwili wynalezienia i wprowadzenia w 1839 roku przez blisko 150 lat bilety systemu Edmondsona były podstawowym typem biletów wykorzystywanych przez wiele zarządów kolei na całym świecie. Obecnie bilety tego typu używane są m.in. na szwajcarskiej kolei RhB. W Polsce w latach 1919-1939, bilety kartonikowe drukowane były na różnokolorowych kartonikach: żółte – I klasa, zielone – II klasa, brunatne – III klasa, szare – IV klasa. Pionowa czerwona kreska oznaczała bilet na pociąg pospieszny. Przyjęty był również zwyczaj przecinania na pół biletu wydawanego według taryfy ulgowej.Po wojnie bilety drukowano na szarym kartonie w różnych odcieniach, choć zdarzały się też zielone, różowe, białe. W pewnym okresie bilety „tam i na powrót” były białe z szaro-fioletowymi dwoma pionowymi pasami na brzegach awersu. W tej samej formie były wydawane bilety dodatkowe – np. miejscówki, dopłaty (do wyższej klasy pociągu / wagonu), bilety na przewóz bagażu i bilety peronowe. W przypadku gdy w kasie nie było biletu dla żądanej relacji, kasjer wypisywał bilet blankietowy.

Kartonikowy system biletów Edmondsona oraz wyposażenie niezbędne do ich sprzedaży zostało wycofane z zarządów kolei na przełomie lat 80 i 90-tych XX wieku. Zastąpiły je bilety drukowane w dukarkach. Jedną z ostatnich stacji PKP, na której wydawano bilety kartonikowe była Lipowa Tucholska (linia Maksymilianowo - Gdynia), gdzie można je było kupić do sierpnia 2002.

Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript..

Opracowanie
Bogdan Mucha