Sowiecki snajper Nikołaj Stiepanowicz Wiedernikow "Szybka Śmierć" na froncie pod Żarowem

Słowo „Snajper” pochodzi od angielskiego pojęcia „polować na bekasy” (ang. „snipe shooting”) lub „strzelać z ukrycia” (ang. snipe). Anglicy uważali bowiem, że ten, kto jest w stanie podejść, a następnie trafić w małego i płochliwego bekasa, jest w stanie trafić we wszystko. Bekas jest ptakiem bardzo czujnym, którego trudno podejść, spłoszony wzbija się w powietrze po spiralnym torze – stąd wielką sztuką jest w niego trafić, a na miano łowcy bekasów (ang. sniper) mogą pozwolić sobie tylko nieliczni. W literaturze przedmiotu wskazuje się, że pojęcie „sniper” pojawiło się pierwszy raz w 1773 roku w liście angielskiego żołnierza stacjonującego w Indiach. Natomiast jako oznaczenie wybornego strzelca, który z ukrytego stanowiska likwiduje wybrane cele, pojawiło się w 1824 roku. Masowe użycie snajperów przypada na okres I wojny światowej, gdy Niemcy w ramach mobilizacji skierowali myśliwych (lub inne osoby umiejące skutecznie strzelać z broni długiej jeszcze przed wojną) specjalnie do eliminacji żołnierzy wroga. Do momentu schwytania jednego z niemieckich strzelców wyborowych na wiosnę 1915 roku, poważne straty wśród oficerów francuskich – a niekiedy zagładę całych plutonów – przypisywano zabłąkanym kulom. W czasie drugiej wojny światowej snajperzy zaangażowani byli przez obie strony do zadawania śmiertelnych ciosów. Wśród najbardziej znanych byli m.in.: Simo Häyhä i Sulo Kolkka (Finlandia), Ludmiła Pawliczenko, Iwan Sidorenko i Wasilij Zajcew (ZSRR), C. Shore i Harry Furness (Wielka Brytania), Sepp Allerberger (Niemcy).

Posiadającym najwięcej potwierdzonych trafień, był wspomniany Fin Simo Häyhä, który podczas wojny zimowej używając fińskiej wersji karabinu Mosin-Nagant M28, zastrzelił 542 żołnierzy sowieckich, używając jedynie standardowych przyrządów celowniczych. W książce pt. Snajperzy II wojny światowej możemy przeczytać: … W jednej z pierwszych swoich akcji otrzymał rozkaz zlikwidowania sowieckiego snajpera, który zdążył już zabić trzech fińskich dowódców plutonów i podoficera. Przyjmując wyzwanie, Häyhä zaprezentował całą swoją cierpliwość i skrupulatne przygotowania, które stały się jego znakiem firmowym. Po wyszukaniu odpowiedniego stanowiska strzeleckiego pozostał niemal w bezruchu, owijając się ciepło w strój maskujący i prowadząc obserwacje przez przyrządy celownicze karabinu. Kilka godzin później, kiedy się nieco ściemniło i dzień dobiegał końca, pojawiła się wyczekiwana możliwość. Odbłysk słońca w lunecie na sekundę zdradził pozycję celu i Häyhä dostrzegł Rosjanina, dość nieostrożnie podnoszącego się z ukrycia, niewątpliwie przekonanego, że zapadający zmrok nie skrywa żadnego niebezpieczeństwa. Jeden strzał w głowę z karabinu snajpera dowiódł, jak bardzo mylne było to przeświadczenie.

Podczas II wojny światowej w okolicach Żarowa walczył inny równie znany snajper sowiecki – Nikołaj Stiepanowicz Wiedernikow. Urodził się 18 czerwca 1925 w miejscowości Tatiszlinski w Baszkirii i w chwili wybuchu wojny pomiędzy Niemcami i ZSRR miał 16 lat. Do Armii Czerwonej wstąpił w 1943 roku. Wyróżnił się w sierpniu 1944 roku, kiedy po przeprawieniu się przez Wisłę utrzymał przyczółek „Dorotkin”, pozwalając się zbliżyć się napastnikom na bliską odległość i zabijając z karabinu maszynowego ok. 150 niemieckich żołnierzy i oficerów. Znany był jednak przede wszystkim jako świetny snajper. Ze względu na skuteczność otrzymał przydomek… „Szybka Śmierć”. Znad Wisły szlak bojowy zawiódł Wiedernikowa na Dolny Śląsk, na teren obecnego powiatu świdnickiego.

Nikołaj Stiepanowicz Wiedernikow (1925-2011)

W dniach od 13 do 20 lutego 1945 roku, radziecka 273. dywizja strzelecka podczas walk w okolicy Żarowa i o Strzegom (powiat świdnicki) straciła 59 zabitych i 142 rannych żołnierzy. Utracono jedno działo kaliber 76 mm i trzy działa kaliber 122 mm. Zniszczono jednak 4 niemieckie czołgi, 4 działa pancerne, 2 transportery piechoty. Przejęto 16 zaprzęgów konnych i 38 koni. Niemcy stracili w walce 1550 zabitych i rannych oraz 407 wziętych do niewoli jeńców. 273. dywizja strzelecka, została następnie przesunięta do walk o Festung Breslau.

Żołnierzem 969. pułku strzeleckiego z 273. dywizji strzeleckiej walczącej w okolicach Żarowa i Strzegomia był wspomniany wcześniej starszy sierżant Nikołaj Wiedernikow. Według informacji zachowanych w sowieckich archiwach, między 14 a 18 lutego 1945 roku w bezpośrednich walkach w pobliżu Żarowa oraz o Strzegom wyeliminował łącznie około kompanii żołnierzy niemieckich i unicestwił 2 stanowiska karabinów maszynowych, odpierając 8 ataków niemieckich na jego pozycję. Jako snajperowi do końca wojny potwierdzono mu pewne wyeliminowanie ok. 300 żołnierzy wroga. Został odznaczony Medalem Złotej Gwiazdy Bohatera ZSRR (nr 8642, 27.06.1945), dwukrotnie Orderem Lenina, Orderem Czerwonego Sztandaru (19.08.1944), Orderem Wojny Ojczyźnianej I stopnia (6.04.1945), Orderem Chwały II i III stopnia (22.10.1944, 5.05.1945), Medalem „Za odwagę” (12.02.1944) i wieloma innymi. Po wojnie Wiedernikow został zdemobilizowany w stopniu starszyny (najstarszy stopień w Armii Czerwonej w grupie sierżantów) i osiadł w Permie, gdzie pracował jako operator kombajnu, brygadzista brygady upraw polowych i inżynier bezpieczeństwa w stadninie koni. Pod koniec życia przeprowadził się do miejscowości Czernuszka koło Permu, gdzie zmarł 29 grudnia 2011 roku.

Pomnik oraz grób Wiedernikowa w Czernuszce koło Permu, fot. Andriej Goshjev

Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript..

Źródła:
1. Dziennik akcji bojowych 273. dywizji strzeleckiej, 1945 r. (Журнал боевых действий 273 сд, Центральный архив Министерства обороны Российской Федерации - ЦАМО РФ), в г. Подольск (Centralne Archiwum Ministerstwa Obrony Federacji Rosyjskiej, Podolsk)
2. Н. А. Козлова, История Чернушинского района: Материалы к урокам по историческому краеведению / под общ. ред. к.и.н. Н. Д. Волошина.— Пермь: Пермское кн. изд-во, 2006
3. M. Pegler, Dzieje snajperów. Od roku 1914 do czasów najnowszych, Warszawa 2009
4. Snajperzy II wojny światowej. Seria: Sekrety historii, Warszawa 2017
5. https://www.strzelecka.net/
6. https://warheroes.ru/
7. http://www.chernadm.ru

Opracowanie:
Bogdan Mucha & Andrzej Dobkiewicz