Karta Repatriacyjna mieszkanki Łazan

Na przełomie lat 30. i 40. XX wieku, miały miejsce trzy duże fale przesiedleń Polaków z Kresów Wschodnich, czyli dawnego wschodniego pogranicza Polski, funkcjonującego w okresie międzywojennym i dawniej jako części polskiego terytorium państwowego, a obecnie stanowiące fragmenty obszarów państwowych Ukrainy, Białorusi i Litwy. Pierwsza fala wspomnianych przesiedleń miała miejsce w latach 1935-1938 i związana była z likwidacją polskich regionów autonomicznych: Marchlewszczyzny (Polski Rejon Narodowy im. Juliana Marchlewskiego, utworzony w obwodzie wołyńskim Ukraińskiej SSR w 1925 r.) i Dzierżowszczyzny (Polski Rejon Narodowy im. Feliksa Dzierżyńskiego, utworzony w obwodzie mińskim Białoruskiej SSR w 1932 r.), oraz w okresie tzw. operacji polskiej NKWD z lat 1937-1938 i wymierzonej przede wszystkim w Polaków (wg źródeł w jej trakcie skazano 139835 osób, 111091 zamordowano strzałem w tył głowy, 28744 skazano na pobyt w łagrach, ponad 100000 deportowano do Kazachstanu i na Syberię). Druga fala przesiedleń miała miejsce w latach 1940-1941 i zaznaczyła się czterema wielkimi sowieckimi akcjami deportacyjnymi Polaków z Kresów. W ich rezultacie na na wschód trafiło co najmniej 330-400000 osób. Trzecia fala masowych przymusowych przesiedleń ze wschodnich terenów II Rzeczypospolitej w nowe powojenne granice Rzeczpospolitej Polskiej miały miejsce w latach 1944-1946 i przeprowadzone zostały w wyniku zawarcia tzw. układów republikańskich (1944) pomiędzy Polskim Komitetem Wyzwolenia Narodowego (PKWN) a trzema republikami ZSRR (Białoruską SSR, Ukraińską SSR, Litewską SSR).

W ich rezultacie przesiedlono z Litewskiej SSR – ok. 150000, z Ukraińskiej SSR ok. 752100, Białoruskiej SSR – ok. 226300 Polaków. Wedle danych statystycznych w latach 1947-1955, na terytorium Związku Radzieckiego, nadal przybywało od kilkuset tysięcy do miliona osób narodowości polskiej. W 1955 roku w okresie „odwilży” po śmierci Stalina, rząd ZSRR pod przewodnictwem Nikity Chruszczowa zainspirował kampanię powrotu więźniów politycznych przetrzymywanych w łagrach do ich krajów macierzystych. Akcja objęła także przytrzymywanych w ZSRR Polaków, a także ludność zamieszkałą na dawnych Kresach Wschodnich II RP, która nie została stamtąd przesiedlona w latach 1944-1946. Ostateczne tzw. „porozumienie repatriacyjne” zawarte został pomiędzy Rzeczpospolitą Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich w dniu 25 marca 1957 roku. Przewidywało ono przesiedlenie wszystkich osób, które przed 17 września 1939 posiadały obywatelstwo polskie oraz ich współmałżonków i dzieci. W efekcie przeprowadzonej drugiej fali wysiedleń ludności polskiej z Kresów Wschodnich w latach 1955-1959, do PRL przesiedlono łącznie 223241 osób (z Ukraińskiej SSR – 76059 osób, z Białoruskiej SRR – 100630 osób, z Litewskiej SSR – 46552 osoby). Przesiedleńców kierowano głównie na ziemie zachodnie i zatrudniano w Państwowych Gospodarstwach Rolnych. Oficjalnie mieszkańców Kresów Wschodnich, których po II wojnie światowej przymusowo wysiedlano z ich ziem ojczystych i osadzano na tzw. Ziemiach Odzyskanych, propaganda rządowa PRL, nazywała „Repatriantami”.

Poniżej prezentujemy Kartę Repatriacyjną pani Marii Brandys, która w ramach ww. akcji wysiedlenia ludności polskiej, w czerwcu 1958 roku została przesiedlona z terenu Litewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej do ówczesnych Łazan w Gromadzie Żarów-Mrowiny, pow. Świdnica, woj. wrocławskie. Kartę do zbiorów Żarowskiej Izby Historycznej przekazał pan Zbigniew. Składamy Serdeczne Podziękowania.

Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.

Źródła:
● N. Iwanow, Pierwszy naród ukarany. Polacy w Związku Radzieckim 1921-1939, Warszawa-Wrocław 1991
● Przesiedlenie ludności polskiej z Kresów Wschodnich do Polski 1944-1947. Wybór dokumentów, Warszawa 2000
● Z.J. Winnicki, „Druga repatriacja” z BSSR, https://kresy24.pl/druga-repatriacja-z-bssr/ dostęp 13.03.2023
● A. Вялікі, Białoruś – Polska w XX wieku. Nieznana repatriacja 1955-1959, Mińsk 2007
● Wielki terror: operacja polska 1937–1938, t. 1–2, Warszawa 2010
● Marek A. Koprowski, Na gruzach Marchlewszczyzny, Biały Dunajec - Ostróg 2014
● Zbiory Żarowskiej Izby Historycznej

Opracowanie
Bogdan Mucha