Bolesław Kostecki - uczestnik wojny polsko-bolszewickiej

11 listopada 2021 roku podczas obchodów Narodowego Święta Niepodległości, na cmentarzu komunalnym w Żarowie, odbyła się uroczystość odsłonięcia pomnika (nagrobka) chorążego Bolesława Kosteckiego – byłego mieszkańca Żarowa, uczestnika Walk o Niepodległość Ojczyzny w latach 1918-1921, żołnierza Armii Hallera oraz II Korpusu Polskiego gen. Andersa. Sylwetkę bohatera przybliżyła wówczas dr Katarzyna Pawlak-Weiss – Naczelnik Oddziałowego Biura Edukacji Narodowej IPN – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu we Wrocławiu: Chorąży Bolesław Kostecki zasłużył się niewątpliwie w odzyskanie przez Polskę niepodległości ponieważ był weteranem walk o niepodległość z lat 1918-1921. Urodził się w Kałuszu w powiecie stanisławowskim na naszych Kresach Wschodnich, tam ukończył szkołę, następnie gimnazjum w Stanisławowie. W wieku 20 lat został powołany do wojska austriackiego i tam walczył na froncie południowym, gdzie był trzykrotnie ranny i trafił do niewoli włoskiej. Po wyjściu z niewoli trafił do wojsko generała Hallera, walczył u Jego boku w Jego Armii. Następnie po powrocie do Polski brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej.

Swój udział w walkach zakończył 31 stycznia 1921 roku. Następnie skończył seminarium nauczycielskie i podjął pracę w szkole powszechnej – męskiej w rodzinnym Kałuszu. Na początku II wojny światowej został aresztowany przez Sowietów w Stanisławowie i skazany na 5 miesięcy więzienia. Stamtąd wysłano do w głąb Rosji, następnie na Syberię, gdzie po podpisaniu układu Sikorski-Majski wraz z Armią gen. Andersa wyruszył w długą podróż poprzez Rosję, Irak, Palestynę, Egipt. Trafił do Włoch, gdzie walczył pod Monte Cassino.

Bolesław Kostecki
(1895-1979)

Dzięki zachowanej dokumentacji wojskowej (CAW, Komenda Uzupełnień, Zeszyt Ewidencyjny 09898) dotyczącej chorążego Bolesława Kosteckiego, dziś możemy zgłębić wiedzę dotyczącą udziału tej osoby w wojnie polsko-bolszewickiej z lat 1919-1921. Wedle zapisów były mieszkaniec Żarowa, pełnił służbę (przez 1 miesiąc bezpośrednio na froncie) w tzw. Grupie Operacyjnej płk. Rybaka, biorąc zapewne udział w zaciekłych walkach o przyczółek na Dnieprze podczas wyprawy kijowskiej (przełom maja i czerwca 1920 roku).

 Dokumentacja potwierdzająca udział Bolesława Kosteckiego w wojnie polsko-bolszewickiej
w Grupie Operacyjnej płk. Rybaka (Centralne Archiwum Wojskowe - teczka Bolesław Kostecki, Zeszyt Ewidencyjny 09898)

Grupa pułkownika Józefa Rybaka, jako związek taktyczny Wojska Polskiego, zorganizowana została w kwietniu 1920 roku tuż przed ofensywą wojsk polskich na Ukrainie. Dowództwo utworzone zostało z formującego się w Toruniu sztabu Armii Rezerwowej, która miała stanowić odwód wyższych dowództw do użycia na froncie w razie potrzeby. Wyznaczone do składu grupy oddziały nie stanowiły wcześniej jednolitej struktury organizacyjnej. 17 kwietnia 1920 roku szkielet grupy stanowiły: dowództwo grupy, 1. Brygada Strzelców Podhalańskich, 41. Pułk Piechoty, 7. Brygada Jazdy ( w składzie: 1. Pułk Szwoleżerów, 17. Pułk Ułanów, Pułk Jazdy Tatarskiej, 1/1 Dywizjonu Artylerii Konnej, 1/7 Dywizjonu Artylerii Konnej). Grupa wchodziła w skład 3. Armii generała Edwarda Rydza-Śmigłego.

25 kwietnia 1920 roku Wojsko Polskie oraz armia Ukraińskiej Republiki Ludowej rozpoczęły ofensywę tzw. Wyprawę Kijowską. Oddziałami polskimi rozciągniętymi od Mozyrza do Olewska (w/w grupa operacyjna) dowodził pułkownik Józef Rybak, od Olewska do Połonnego dowodził gen. Edward Rydz-Śmigły, nad jednostkami na linii od Połonnego do Płoskirowa, dowództwo pełnił gen. Antoni Listowski (2. Armia), a od Płoskirowa do granicy z Rumunią gen. Wacław Iwaszkiewicz-Rudoszański (6. Armia).

Walki o przedmoście kijowskie, wg gen. T. Kutrzeba, Wyprawa Kijowska 1920

Z dniem 4 maja 1920 roku Armia Czerwona rozpoczęła odwrót z Kijowa, do którego wkroczyły oddziały Wojska Polskiego. Doszło do walk na moście przez Dniepr, lecz po krótkiej wymianie ognia 6. Pułk Piechoty Legionów (1 Dywizja Piechoty Legionów) oraz 59. i 60. Pułk Piechoty Wielkopolskiej (15. Dywizja Piechoty) przeszły przez rzekę i zajęły lewobrzeżny przyczółek sięgający 15 km w głąb terytorium wroga (do miejscowości Browary). Zacięte walki trwały tam od 9 maja do 13 czerwca 1920 roku. Przyczółek został obroniony. Wojsko Polskie (Grupa Operacyjna płk. Józefa Rybaka – pułki I Brygady Górskiej oraz 41. Pułk Piechoty) opuściło go z chwilą odwrotu armii polskiej przed przeważającymi silami Armii Czerwonej, która rozpoczęła ofensywę w dniu 26 maja 1920 roku. Z dniem 18 czerwca 1920 roku Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego zmieniło podporządkowanie Grupy płk. Rybaka, przekazując ją pod rozkazy gen. Władysława Sikorskiego, dowódcy Grupy Poleskiej.

Generał Józef Rybak (1882-1953). Podczas wojny polsko-bolszewickiej dowodził Grupą Operacyjną

Generał Wojska Polskiego Józef Rybak, ur. w 1882 roku w Delatynie w ówczesnym powiecie nadwórniańskim Królestwa Galicji i Lodomerii, w rodzinie Leona, lekarza, i Emilii z Goeblów. Po ukończeniu niższego gimnazjum niemieckiego w Bielsku, od 1897 roku rozpoczął naukę w Szkole Kadetów Artylerii w Wiedniu. W 1901 roku otrzymał promocję oficerską (chorążego) i przydział najpierw do 1. Pułku Artylerii Korpuśnej w Krakowie, a następnie, już w stopniu podporucznika, do Sarajewa do baterii górskiej. W latach 1905-1907 był słuchaczem w Szkole Wojennej Sztabu Generalnego w Wiedniu. Po jej ukończeniu i awansie na porucznika został najpierw oficerem Sztabu Generalnego w Dyrekcji Artylerii Komendy Wojskowej w Zadarze w Dalmacji, później szefem sztabu twierdzy w Mostarze. W 1908 roku rozpoczął pracę w Wiedniu w Biurze Kolejowym Sztabu Generalnego, które zajmowało się sprawami transportu i zaopatrzenia armii. 1 marca 1909 roku mianowany został szefem Oddziału II wywiadowczego w Komendzie I Korpusu w Krakowie. W maju 1911 roku po kolejnym awansie na kapitana Sztabu Generalnego, został mianowany również szefem oddziału III (operacyjnego) w tejże Komendzie. 20 lipca 1914 roku powierzono mu funkcję delegata Sztabu Generalnego i Naczelnej Komendy Armii przy oddziałach strzeleckich.

Po wybuchu wojny, 2 sierpnia 1914 roku za zgodą przełożonych jako oficer prowadzący agenta wywiadu Józefa Piłsudskiego wydał mu zgodę na przeprowadzenie mobilizacji Związku Strzeleckiego i Polskich Drużyn Strzeleckich. Dwa tygodnie później został początkowo szefem oddziału II (informacyjnego) sztabu 1. Armii gen. V. Dankla w okresie walk w Królestwie Polskim, a wkrótce pełnił funkcje zastępcy szefa sztabu i szefa sztabu w dywizjach piechoty 57. i 59. działających w Czarnogórze, na froncie włoskim w Tyrolu, na froncie rosyjskim w rejonie Kołomyi i na Bukowinie. 1 sierpnia 1917 roku został zastępcą szefa sztabu Generała-Gubernatora w Lublinie. Koniec wojny światowej zastał go, w stopniu podpułkownika, na stanowisku szefa sztabu 58. Dywizji Piechoty, stacjonującej na froncie włoskim nad Piawą.

Po rozpadzie Cesarstwa Austro-Węgier został szefem Polskiej Wojskowej Komisji Likwidacyjnej przy austriackim Ministerstwie Wojny w Wiedniu. 10 grudnia 1918 roku przybył do Warszawy i po miesiącu na krótki okres objął funkcję szef Oddziału VI Informacyjnego Sztabu Generalnego. 10 marca 1919 roku mianowany został szefem Departamentu I Mobilizacyjno-Organizacyjnego Ministerstwa Spraw Wojskowych. 10 marca 1920, w ramach reorganizacji ministerstwa, powierzono mu stanowisko szefa Oddziału I Organizacyjno-Mobilizacyjnego Sztabu Ministerstwa Spraw Wojskowych.

15 kwietnia 1920 roku jako pułkownik Sztabu Generalnego, został wyznaczony na dowódcę grupy operacyjnej swego imienia i brał udział w wyprawie na Kijów w składzie 3. Armii (kwiecień-lipiec) dowodzonej najpierw przez marszałka Józefa Piłsudskiego, następnie przez gen. Edwarda Rydza-Śmigłego. Grupa pułkownika Rybaka zajęła Owrucz i Malin, a później broniła przyczółka mostowego w Kijowie. W okresie zwycięskich walk bitwy warszawskiej i pościgu w bitwie niemeńskiej płk Józef Rybak był szefem sztabu 4. Armii (lipiec-październik).

Po zakończonej wojnie, 31 stycznia 1921 roku otrzymał nominację na szefa Biura Ścisłej Rady Wojennej, a 13 grudnia tego roku mianowano go I zastępcą szefa Sztabu Generalnego. Na tym stanowisku 3 maja 1922 roku został generałem brygady. 4 sierpnia 1924 roku objął stanowisko dowódcy Okręgu Korpusu nr IX w Brześciu nad Bugiem, na którym 1 grudnia tego roku awansował na generała dywizji. 31 lipca 1926 roku Prezydent RP Ignacy Mościcki zwolnił go ze stanowiska dowódcy okręgu korpusu i mianował inspektorem armii z siedzibą w Warszawie. 10 sierpnia 1930 roku prezydent RP zwolnił go ze stanowiska inspektora armii i przeniósł do dyspozycji ministra spraw wojskowych z zachowaniem dotychczasowego dodatku służbowego. Z dniem 31 grudnia 1930 roku przeniesiony został, na własną prośbę, w stan spoczynku. Odtąd zajął się pracą we własnym gospodarstwie pod Brześciem. W kilka dni po wybuchu powstania warszawskiego gen. Józef Rybak został aresztowany przez Niemców i przetransportowany do obozu w Pruszkowie. Wydostał się stamtąd we wrześniu tego roku i po krótkim pobycie w Białaczowie w Radomskiem przedostał się do Krakowa, gdzie mieszkał jego brat. W lutym 1945 roku zgłosił się do Wojaka Polskiego, ale z powodu wieku nie został przyjęty. Później prowadził w Krakowie warsztat ślusarski. Zmarł 8 maja 1953 roku w Krakowie. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim.

Odznaczony: Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari, Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, Krzyż Walecznych (dwukrotnie), Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921, Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości, Odznaka Pamiątkowa Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych, Krzyż Wielki Orderu Świętego Sawy (Jugosławia), Order Krzyża Wolności III klasy (Estonia), Krzyż Kawalerski Orderu Legii Honorowej (Francja).

Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.

Źródła i ilustracje:
● Centralne Archiwum Wojskowe (teczka Bolesław Kostecki, Zeszyt Ewidencyjny 09898)
● J. Stachiewicz, Działania zaczepne 3. Armii na Ukrainie, Studia operacyjne z historii wojen polskich 1918-1921, T.I, Wojskowy Instytut naukowo-Wydawniczy, Warszawa 1925
● T. Kutrzeba, Wyprawa kijowska 1920 roku, Warszawa 1937
● P. Stawecki, Protokoły z przesłuchania generała Rybaka, Dzieje Najnowsze, Rocznik XXIV, 1992, 4, str. 85-115
● P. Stawecki, Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918–1939, Warszawa 1994
● L. Wyszczelski, Kijów 1920, Warszawa 2008
● L. Wyszczelski, Kampania ukraińska 1920 roku, Warszawa 2009
● J.S. Wojciechowski, Przyczółek Kijów, Warszawa 2022
● https://ipn.gov.pl/

Opracowanie
Bogdan Mucha