„Pancerna pięść”, czyli niemiecki bezodrzutowy granatnik przeciwpancerny w użyciu na linii frontu pod Żarowem w 1945 r.

W roku 1942 powstał prototyp niemieckiego pocisku Faustpatrone (niem. nabój pięściowy). Była to głowica o ładunku kumulacyjnym osadzonym na krótkiej rurze i miotana ładunkiem prochowym. Doskonałe wyniki balistyczne spowodowały opracowanie bezpiecznego sposobu wystrzeliwania głowicy. Na przełomie 1942 i 1943 roku pojawiło się ostateczne rozwiązanie: przedłużono rurową wyrzutnię, skonstruowano mechanizm odpalający wraz z prostym celownikiem oraz pociskiem nadkalibrowym stabilizowanym brzechwami ze sprężynującej, miękkiej blachy, które rozwijały się po wystrzeleniu. W ten sposób powstał tzw. Panzerfaust ("Pancerna Pieść"), tani i łatwy w produkcji oraz prosty i skuteczny w użyciu, czyli niemiecki bezodrzutowy granatnik przeciwpancerny jednorazowego użytku.

Pierwsze serie Panzerfaust "klein" i Panzerfaust 30, opracowane zostały przez zespół konstruktorów pod kierownictwem dr inż. Heinricha Langweilera z zakładów Hugo Schneider A.G. (HASAG) w Lipsku. Egzemplarze tych serii trafiły na front w połowie 1943 roku. Oba modele odróżniał jedynie kaliber głowicy i zdolność przebicia pancerza. Ładunek kumulacyjny w głowicy wykonany był z heksolitu (mieszaniny trotylu i heksogenu), którego efekt kumulacyjny dodatkowo wzmagała wkładka o odpowiednim, stożkowym kształcie, wykonana z miękkiej blachy (miedzi, ze względu na koszty, nie stosowano). Dla polepszenia własności aerodynamicznych głowica miała czepiec balistyczny, detonowana była prostym zapalnikiem bezwładnościowym, uderzającym w spłonkę osadzoną w małym ładunku pobudzającym Zündladung 34. Zapalnik był dodatkowo zabezpieczony (przed przypadkowym zadziałaniem) przez spiralną sprężynę, a cały ww. zespół znajdował się za ładunkiem kumulacyjnym. Rurowa wyrzutnia wykonana była z miękkiej stali i była trwale połączona z mechanizmem odpalającym i celownikiem. Wewnątrz rury umieszczano tekturowy pakiet z prochem – ładunkiem miotającym. Koniec rury zatkany był kartonową pokrywką, zabezpieczającą przed przypadkowym zapchaniem przewodu wyrzutni – przy strzale wyrzucało go ciśnienie gazów prochowych. Mechanizm odpalający składał się z iglicy ze sprężynką, przycisku spustowego, bezpiecznika, nadto dźwigni napinającej, będącej zarazem celownikiem. Działanie bezpiecznika polegało na zasłonięciu kanału ogniowego wiodącego od spłonki do ładunku prochowego. Jeśli tuleja bezpiecznika została przekręcona o 1/4 obrotu, odsłaniał się kanał ogniowy. Panzerfaust klein produkowano od października 1943 roku do początku 1945 roku. Łącznie wyprodukowano 1 542 200 egzemplarzy (z tego do końca 1943 roku wyprodukowano 227 000 egzemplarzy). Panzerfaust 30 produkowany był seryjnie od października 1943 roku do sierpnia 1944 roku.

Pzf. klein – masa: 1,47 kg, długość całkowita: 98,5 cm, długość rury: 80 cm, średnica rury: 2,8 cm, średnica głowicy: 10 cm, masa głowicy: 0,68 kg, masa materiału wybuchowego: 0,4 kg (mieszanka trotyl + heksogen), masa ładunku miotającego: ok. 55 g, zapalnik: Rückstoßzünder FPZ 8001/Rückstoßzünder FPZ 8002, prędkość początkowa: ok 28 m/s, donośność: praktyczna 30 m, przebijalność pancerza: 1,4 cm

Pzf. 30 – masa: 5,2 kg, długość całkowita: 1,04 m, długość rury: 80 mm, średnica rury: 4,4 cm, średnica głowicy: 14 cm, masa głowicy: 2,9 kg, masa materiału wybuchowego: 1,7 kg (mieszanka trotyl + heksogen), masa ładunku miotającego: ok. 95 g, zapalnik: Rückstoßzünder FPZ 8001/Rückstoßzünder FPZ 8002, prędkość początkowa: ok. 30 m/s, donośność: praktyczna 30 m, przebijalność pancerza: 2,2 cm

Panzerfaust klein

Panzerfaust 30

Kolejne modele Panzerfausta, odpowiednio: 60, 100, 150, różnił kaliber głowicy i wielkość ładunku miotającego. Konstrukcja i mechanizm nie ulegały istotnym zmianom, z racji wzrastania zasięgu broni modyfikacjom ulegały nastawy celowników. Jedynie we wzorze 150 wprowadzono (początek 1945 roku) wielokrotne użycie wyrzutni rurowej. Osiągnięto to przez umieszczenie ładunku miotającego w głowicy oraz przez wzmocnienie rury. Model ten nie wszedł jednak do uzbrojenia z powodu problemów z transportem. Panzerfaust 60 m produkowany był seryjnie od września 1944 roku do końca wojny. Szanse trafienia w cel odległy o 60 metrów szacowano na 75-80%, natomiast przy odległości 80 metrów spadały one do 25-30%. Panzerfaust 100 m, produkowany był od listopada 1944 roku do końca wojny.

Pzf. 60 – masa: 6,8 kg, długość całkowita: 1,04 m, długość rury: 80 cm, średnica rury: 5 cm, średnica głowicy: 15 cm, masa głowicy: 3,06 kg, masa materiału wybuchowego: 1,7 kg (mieszanka trotyl + heksogen), masa ładunku miotającego: ok. 135 g, zapalnik: Rückstoßzünder FPZ 8002, prędkość początkowa: ok. 45 m/s, donośność: praktyczna: 60 m, przebijalność pancerza: 2,2 cm

Pzf. 100 – masa: 6,8 kg, długość całkowita: 80 mm, średnica rury: 5 cm, średnica głoicy: 15 cm, masa głowicy: 2,9 kg, masa materiału wybuchowego: 0,8 kg (mieszanka trotyl + heksogen), masa ładunku miotającego: ok. 190 g, zapalnik: Rückstoßzünder FPZ 8003, prędkości początkowa: ok. 60 m/s, donośność: praktyczna 100 m, przebijalność pancerza: 2,0 cm

Pzf. 150 – masa: 7 kg, długość rury: 80 cm, średnica rury: 5 cm, średnica głowicy: 10,5 cm, masa głowicy: 3 kg, masa materiału wybuchowego: 0,9 kg (mieszanka trotyl + heksogen), masa ładunku miotającego: ok. 190 g, prędkość początkowa: ok. 85 m/s, donośność: praktyczna 150 m, przebijalność pancerza: 3,6 cm

Panzerfaust 60

Panzerfaust 100

Panzerfaust 150

Instrukcje obsługi Panzerfaust 60 i Panzerfaust 100

W kwietniu 1945 roku na linii Czerńczyce-Żarów (linia 24 km długości) 208. dywizja piechoty: 309., 337., 338. pułk piechoty, uzbrojona była w 350 panzerfustów. Z kolei na linii Żarów-Zagórze Śląskie (linia 25 km długości) 359. dywizja piechoty – 947., 948., 949. pułk piechoty, uzbrojona była 420 panzerfustów. Źródła rosyjskie wielokrotnie wspominają ponadto o bojowym użyciu panzerfaustów przez jednostki niemieckie na linii frontu w pobliżu Żarowa. Spośród wielu wzmianek, godne uwagi są te z ostatnich dni II wojny światowej. Dokument spisany 1 maja 1945 r. (godz. 18:00) w sztabie 225 dywizji strzeleckiej w Osieku informuje, że z pozycji niemieckich rejonie Łażan wystrzelono 11 panzerfaustów. Z kolei dokument spisany 2 maja 1945 r. (godz. 18:00) w sztabie 225 dywizji strzeleckiej w Osieku informuje, że z pozycji niemieckich w okolicy Żarowa i Tarnawy (wzniesienie 191,0 m) oraz z Góry Krukowskiej (239,0 m) wystrzelono 19 panzerfaustów. Użycie w walce "pancernej pięści" potwierdzają także dokumenty z 3 i 4 maja 1945 roku.

Dokument sztabu 21. Armii z dnia 28.04.1945 r.

Dokument sztabu 225. dywizji strzeleckiej z dnia 1.05.1945 r.

Dokument sztabu 225. dywizji strzeleckiej z 2.05.1945 r.

Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.. 

Źródła:
• Instrukcja D 560/3 „Pzf – 60 m. Die Panzerfaust”, 1944 r.
• Instrukcja D 560/4 „Pzf – 100 m. Die Panzerfaust”, 1944 r.
• Dokument sztabu 21. Armii z dn. 28.04.1945 r. (Серия "В" 33, Зкз. No. 1), ЦАМО РФ Подолск/Москва
• Dokument sztabu 225 dywizji strzeleckiej z dn. 1.05.1945 r., godz. 18:00 Osiek, ЦАМО РФ Подолск/Москва
• Dokument sztabu 225 dywizji strzeleckiej z dn. 2.05.1945 r., godz. 18:00 Osiek, ЦАМО РФ Подолск/Москва
• II wojna światowa encyklopedia uzbrojenia, Warszawa 2000
• http://www.dws-xip.pl/

Opracowanie
Bogdan Mucha