Na tropie wojennych losów

W połowie marca bierzącego roku do Żarowskiej Izby Historycznej napłynęła prośba od Pana Artura Chochołowskiego, historyka z Tych w woj. śląskim o pomoc w sprawie zbadania i rozwikłania zagadki wojennych losów jego dziadka Zygmunta Bieleckiego, do 1981 roku mieszkańca wsi Tarnawa leżącej w granicach gminy Żarów. Podjęte działania, a zwłaszcza kwerenda archiwalna przeprowadzona w siedzibie Miejsko-Gminnego Koła Związku Kombatantów RP i Byłych Wieźniów Politycznych, przy uprzejmej pomocy przewodniczącego Koła, Pana Wacława Rzeczyckiego, przyniosła niezwykle interesujące ustalenia.

Na podstawie akt osobowych przechowywanych w archiwum Miejsko-Gminnego Koła Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych w Żarowie ustalono, że Zygmunt Bielecki syn Stanisława i Franciszki z domu Łabudow, urodził się 29 kwietnia 1900 roku w miejscowości Bocheniec, pow. Jędrzejów. Do służby w Wojsku Polskim zakwalifikowany został w 1919 roku przez Rejonową Komendę Uzupełnień w Sosnowcu. Od 1919 do 1921 roku w czasie wojny polsko-bolszewickiej pełnił służbę w osławionym w walkach I Pułku Ułanów Krechowieckich (wiadomości o pułku poniżej). Ze służby zwolniony został w 1921 roku, kiedy I Pułk Ułanów Krechowieckich zajął na swoją kwatere byłe koszary armii carskiej w Augustowie. Do Wojska Polskiego zmobilizowany został ponownie w sierpniu 1939 roku i przydzielony do 5 dywizjonu Taborów (wiadomości o Taborach poniżej). Na froncie od 1 do 17 września 1939 roku pod dowództwem kapitana Wysockiego. 17 września 1939 roku dostał się do niewoli niemieckiej, jako jeniec wojenny z numerem 3251. Od sierpnia 1940 roku przebywał w obozie w Mosbach (Badenia-Wirtembergia) k. Karlsruhe (nr obozowy 1517). Od sierpnia 1940 do września 1942 roku przydzielony został do prac przymusowych (prace betoniarskie) w podziemnej fabryce w Neckarzimmer k. Mosbach. Od września 1942 do listopada 1944 roku jako jeniec stalagu XII A Limburg (nad rzeką Lahn w Hesji) na kolejnych pracach przymusowych.

Brama wjazdowa oraz wnętrze jednego z baraków stalagu XII A Limburg

W listopadzie 1944 roku przeniesiony do obozu jenieckiego w Strasburgu we Francji i skierowany do robót przymusowych. Wyzwolony został w kwietniu 1945 roku przez wojska amerykańskie. Następnie przydzielony do 4 baonu Kompanii Wartowniczych przy armii amerykańskiej, który sprawował nadzór nad niemieckimi jeńcami z jednostek SS w obozie w Murnau. 30 kwietnia 1946 roku skreślony z 4 baonu Kopanii Wartowniczych na własną prośbę i przeniesiony do obozu cywilnego w Dillinggu, skąd powrócił do Polski (przyjęty na punkcie repatriantów 12 września 1946 roku).

 I Pułk Ułanów Krechowieckich

I Pułk Ułanów Krechowieckich w swojej tradycji jest najstarszym polskim pułkiem ułańskim. Tradycja i nazwa Krachowiaków nawiązywały do XVIII w, kiedy to w 1776 roku sformowany został Pułk 1 Ułanów Nadwornych. Oficjalna nazwa pułku brzmiała: Pułk 1 J.K.Mości i Rzplitej Lekkiej Jazdy. Działalność pułku została przerwana w wyniku zaborów, ale już po 1815 funkcjonował on dalej w Królestwie Polskim. Pułk wsławił się podczas Powstania Listopadowego, a później brał także udział w powstaniu węgierskim (1848-1849).Odrodzenie Pułku przypadło na lata poprzedzające odzyskanie przez Polskę niepodległości. Zawiązkiem Pułku były dwa szwadrony, które formowano w 1914 roku w Puławach w ramach organizacji Jazdy Polskiej. Pod koniec 1916 roku została zakończona organizacja 1 Pułku Ułanów, jednak w związku z rozwiązaniem 1 Korpusu Polskiego, w skład którego wchodził Pułk, został on rozwiązany. Większość oficerów i żołnierzy Pułku udała się do Polski, natomiast część podążyła w kierunku Kubania, gdzie dali zalążek 14 Pułkowi Ułanów Jazłowieckich.

Faktyczne odtworzenie pułku nastąpiło w listopadzie 1918 roku. Formowanie Pułku odbywające się w Warszawie, Piotrkowie i Wolbromiu przyciągnęło licznych "starych ułanów" oraz rzesze ochotników. Brakowało tylko koni i uzbrojenia. Część uzbrojenia przypadła ułanom po rozbrojeniu armii niemieckiej. Po zdobyciu Radziwiłowa znalazły się dla wszystkich polskich ułanów szable z armii rosyjskiej. Mozaikę czy raczej zbieraninę wyposażenia wymieniano na broń regulaminową aż do 1936 roku. W okresie międzywojennym Pułk stacjonował w Augustowie, skąd wyruszył na front we wrześniu 1939 roku. Część Pułku po walkach z armią sowiecką w okolicach Grodna przedostała się na Litwę. Pozostała część Krechowiaków walczyła w Dywizji Kawalerii "Zaza" (pseudonim dowódcy - Zygmunta Podhorskiego), a później wzięła udział w bitwie pod Kockiem, dowodzonej przez gen. Franciszka Kleeberga. Po tej bitwie w okolicy Woli Gułowskiej został zakopany sztandar Pułku.

Okupacja hitlerowska i sowiecka nie powstrzymała Krechowiaków od reaktywowania działalności. Kolejne odtworzenie pułku nastąpiło w Związku Sowieckim w ramach Armii gen. Władysława Andersa. Krechowiacy stali się już kawalerią pancerną. Wspomnieniem dawnych czasów był czołg dowódcy, nazwany Krechowiakiem. Po przeszkoleniu pułk brał udział w kampanii włoskiej. To właśnie proporczyk Krechowiaków pierwszy powiewał na zdobytym przez Polaków klasztorze Monte Cassino. Równolegle pod okupacją hitlerowską w V Inspektoracie Białostockiej Armii Krajowej także odtworzono 1 Pułk Krechowiaków w Obwodzie Sokólskim.

Działania wojenne Pułku w pierwszych latach jego funkcjonowania:
- 1915 - służba rozpoznawcza i ubezpieczająca (Legion Puławski),
- 1916 - walki wspólnie z wojskami rosyjskimi i Brygadą Strzelców Polskich
- 1917 - Pułk udaje się na front w okolice Tarnopola, ofensywa na Kałusz
- 24 lipca 1917 - zwycięska bitwa pod Krechowcami
- 1918-1919 - kampania na Wołyniu i w Galicji
- 1919-1920 - Pułk zajmuje Pomorze
- 10 lutego 1920 - szwadron Pułku towarzyszy gen. J. Hallerowi w Pocku w ceremonii zaślubin Polski z morzem.
- 1920 - kampania ukraińska
- wrzesień 1939 - walki o Zambrów, Zalesie, Dąbrowę Wielką, Olszewo, Walki z armią sowiecką, Bitwa pod Kockiem.
- 1944-1945 - kampania włoska w ramach Armii gen. Władysława Andersa. Bitwy pod Monte Cassino, Piedimonte, o Ankonę. Walki o Linię Gotów oraz podczas ofensywy o Bolonnię.

Więcej informacji o I Pułku Ułanów Krechowieckich znajdą Państwo tutaj >>> 

Wojska Taboru podczas Kampanii Wrześniowej w 1939 r.

Tabor wojskowy (lub tabory wojskowe) – przewoźne obozowisko, przemieszczające się wraz z armią. Wraz z obozowiskiem na taborach przewożono zaopatrzenie i wyposażenie wojska, wraz z taborami przemieszczały się także warsztaty naprawcze sprzętu wojskowego, kuchnie i lazarety.

W 1939 roku istniało 10 dywizjonów taborów, po jednym w każdym DOK. Spośród nich tylko dwa miały pełne stany: 5 w Bochni i 10 w Radymnie. Pozostałe (1 w Małkini, 2. w Tomaszowie Lubelskim, 3 w Sokółce, 4 w Łęczycy, 6 w Jaworowie, 7 w Koninie, 8 w Lipnie i 9 w Brześciu nad Bugiem) były skadrowane.

                                             Wóz taborowy wz.19 podczas transportu w służbie piechoty

Najczęściej spotykanym sprzętem dywizjonów były: wóz taborowy typu niemieckiego M.95, polski wóz taborowy wz.19, wóz furażowy drabiniasty (modyfikowany wz. 19), wóz ciężarowy na resorach-platforma, biedka taborowa rosyjska i polska biedka taborowa wz. 23. Wozy wojskowe były parokonne. Zapotrzebowanie mobilizacyjne WP w 1939 oceniano na 99.687 wozów taborowych parokonnych i 12.182 jednokonnych. W 1939 r. własnością wojska było łącznie 10.347 wozów (3.999 użytku bieżącego, 6.348 zapas mobilizacyjny), tj. ok. 10% zapotrzebowania. Resztę zamierzano wypełnić drogą poboru z tym, że 51.650 miała zostać zmobilizowana alarmowo, reszta powszechnie. Dane za: Waldemar Rezmer, Operacyjna Służba Sztabów Wojska Polskiego w 1939 r., Toruń 1993.

 Polskie Kompanie Wartownicze

Naszywki naramienne Polskich Kompanii Wartowniczych przy Armii USA

Polskie oddziały wojskowe przy amerykańskich wojskach okupacyjnych w Niemczechoraz we Francji i Belgii, istniejące od maja 1945 r. Kompanie wartownicze były formowane z byłych jeńców wojennych, przetrzymywanych podczas wojny w niemieckich obozach jenieckich, więźniów obozów koncentracyjnych, przymusowych robotników wywiezionych do III Rzeszy, uciekinierów z kraju przed rządami komunistów. Do ich zadań należała służba przy ochronie obiektów wojskowych, magazynów, składów, portów, a także obozów i więzień dla niemieckich przestępców wojennych, budowa nowych obiektów wojskowych, prace przy transporcie. Ich stan liczebny zwiększał się, osiągając na początku 1946 r. – ok. 40 tys. żołnierzy. W dalszych latach następowała ich stopniowa demobilizacja, tak że pod koniec 1947 r. liczyły ok. 12 tys. ludzi. Żołnierze polskich kompanii wartowniczych uzbrojeni byli w lekką broń, a umundurowani w ufarbowane na czarno amerykańskie mundury wojskowe z polskimi orzełkami i naszywkami "Poland". Na czele kompanii wartowniczych stał nominalnie płk Franciszek Sobolta, chociaż faktycznie podlegały one amerykańskim władzom okupacyjnym, a nie Polskiemu Rządowi na Uchodźstwie. Ich Kwatera Główna znajdowała się w Heidelbergu.

Ilustracje za: Wikipedia i archiwum autora

Opracowanie
Bogdan Mucha