Historia Techniki II Wojny Światowej: super czołgi czyli potwory na gąsienicach

Czołg superciężki to pojazd opancerzony o dużych rozmiarach, znacznie przewyższający swoimi gabarytami i masą inne pojazdy produkowane w danym okresie - zazwyczaj powyżej 75 ton. Projekty czołgów tego typu rozpoczynano wielokrotnie, w celu stworzenia niezwyciężonego pojazdu pomagającego przebić się przez umocnienia wroga, bez obawy zniszczenia takiego pojazdu w walce. Spośród wielu projektów skonstruowano jednak tylko kilka prototypów, które i tak nie wzięły udziału w walce, lub nie ma jednoznacznych dowodów, które mogłyby potwierdzić ich użycie w boju. Większość projektów czołgów superciężkich została stworzona podczas I oraz II wojny światowej, kilka natomiast podczas okresu zimnej wojny.Podczas II wojny światowej zaczęto projektować tego typu czołgi do wykonywania celów specjalnie im przydzielonych. Adolf Hitler był zwolennikiem pojazdów wygrywających wojny i wymusił powstanie takich konstrukcji jak 188 tonowy Maus, dużo większy od niego, 1000 tonowy projekt Landkreuzer P. 1000 Ratte czy 1500 tonowy czołg Landkreuzer P. 1500 Monster. Podczas II wojny światowej konstrukcje czołgów superciężkich powstawały także w innych krajach. Tam jednak były to pojazdy o wiele bardziej przydatne w boju, a często wręcz tworzone do konkretnych celów bojowych. Takim czołgiem był m.in. amerykański T28 Super Heavy Tank, którego celem miało być rozbicie obrony na Niemieckiej Linii Zygfryda. Ten 95-tonowy czołg wyposażony był w ciężki, dochodzący w niektórych punktach do 305 mm pancerz (mający oprzeć się działom wykorzystywanym przez ciężkie czołgi nazistowskich Niemiec), oraz haubicoarmatę 105 mm. Stworzono 5 prototypów, żaden jednak nie pojawił się w walce. Przed 1945 rokiem inne kraje zaprojektowały jeszcze kilka modeli czołgów superciężkich, jednak żaden z nich nie ujrzał światła dziennego w postaci nawet prototypu. W kolejnej odsłonie Hisorii Techniki II Wojny Światowej prezentujemy superczołgi, czyli pancerne potwory na gąsienicach.

Maus (Panzerkampfwagen VIII Maus) – czołg superciężki konstrukcji niemieckiej z okresu II wojny światowej. Na podstawie ekstrapolacji oznaczeń niemieckich czołgów nazywany czasem PzKpfw VIII, choć brak na to potwierdzenia w dokumentach. Decyzja produkcji superciężkiego czołgu Maus (mysz) - nazwanego tak w celach dezinformacyjnych - podjęta została na najwyższym szczeblu. 8 czerwca 1942 roku, podczas konferencji dotyczącej uzbrojenia wojsk pancernych, Adolf Hitler nakazał osobiście prof.Ferdinandowi Porsche podjęcie prac projektowych nad opracowaniem superczołgu. Porsche rozpoczął niezwłocznie prace nad projektem, któremu nadano oznaczenie Nr. 205. Wyprodukowano tylko dwa egzemplarze czołgu Maus. Prototypy: V-1 - posiadał obciążnik zamiast wieży i V-2 - posiadał kompletną wieżę. Już po wojnie, w zakładach Kruppa znaleziono kilka niedokończonych kadłubów. Zdobyli je Sowieci. Po oględzinach, stwierdzili że projekt nie rokuje nadziei na praktyczne zastosowanie. Jedyny istniejący egzemplarz czołgu Maus (złożony z kadłuba prototypu 205/1 i wieży prototypu 205/2, bez wyposażenia wewnętrznego) znajduje się obecnie w Rosji w muzeum w Kubince koło Moskwy. Dane techniczne: Załoga: 6 osób; produkcja: 2 prototypy w latach 1944-45; silnik: benzynowy Daimler-Benz MB509 o mocy 1200 KM (895 kW); pancerz: 60-240 mm; płyta przednia 350 mm; długość: 10,09 m; szerokość: 3,67 m; wysokość: 3,66 m; masa bojowa: 188 t; prędkość: 20 km/h (droga), 13 km/h (teren); zasięg: 193 km (droga), 62 km (teren); uzbrojenie: 1 armata kal. 128 mm KwK44 L/55 lub kal. 150 mm KwK44 oraz 1 armata kal. 75 mm KwK44 L/36.5, 1 karabin maszynowy MG-34 kal. 7,92 mm

Porównanie wielkości Panzerkampfwagen VIII Maus z radzieckim T-34/85 (źródło)

Panzerkampfwagen VIII Maus (źródło)

Panzerkampfwagen VIII Maus w zbiorach muzeum na Kubince (foto za Wikipedia)

Landkreuzer P-1000 Ratte (niem. "Szczur") – prototypowy czołg superciężki, przeznaczony dla sił zbrojnych III Rzeszy. Ważący 1000 ton P-1000 Ratte, (w planach) byłby ponad 5 razy cięższy od największego wyprodukowanego kiedykolwiek czołgu Maus. Zaprojektowany przez zakłady Friedrich Krupp AG w 1942 i zaaprobowany przez Adolfa Hitlera, został ostatecznie zarzucony na początku 1943 z inicjatywy Alberta Speera. Budowę czołgu rozpoczęto, ale nigdy jej nie dokończono. Ze względu na olbrzymią masę i wielkość "Szczura", nie było możliwości praktycznego zastosowania tego typu czołgu – jego ciężar uniemożliwiałby pokonanie jakiegokolwiek mostu czy drogi, wielkość narażałaby na ataki lotnicze i miny, zaś w czasie operacji ofensywnych i podczas odwrotu byłby zbyt wolny. Jedynym możliwym wariantem użycia pojazdu byłoby wykorzystanie go jako ruchomej baterii nadbrzeżnej. Pojazd miałby poruszać się wzdłuż wybrzeża po specjalnie zbudowanym trakcie i zwalczać okręty przeciwnika, jednak w tej roli także byłby narażony na ataki lotnicze i miałby nikłe szanse w pojedynkach artyleryjskich z licznymi, uzbrojonymi w ciężkie działa okrętami przeciwnika. Dane techniczne: załoga: co najmniej 20 osób; silnik: 2x MAN V12Z32/44 (8500 KM) lub 8x Daimler-Benz MB501 (2000 KM); pancerz stalowy: stalowy 150 - 360 mm; długość kadłuba: kadłuba: 35 m; szerokość: 14 m, wysokość: 11 m; masa: 1000 t; prędkość: 13 km/h; uzbrojenie: 2 x 280 mm działo 1x 128 mm KwK 44 L/55 8x 20 mm Flak38, 2x 15 mm MG 151/15

Porównanie wielkości Panzerkampfwagen VI Panther i Landkreuzer P-1000 Ratte (źródło)

Landkreuzer P-1000 Ratte - rekonstrukcja (źródło)

Landkreuzer P. 1500 Monster – niemiecki projekt działa samobieżnego z czasów II wojny światowej. Był największym działem samobieżnym jakie zaprojektowano w III Rzeszy. Projekt powstał w listopadzie 1942 r. w czasie prac nad 1000-tonowym modelem P-1000 Ratte. Głównym projektantem były zakłady Friedrich Krupp AG. Czołg ten nie wyszedł z fazy projektu, gdyż już w 1943 roku projekt został zarzucony jednocześnie z P-1000, ze względu na koszty i porażki na froncie. W odróżnieniu od modelu P-1000 Ratte, do którego skonstruowano jedną wieżę, nigdy nie podjęto próby jego skonstruowania. Nieznane jest jego przeznaczenie, gdyż konstrukcja tak wielka byłaby zbyt wolna i narażona na ataki powietrzne oraz miny. Nie wzięto również pod uwagę problemów związanych z przeprawami przez rzeki – żaden ówczesny most nie był przygotowany na przejazd tak ciężkiego pojazdu. Nie sposób wyobrazić sobie jak wielką zużywałby ilość paliwa. Czołg miał ważyć około 1500 ton i mieć długość około 42 m. Była to samobieżna wersja działa kolejowego Dora o kalibrze 800 mm. Projekt uzupełniony został dwoma 150mm działami 15 cm s.FH 18 i ośmioma, mogącymi służyć jako broń przeciwlotnicza, wielkokalibrowymi karabinami maszynowymi MG 151/15. Jako napęd miały służyć 4 silniki Diesla służące dotychczas do napędzania U-Bootów. Załoga miała składać się z około 100 ludzi. Dodatkowo miał być wyposażony w 4 potężne wsporniki służące do rekompensowania siły odrzutu największego działa. Grubość pancerza miała się wahać od 220 mm do 360 mm na najważniejszych elementach. Największym problemem okazała się siła nacisku na podłoże, gdyż maszyna tych rozmiarów po prostu zapadłaby się. Ostatecznie rozwiązano tę kwestię poprzez zaplanowanie gąsienic o szerokości niewiele mniejszej niż szerokość podwozia. Dane techniczne: załoga: ok. 100 osób; silnik: 4x wysokoprężne MAN M9v 40/46 o mocy 4x 2200 KM; pancerz stalowy: stalowy 220-360 mm; długość kadłuba: 42 m; szerokość: 18 m; wysokość: 7 m; masa: 1500 t; prędkość: 15 km/h; uzbrojenie: 1x 80 cm Kanone 5 (E), 2x 15 cm s.FH 18, 8x MG 151/15

Landkreuzer P. 1500 Monster (źródło)

TG-5 albo TG-V (Тяжёлый танк Гротте) – prototypowy czołg superciężki przeznaczony dla sił ZSRR. Miał być podobny do Landkreuzer P-1000 Ratte, bowiem miał masę 1000 ton. Ze względu na swoje olbrzymie rozmiary byłby całkowicie niepraktyczny, gdyż stanowiłby łatwy cel dla artylerii i lotnictwa, a ponadto nie mógłby przejechać przez żaden most. Dane techniczne: masa: ok. 1000 ton; załoga: 40 osób; łączna moc silników: 24000 KM; prędkość maksymalna: 60 km/h; uzbrojenie: armaty 2× 304 mm, 4× 152 mm, 4× 76,2 mm; 2× 45 mm, wieże: 6 sztuk; pancerz: przedni: 300 mm, boczny: 250 mm

TG-5 albo TG-V Тяжёлый танк Гротте (źródło)

KV-VI Behemoth – superciężki czołg radziecki z okresu II wojny światowej. Podobno powstało kilka prototypów stworzonych z zespawanych zawieszeń czołgów KV. Według niektórych informacji walczyły pod Moskwą i Leningradem, niestety nic więcej nie wiadomo o zastosowaniu czołgu w walce. Dane techniczne: załoga: 16 osób; długość: 15,54 m; wysokość: 4,57 m; szerokość: 3,05 m; waga: 138 t; silnik: 3 X V-2 na 600 koni mechanicznych każdy ; prędkość: 13 km/h; pancerz: 7-160 mm; Uzbrojenie stanowiły: 2 x 152mm; 2 x 76,2 mm; 1 x 45 mm; 2 x 12.7mm DShK; 2 x 7.62mm Maxim; 14 x 7,62 mm DT; 16 x rakiet BM-13; 2 X model 1933; wieże: 2 wieżę KV-1, 2 wieżę BT-7, 1 wieża KV-2 i 1 więżą T60 albo T70 na szczycie

KV-VI Behemoth (źródło autora)

Inny projekt KV VI Krokodil (źródło)

T28 Super Heavy Tank późniejsze oznaczenie: T95 Gun Motor Carriage – największy czołg superciężki zaprojektowany dla potrzeb amerykańskiej armii w czasie II wojny światowej. Pierwotnie planowano jego użycie przy forsowaniu Linii Zygfryda, w późniejszym okresie planowano jego wykorzystanie w czasie inwazji Japonii. Nie posiadał wieży przez co miał stosunkowo niską sylwetkę i według standardowej terminologii był raczej działem pancernym, a nie czołgiem. Całkowita masa pojazdu miała wynosić 86 ton, a w porównaniu z innymi czołgami amerykańskimi tego okresu miał bardzo gruby pancerz (do 300 mm), co miało mu zapewnić ochronę nawet przed niemiecką armatą 88 mm. Napęd zapewniał mu silnik spalinowy GAF V-8 o mocy jedynie 410 KM co pozwalało mu na osiągnięcie prędkości zaledwie 14 km/h. Miał cztery gąsienice, zamiast tradycyjnych dwóch, dwie zewnętrzne mogły być zdejmowane w czasie transportu. Jego uzbrojenie główne stanowiła armata T5E1 o kalibrze 105 mm. Planowano zbudować pięć prototypów, a następnie 25 egzemplarzy produkcyjnych, w rzeczywistości zbudowano jedynie dwa prototypy, z których żaden nie wziął udziału w walkach. Dane techniczne: załoga: 3/4 osoby; egzemplarze: 2 prototypy 1945 r.; silnik: 1 silnik spalinowy widlasty, 8-cylindrowy Ford GAF V-8 o mocy 410 KM (305 kW); pancerz: 51-292 mm; długość: 11,10 m, szerokość: 4,39 m; wysokość: 2,84 m; masa: 86,2 t; prędkość: 14 km/h (po drodze); uzbrojenie: 1 armata T5E1 kal. 105 mm (zapas amunicji – 62 szt.), 1 karabin maszynowy M2HB kal. 12,7 mm (zapas amunicji – 660 szt.)

T28 Super Heavy Tank (źródło)

T28 Super Heavy Tank (foto za Wikipedia)

Tank, Heavy, TOG 2 – brytyjski prototypowy czołg superciężki opracowany w początkowej fazie II wojny światowej. Podczas projektowania pojazdu zakładano, że wojna przybierze, podobnie jak I wojna światowa, formę wojny pozycyjnej, w związku z czym czołg przystosowano do przekraczania okopów oraz wspierania nacierającej piechoty. TOG 2 pod wieloma względami był podobny do lżejszego czołgu TOG 1 i podobnie jak on charakteryzował się niewielką mobilnością oraz przystosowany był do przewożenia kilku żołnierzy piechoty. Uzbrojenie pojazdu stanowiła armata 17-funtowa. Zbudowano tylko jeden, prototypowy egzemplarz pojazdu, znajdujący się obecnie w Bovington Tank Museum. Brytyjski historyk wojskowości D. Fletcher tak podsumował trwający kilka lat program TOG: z perspektywy, czołgi TOG ukazują się jedynie jako przerażające marnotrawstwo cennych zasobów w czasie, gdy kraj najmniej mógł sobie na to pozwolić. Dane techniczne: załoga: 6 osób; egzemplarze: 1 prototyp 1941 r.; silnik: wysokoprężny Paxman V12 o mocy 600 KM; pancerz: 12-62 mm; długość: 10,13 m; szerokość: 3,12 m; wysokość: 3,05 m; masa: 81,3 t; prędkość: 13 km/h; uzbrojenie: 1x armata QF 17-pdr kalibru 76,2 mm

TOG 2 (źródło)

Opisy za Wikipedia

Opracowanie
Bogdan Mucha