Strona wykorzystuje pliki cookies, jeśli wyrażasz zgodę na używanie cookies, zostaną one zapisane w pamięci twojej przeglądarki. W przypadku nie wyrażenia zgody nie jesteśmy w stanie zagwarantować pełnej funkcjonalności strony!

Dawne spichlerze w gminie Żarów

Drukuj
Utworzono: wtorek, 16, grudzień 2014

Pisaliśmy już o różnych budowlach i zabytkowych miejscach jakie znajdują się obecnie na Żarowskiej Ziemi. Dzisiaj wspomnimy o budowlach, które zaliczają się stricte w poczet obiektów użyteczności gospodarczej. Prawdą jest, że na budowle tego typu nie zwracamy szczególnej uwagi, a szkoda. Obszerne rozmiary, pomysłowość konstrukcji, ważne przeznaczenie oraz trud budowlany sprzed wielu lat, a nawet wieków cechuje budowle, które nazywane są spichlerzami. Warto przyjrzeć się im bliżej i umieścić na trasie naszych wycieczek po ciekawych miejscach w okolicy. Wedle przyjętej terminologii Spichlerz (czasem: śpichlerz, spichrz, elewator zbożowy) – jedno- lub kilkukondygnacyjna budowla przeznaczona do przechowywania materiałów sypkich, głównie ziarna zbóż – luzem lub w workach, charakteryzujący się zwartą bryłą, stromymi dachami, trójkątnymi szczytami i niewielkimi oknami. W miastach przeważnie murowany, wielokondygnacyjny magazyn z windą do transportu zboża oraz kranami i rynnami spustowymi. Zachowane spichlerze często posiadają ciekawie rozwiązaną elewację, ozdobioną charakterystycznymi dla danej epoki detalami architektonicznymi np. blendami, fryzami, gzymsami.

W miastach portowych takich jak Gdańsk i Elbląg spichlerze wznoszono na wyspach. Wyspa spichrzów w Elblągu posiadała ich w XIV wieku aż 250. Dawniej spichlerze znajdowały się także w Warszawie na Powiślu i na zamku w Malborku. Spichlerze wiejskie były najczęściej wykonywane z drewna jako dwukondygnacyjne, otoczone galerią na poziomie jednej lub obu kondygnacji. Kryte dachem cztero- lub dwuspadowym. Posiadały najczęściej jedno duże wejście i kilka mniejszych okien. Jako element zabudowań dworskich były zazwyczaj obiektami murowanymi ze zdobieniami na fasadzie, czasem o rozbudowanym planie przez zastosowanie ryzalitu, portyku itp. Obecnie rolę dawniej pełnioną przez spichrze przejęły silosy.

Właśnie do kategorii spichlerzy wiejskich zaliczamy te, które zlokalizowane są na terenie gminy Żarów. Wymienić tutaj możemy spichlerze wchodzące niegdyś w skład zabudowy folwarczno-pałacowej: Gołaszyce (wybudowany w 1845 r., przebud. 1870 r.), Łażany (XIX/XX w.), Marcinowiczki (koniec XVIII w., barok), Mikoszowa (2 połowa XIX w.), Mrowiny (koniec XIX w.) oraz Siedlimowice (1 połowa XIX w., przebud. 1873-1875). Najstarszym zachowanym na Ziemi Żarowskiej spichlerzem jest ten barokowy z Marcinowiczek (niem. Klein Merzdorf). Wybudowany został jeszcze pod koniec XVIII wieku, przy dawnym założeniu dworskim. Jest to murowany i tynkowany budynek z tynkowanym detalem. Obiekt trzykondygnacyjny z dwukondygnacyjnym strychem pokrywa naczółkowy dach ceramiczny. Budowla o regularnej bryle założona została na planie prostokąta. W murach tego spichlerza znajdują się liczne, ujednolicone otwory okienne. W pierwszej połowie XIX wieku wybudowany został spichlerz należący do dominium w Siedlimowicach (niem. Schönfeld). Regularna i zwarta bryła spichlerza założona została na rzucie prostokąta. Obiekt murowany i tynkowany z tynkowanym detalem w postaci pasów gzymsów kordonowych. Spichlerz jest budowlą trzykondygnacyjną z trzykondygnacyjnym strychem. W jego murach znajduje się regularny układ małych otworów okiennych. Spichlerz ten był przebudowywany i remontowany w latach 1873-1875 z inicjatywy nowego ówczesnego właściciela dominium, hrabiego Heinricha Augusta Jakoba von Korna. Również w 1 połowie XIX wieku, dokładnie w 1845 roku powstał spichlerz znajdujący się w Gołaszycach (niem. Gohlitsch). Także i ten murowany spichlerz posiada regularną bryłę na planie prostokąta, jest tynkowany z otynkowanym detalem architektonicznym. Dwukondygnacyjną budowlę z dwukondygnacyjnym strychem nakrywa dwuspadowy dach ceramiczny, w którym umiejscowione zostały liczne niewielkie otwory okienne. Spichlerz ten przebudowany był w roku 1870. Już 2 połowie XIX wieku wzniesiono spichlerz w zespole pałacowym w Mikoszowej (niem. Niclasdorf). Spichlerz ten murowany jest z cegły oraz kamienia. Jego elewacje zewnętrzne pokrywa tynk, podobnie jak ozdobny detal w postaci łamanych naczółków drzwi, okien oraz gzymsy. Trzykondygnacyjna budowla z dwukondygnacyjnym strychem pokryta jest dwuspadowym, ceramicznym dachem z powiekami. W murach znajdują się liczne i ujednolicone, niewielkie okna. Spichlerz należący do dawnego folwarku w Mrowinach (niem. Konradswaldau) wybudowany został pod koniec XIX wieku. Ta spora i masywna budowla zaopatrzona w ukośne narożne przypory posiada dwie kondygnacje i 4-kondygnacyjny strych. Murowany kolos posiada detal ceramiczny (ceglany) w postaci obramień drzwi oraz okien. Jego dwuspadowy dach pokryty jest dachówką ceramiczną. Na przełomie XIX i XX wieku powstał spichlerz stojący dziś w miejscowości Łażany (niem. Laasan). Jest to obiekt znajdujący się w ciągu zabudowy gospodarczej. Założony na rzucie zbliżonym do kwadratu, 3- i 4-osiowy, którego elewacje zawierają podział ramowy oraz gzyms kostkowy. Tynkowany z tynkowanym detalem spichlerz łażański nakryty jest dwuspadowym blaszanym dachem o małym kącie nachylenia połaci.

Najstarszy jeszcze XVIII wieczny spichlerz znajduje się w miejscowości Marcinowiczki
(fot za www.dolny-slask.org)

 

Spichlerz w Siedlimowicach. Jego obecny kształt to wynik przebudowy z lat 1873-1875
(fot. gminna ewidencja zabytków)

 

 Spichlerz z 1845 r. w Gołaszycach (fot. gminna ewidencja zabytków oraz www.dolny-slask.org)

Spichlerz w Mikoszowej wybudowano w 2 połowie XIX wieku (fot. gminna ewidencja zabytków)


 

 Spichlerz z końca XIX wieku w Mrowinach to prawdziwy kolos
(fot. gminna ewidencja zabytków oraz www.dolny-slask.org)

 Spichlerz w Łażanach wybudowano na przełomie XIX i XX wieku (fot. gminna ewidencja zabytków)

 

ZABYTKOWE SPICHLERZE W POLSCE

 

Szachulcowe spichlerze z końca XVIII wieku w Bygdoszczy (za pl.wikipedia.org)

 

Wyspa Spichrzów w Gdańsku (za pl.wikipedia.pl)

 Zespół 26 spichrzy w Grudziądzu (za pl.wikipedia.org)

 Spichlerz z XVII wieku w Sandomierzu (za commons.wikimedia.org)

Spichlerz z XVIII wieku w Goleniowie (za commons.wikimedia.org)

 Spichlerz z 1685 roku w Stargardzie Szczecińskim (za www.polskaniezwykla.pl)

 

Opracowanie
Bogdan Mucha

© 2022 Żarowska Izba Historyczna

Friday the 29th. By BlueHost Review and Affiliate Marketing.