Radziecki plan z czasów II wojny światowej odnaleziony w Marcinowiczkach

Utworzono: środa, 07, styczeń 2015

Co mogą kryć stare domy w czeluściach swoich strychów oraz piwnic ? Jak się okazuje nawet oryginalny, odręcznie wykonany podczas II Wojny Światowej plan sytuacyjno-orientacyjny, który w zupełnym zapomnieniu przeleżał kilkadziesiąt lat. W tym miejscu mowa jest akurat o odkryciu z połowy lat 90-tych, które miało miejsce w Marcinowiczkach. Otóż w tamtejszym starym dworku, który wtedy był w nieco lepszej kondycji, odnalezione zostały stare listy spisane w języku rosyjskim, moneta z 1936 roku oraz plan narysowany ołówkiem i czerwoną kredką. O tym znalezisku tak wspomina pochodzący z Marcinowiczek, pan Aleksander Bernatowicz ... W załączniku przesyłam Państwu skan schematu orientacyjnego zapewne z działań wojennych na terenie gminy Żarów przez Armię Czerwoną (ale takowej pewności nie mam) - dokument znaleziony jakiś czas temu w zrujnowanym obiekcie we wsi Marcinowiczki. Być może Państwu uda sie rozwikłać zagadkę tego dokumentu lub rzuci jakieś nowe światło na inne wydarzenia w naszej okolicy z okresu wojny. Dokument tez znalazłem ok roku 1993- 95 na ostatniej kondygnacji strychu w pałacyku w Marcinowiczkach (we wschodnim skrzydle - które obecnie praktycznie nie istnieje - budynek jest podzielony pomiędzy 2 właścicieli ). Z tego co pamiętam to w narożniku dachu w stercie stryszanego kurzu nie ruszanego od długich lat, leżały jakieś podarte i mocno zniszczone i zabrudzone listy pisane po rosyjsku (cienki papier w szeroką linię pisane ołówkiem) - nie było tego dużo. Natomiast dokument ten był jedyna rzeczą włożoną w nieuszkodzoną kopertę bez jakichkolwiek opisów leżącą pośród tych wszystkich szczątków papierów przykrytych sporą ilością brudu i kurzu. W tym samym miejscu znalazłem także monetę radziecką 15 Kopiejek z 1936 roku. Natomiast przypominam sobie opowieści mojego dziadka, który jako repatriant przyjechał do Marcinowiczek będąc młodym człowiekiem, o częstych burdach i imprezach pijackich organizowanych przez radzieckich żołnierzy w pałacyku tuż po zakończeniu działań wojennych. Zastanawia mnie sylwetka czołgu na schemacie - Czy to prawdopodobnie któryś ze zniszczonych czołgów w okolicy Mrowin? Jeśli tak to byłby widoczny z Góry Pyszczyńskiej ?! Ponadto jak będę kiedyś w okolicach Żarowa, to postaram się przekazać oryginalny dokument. Mi jest nie potrzebny, a Państwu przysporzy na pewno wiele frajdy.

Jak się okazuje, ów odręcznie wykonany plan jest radzieckim schematem orientacyjnym w terenie, który sporządzony został w 1945 roku. Wykonał go bez wątpienia człowiek dysponujący odpowiednią wiedzą kartograficzną, przeszkolony i potrafiący wyznaczyć charakterystyczne punkty orientacyjne terenu z zawartym pomiędzy nimi tzw. kątem artyleryjskim. Był to zapewne oficer Armii Czerwonej, służący jak przekonuje Nas nagłówek schematu w 299. pułku strzeleckim (1. batalion, 1. kompania ?) z 255. dywizji strzeleckiej (w składzie 55. korpusu strzeleckiego, a ten w 21. Armii). Biorąc pod uwagę szlak bojowy 255. dywizji strzeleckiej (31 marca w okolicach Kamiennej Góry, 25 kwietnia na przedpolu Świdnicy, od 9 maja udział w Operacji Praskiej), wywnioskować można, że schemat został narysowany najprawdopodobniej w kwietniu 1945 roku. Analiza zawartych na schemacie punktów oraz ich orientacja względem kierunków świata, utrwala nas w przekonaniu, że osoba rysująca obserwowała z Góry Pyszczyńskiej obszar znajdujący się poniżej na południe i południowy-wschód. Wyznaczone zostały przy tym charakterystyczne punkty widziane za pomocą lornetki wojskowej lub też artyleryjskiej busoli takiej jak PAB-2 (ros. Артиллерийская буссоль ПАБ-2), która służy m.in. do mierzenia wartości kątowych, określania azymutów, krótko mówiąc do zwiadu optycznego. Punktami tymi są co widać na schemacie: drzewa, słup telefoniczny koło drzewa, stodoła w północnej części/skraju lub obok Tarnawy, skraj lasu/parku/zagajnika, dom stojący wśród drzew oraz samobieżne (z ros. самоходка) działo/a (zniszczone w postaci wraku lub pozycja artyleryjska takiego działa) zapewne typu SU-76, SU-85, SU-100. Dla przypomnienia samobieżne działa właśnie typu SU-85 i SU-100 zostały rozbite w okolicy Mrowin (pola po lewej stronie linii kolejowej Imbramowice-Żarów, na wysokości dzisiejszych zakładów Podstrefy WSSE), ich wraki stały tam jeszcze na przełomie lat 40/50-tych kiedy utrwalono je na fotografii. Być może zatem rację ma pan Aleksander Bernatowicz sądzące, że oznaczono na schemacie zniszczone pojazdy koło Mrowin. Tak czy inaczej dzisiaj nie jesteśmy już w stanie tego zweryfikować. Nie będziemy się ponadto zagłębiać w sposób wyznaczania i obliczania kątów artyleryjskich, jednak zaprezentujemy czytelnikom graficzne tego przedstawienie korzystając z literatury rosyjskiej takiej jak publikacja pt. Artyleria, autorstwa Никифоров Н. Н., Туркин П. И., Жеребцов А. А., Галиенко С. Г., red. Чистякова М. Н. - М., Wydawnictwo Wojskowe Ministerstwa Obrony Narodowej ZSRR, 1953 Moskwa.

Podziękowania dla pana Aleksandra Bernatowicza za przekazane informacje oraz udostępniony skan odnalezionego planu

Schemat orientacyjny odnaleziony w Marcinowiczkach

Miejsce, z którego widoczne były oznaczone poniżej punkty

Od lewej dwie brzozy oraz drzewo obok słupa telefonicznego

5. Stodoła w północnej części/skraju lub obok Tarnawy, 4. Pozycja działa/dział samobieżnego, 1. Drzewo

Wraki radzieckich dział samobieżnych SU-85 (po lewej) i SU-100 (po prawej) zniszczonych i stojących w pobliżu Mrowin. Fotografia z przełomu lat 40/50-tych ze zbiorów pani Ewy Dzikoń

3. Dwa drzewa na wyniosłości terenu/wzgórzu/pagórku (Góra Krukowska ?), 2. Lewy skraj zagajnika

Dom w zagajniku

Wycinek odpowiednio zorientowanej mapy topograficznej w skali 1:25 000 z naniesionym polem widzianym w 1945 r. przez oficera Armii Czerwonej (czerwony trójkąt miejsce skąd prowadzono obserwacje, zielona kreska to kąt odniesienia do obszaru zamieszczonego na schemacie)