Wojny Pruskie z XIX wieku, cz.2: Polegli w wojnie z Francją mieszkańcy okolic Świdnicy i Żarowa

W kwietniu br publikowaliśmy na naszej stronie artykuł zatytułowany: Wojny Pruskie z XIX wieku, cz.1: Ginące ślady. Opracowanie poświęcone głównie pomnikom upamiętniającym żołnierzy walczących i poległych w wojnie z Danią, Austrią i Francją, traktowało tylko pokrótce o konfliktach zbrojnych Rzeszy Niemieckiej z wymienionymi państwami. Sporo miejsca zostało poświęcone przy tym zachowanemu pomnikowi jaki do dzisiaj stoi na niewielkim wzniesieniu przy tzw. Węglowej Drodze za Żarowem. Wyryte na nim nazwiska mieszkańców Łażan, Nowic, Piotrowic, Żarowa oraz przysiółka Hummel, którzy brali udział w trzech wojnach pruskich z XIX wieku w pełni odzwierciedlają nasze słowa: Powstanie Cesarstwa Niemieckiego okupione było krwią wielu setek żołnierzy pruskich – zwykłych ludzi, mieszkańców miejscowości, które my dzisiaj zamieszkujemy na Dolnym, Górnym i Opolskim Śląsku, Pomorzu oraz na Warmii i Mazurach. Trzy pruskie wojny z lat 1864, 1866 i 1870-71, nie stanowią wprawdzie etapu naszej historii narodowej, są jednak częścią historii lokalnej (regionalnej) ziem dzisiaj będących polskimi. Czas, który upłynął od publikacji pierwszej części cyklu, poświęciliśmy na wertowaniu 248 list zawierających ponad 40 000 nazwisk poległych, rannych i zaginionych żołnierzy pruskich biorących udział w wojnie z Francją w latach 1870-71. Pośród obszernej bazy źródłowej wyłuskaliśmy nazwiska 86-ciu mieszkańców okolic Świdnicy i Żarowa (dawny Kreis Schweidnitz), którzy polegli na francuskiej ziemi, zmarli w lazaretach lub zaginęli podczas walk. Wśród nich jest 4 mieszkańców Łażan (Laasan), po 2 z Kalna (Kallendorf), Pożarzyska (Hohenposeritz) i Żarowa (Saarau) oraz po 1 z Mielęcina (Pfaffendorf) i Wierzbnej (Würben). Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na fakt, że źródła sprzed ponad 140 lat są niezwykle staranne, systematyczne i zachowane niemal w całości. Dzisiaj w dobie komputeryzacji i nowych technologii archiwistycznych, trudno jest nam często znaleźć informacje dotyczące np działalności instytucji istniejących w latach 70-80-tych XX w., gdyż nikt nie przywiązywał uwagi do tego, że materiały te będą miały kiedyś swoją wartość historyczną i naukową. Poniżej prezentujemy opracowanie Wojny Pruskie z XIX wieku, cz.2: Polegli w wojnie z Francją mieszkańcy okolic Świdnicy i Żarowa. W trzeciej odsłonie przedstawimy wydarzenia z wojny duńskiej w 1864 roku, kiedy to w krwawych walkach o szańce pod Dybbøl udział brali powołani do armii pruskiej mieszkańcy z kilku miejscowości dzisiejszej gminy Żarów.

Wojna francusko–pruska trwała od 19 lipca 1870 do 10 maja 1871 roku. Pośrednimi przyczynami jej wybuchu była tocząca się rywalizacji Francji i Prus o dominację w Europie. Francja nie chciała dopuścić do zjednoczenia Niemiec bojąc się powstania wielkiego mocarstwa niemieckiego na jej wschodniej granicy. Politycy pruscy zaś uważali, że Francja stoi na drodze ku pełnemu zjednoczeniu krajów niemieckich, a wojnę z Francja uważali za czynnik, który mógłby zjednoczyć podzielone państwa niemieckie (zwłaszcza południowoniemieckie) i umocnić hegemonię Prus wśród państw niemieckich. Bezpośrednią przyczyną wybuchu konfliktu stała się sprawa tzw. depeszy emskiej, którą w roku 1870 kanclerz Rzeszy Otto von Bismarck sfabrykował tak, by obrazić Francję i wywołać wojnę. Opublikował w prasie niemieckiej depeszę króla Prus, Wilhelma I, zawierającą relację z rozmów z Napoleonem III, w czasie, których ten ostatni starał się wymusić na Prusach zaniechania prób osadzenia na pustym wówczas tronie hiszpańskim przedstawiciela dynastii Hohenzollernów (w pierwotnej depeszy Wilhelm I uspokaja Napoleona, że nic nie wie o próbach sukcesji Hohenzollernów na tron hiszpański). Wilhelm I odrzucił francuskie żądania, a sama depesza była wyraźnie upokarzająca dla strony francuskiej. Reakcją cesarza Francji Napoleona III było wypowiedzenie wojny Prusom, co nastąpiło w dniu 19 lipca 1870 roku. W ten sposób Bismarck osiągnął zamierzony cel. Miano agresora spadło na Francję, a Prusy postrzegane były jako państwo prowadzące wojnę obronną z agresorem. Udało się wytworzyć Prusom atmosferę poparcia i uznania dla siebie w całych Niemczech. Do wojny po stronie Prus przystąpiły także państwa południowo niemieckie. Przed wybuchem konfliktu Prusy łącznie skoncentrowały ponad 460 tysięcy piechoty, 56 tysięcy kawalerii i około 1600 dział. Francuzi zaś skoncentrowali około 200 tysięcy piechoty i 25 tysięcy kawalerii. Jednocześnie, Francja, zgodnie z planem wojny z Cherbourga wysłała eskadrę pięciu pancerników i jednego avizo do blokowania Hamburga i portu wojennego Wilhelmshaven. Przewidywano też, po uzyskaniu zgody Danii, przejście jednostek na Bałtyk i wysadzenie desantu morskiego na Pomorzu. Prusy mogły przeciwstawić tej eskadrze tylko jeden pancernik. 5 sierpnia 1870 roku jednostki prusko-bawarskie w sile około 40 tysięcy ludzi zaatakowały jednostki francuskie w sile około 10 tysięcy ludzi skoncentrowane w okolicach Wissemburga. Był to początek bitwy pod Wrth. 6 sierpnia, wieczorem bitwa zakończyła się klęską Francuzów. Armia Alzacji marszałka Mac Mahona została zmuszona do odwrotu w kierunku obozu warownego w Chlons-sur-Marne. 6 sierpnia 1870 roku I armia pruska przeprowadziła kontratak na wojska francuskie w okolicach wsi Spicheren gdzie doszło do decydującego starcia. Po całodziennej bitwie Prusacy zepchnęli Francuzów. W efekcie wojska pruskie otworzyły sobie drogę na zachód.

 

Odtylcowy pruski karabin Zündnadelgewehr M62, kaliber 15,43 mm wraz z bagnetem (źródło)

 

12 sierpnia Napoleon III, głównodowodzący wojskami francuskimi przekazał dowództwo marszałkowi Bazaine'owi i opuścił Metz udając się do obozu warownego Chlons-sur-Marne. Prusacy kontynuowali natarcie po linii Metz – Verdun – Paryż. Doszło do kolejnych bitew. 16 sierpnia doszło do bitwy pod Mars-la-Tour – Rezonville. Wojska francuskie miały przewagę liczebną 140 tysięcy ludzi przeciwko 90 tysiącom wojsk pruskich. Francuzi utrzymali pozycje, ale w nocy wycofali się z braku amunicji. W związku z sytuacją na froncie już 10 sierpnia rozpoczęto przygotowania do obrony Paryża. Obronę oparto o linię fortów i murów obronnych miasta. Forty posiadały silną artylerię – w sumie około 2500 armat wszystkich kalibrów. Jednostki liniowe uzupełniano rezerwami. Z portów Brest, Rochefort i Tulon ściągnięto jednostki marynarzy przygotowywanych do desantu morskiego na Pomorzu i to oni obsadzili forty. 23 sierpnia 1870 roku doszło do zaciętych walk wojsk pruskich, bawarskich, saskich i wirtemberskich z wojskami francuskimi, prowadzonymi przez Napoleona III, pod miastem Sedan. Już na samym początku bitwy został ranny marszałek Mac Mahon. Po paru nieudanych próbach przebicia się, zamknięta w Sedanie, pozbawiona amunicji i żywności osiemdziesięciotysięczna armia francuska skapitulowała 2 września 1870 roku. Do niewoli dostał się Napoleon III wraz 39 generałami. Prusacy wzięli do niewoli około 75 tysięcy jeńców. Wojna na wschodzie została przez Francuzów przegrana. Broniła się jeszcze otoczona w Metzu armia Renu, która skapitulowała 28 października i twierdze Belfort i Bitche. Belfort skapitulował na polecenie rządu francuskiego już po zawieszeniu broni 16 stycznia 1871 roku, a Bitche jeszcze później, bo dopiero 12 marca 1871 roku.

Po upadku Cesarstwa 4 września 1870 roku Francja proklamowała powstanie III Republiki. Powstał Rząd Obrony Narodowej. Generał Louis Jules Trochu został mianowany prezydentem, zaś Leon Gambetta ministrem wojny i spraw wewnętrznych. Pierwszymi decyzjami nowego rządu było mianowanie nowych władz administracyjnych dla poszczególnych departamentów, wzmocnienie obrony Paryża i zgromadzenie dostatecznego na potrzeby oblężenia zaopatrzenia. Nikt nie pomyślał wcześniej o konieczności ewakuacji ludności cywilnej z miasta. W mieście pozostało około 2 milionów 300 tysięcy mieszkańców. Teoretycznie do obrony Paryża zmobilizowano 450 tysięcy żołnierzy, ale tylko ich część przedstawiała realną siłę. Było to 80 tysięcy żołnierzy armii regularnej zebranych z rozbitych 13 i 14 korpusu armijnego i 14 tysięcy marynarzy marynarki wojennej. Reszta to jednostki Gwardii Narodowej i ochotników uzbrojonych własnym kosztem.19 września 1870 roku zakończyła się przegrana przez Francuzów bitwa o Wersal i nastąpiło okrążenie Paryża. Siły armii niemieckich szybko urosły do około 400 tysięcy żołnierzy. Wojska niemieckie zadowoliły się okrążeniem Paryża i nie podejmowały akcji ofensywnych umacniając swoje pozycje. Bierni pozostali również Francuzi. Niemcy przygotowywali się systematycznie do oblężenia. Powstanie III Republiki zostało dobrze przyjęte przez olbrzymią większość Francuzów. Klęski, które poniosła Francja nie osłabiły chęci do obrony kraju. Działał rząd w Paryżu i jego "delegacja" w Tours. Łączność między tymi miejscowościami była utrzymywana poprzez linię telegraficzną Paryż – Rouen, zatopioną w Sekwanie, a po jej wykryciu przez Prusaków poprzez balony i gołębie pocztowe. Wykorzystano technikę mikrofilmów do zmniejszenia wielkości przenoszonych przez nie meldunków. Były też trudności. Brakowało uzbrojenia dla nowo formowanych jednostek, uzbrajano je, więc w coraz starszą broń. Podjęto starania o nabycie broni w Belgii, Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych. Ocalałe jednostki armii regularnej też wymagały zaopatrzenia w sprzęt i materiały. Podjęto decyzję o sformowaniu czterech nowych armii komponowanych z ocalałych jednostek armii regularnej i Gwardii Narodowej Zmobilizowanej. Celem nadrzędnym tych działań było przerwanie oblężenia Paryża. Według planów rządu miały tego dokonać Armia Wschodu i Armia Loary. W poszukiwaniu zaopatrzenia wojska niemieckie oblegające Paryż wysyłały oddziały kawalerii do Normandii. Bałagan informacyjny i fałszywe pogłoski o marszu jednostek nieprzyjaciela na Orlean doprowadziły w dniu 24 września 1870 roku do opuszczenia tego miasta przez Francuzów. Wojska francuskie wróciły tam po trzech dniach, po otrzymaniu wiadomości, że miasto nie zostało zajęte przez nieprzyjaciela. Ostatecznie Orlean został zajęty przez nieprzyjaciela 11 października. 29 października 1870 roku kapituluje Metz. Kapitulację poprzedziły rozruchy części młodszych oficerów i mieszkańców Metz, pragnących bronić się dalej mimo katastrofalnego zaopatrzenia w żywność i amunicję. Do niewoli dostało się sto kilkadziesiąt tysięcy żołnierzy armii regularnej i Gwardii Narodowej. Kapitulacja Metz wyeliminowała z walki ponad dwukrotnie więcej żołnierzy francuskich niż klęska pod Sedanem. 31 października, na skutek niepomyślnych wiadomości z frontu, jak również małej skuteczności działań w obronie Paryża, mieszkańcy Paryża wzniecili rewoltę. Opanowano wiele gmachów publicznych, między innymi budynek merostwa. Domagano się ustąpienia niesprawnych wojskowych i polityków, chciano proklamować komunę. Rozruchów nie poparły jednak wojska regularne i Gwardia Narodowa Zmobilizowana. Poparła je tylko Gwardia Narodowa Terytorialna, a to było za mało, aby obalić władze. Dokonano kilku zmian we władzach Paryża i wojsku. Około 2 listopada przywrócono porządek. Represje były łagodne i skierowane głównie w skrajną lewicę, ale i tu działania policji były powolne i często nieskuteczne.

 

Francuski odtylcowy karabin Chassepot Mle 1866, kaliber 11 mm wraz z bagnetem (źródło)

 

18 stycznia 1871 roku w Sali Lustrzanej pałacu wersalskiego pod Paryżem proklamowano powstanie Cesarstwa Niemieckiego. Dokument, który tam podpisano świadczył o zjednoczeniu ziem niemieckich. Wilhelm I koronował się na cesarza II Rzeszy. W skład zjednoczonych ziem niemieckich nie weszła Austria. 28 stycznia 1871 roku po prawie czterech miesiącach oblężenia Paryża, wojska niemieckie, wymuszają na Francji podpisanie paktu o zawieszeniu broni, a nowy, ugodowy rząd francuski, kierowany przez monarchistę Louis Thiersa, przeciwnika wojny z Prusami, przyjął 26 lutego 1871 roku propozycje pokojowe pruskiego kanclerza Bismarcka. 10 maja 1871 roku we Frankfurcie nad Menem ratyfikowano traktat pokojowy z 26 lutego 1871 roku. W ramach układu pokojowego, Francja musiała oddać nowo powstałemu Cesarstwu Niemieckiemu terytoria Alzacji i część Lotaryngii o łącznej powierzchni 14 508 km² oraz zapłacić olbrzymią jak na tamte czasy sumę 5 miliardów franków w złocie. Do czasu spłaty kontrybucji, wojska niemieckie stacjonowały w północnej Francji, oczywiście na rachunek tejże. Wygrana Prus w wojnie francusko-pruskiej z lat 1870-1871 doprowadziła do zmiany układu sił w Europie. Powstało nowe, dominujące w Europie mocarstwo – II Rzesza, powstała po zjednoczeniu państw niemieckich. Niemcy dzięki wykorzystaniu wysokiej kontrybucji od Francji oraz zdobyciu nowinek technicznych i naukowych, wykorzystanych w przebudowie przemysłu osiągnęły szybki rozwój gospodarczy, wyprzedzając nawet potencjałem gospodarczym Wielką Brytanie. We Francji przegrana doprowadziła do upadku Cesarstwa, czego skutkiem było powstanie III Republiki. Francuzi stracili Alzację i Lotaryngię, rejony bardzo ważne pod względem gospodarczym, gdyż posiadały one bardzo duże złoża węgla kamiennego i rud żelaza, a 18 marca 1871 roku doszło do wybuchu Komuny Paryskiej. W wojnie Francja straciła ok. 150 000 poległych i rannych żołnierzy, Prusy ok. 70 000.

 

 

Pocztówka przedstawiająca walki pod Wörth (archiwum autora)

 

 Walki pod Gravelott (archiwum autora)

 

 Walki pod St. Privat (archiwum autora)

 

Polegli i zaginieni w wojnie z Francją 1870/71

1 – Bojanice, Domanice, Gogołów, Komorów, Kraszowice, Kwieciszów, Lutomia, Makowice, Mielęcin, Niegoszów, Pasieczna, Pastuchów, Piotrowice Świdnickie, Proszkowice, Rogów Sobócki, Rzędów, Sobótka-Górka, Sulistrowice, Śmiałowice, Wierzbna, Wilków, Wiry, Witoszów Górny, Zebrzydów, Żelazów
2 – Bystrzyca, Chwałków, Kalno, Lubachów, Nowice, Pogorzała, Pożarzysko, Słotwina, Sobótka, Strzegomiany, Strzelce, Świebodzice, Żarów
2 – miejscowość nieznana w Kreis Schweidnitz
3 – Grodziszcze, Szczepanów
4 – Łażany, Maniów, Gola Świdnicka
7 – Ciernie
8 – Świdnica

 

1. Joh. Anders, miejscowość: Łażany (Laasan), stopień i jednostka: ?/ 10. Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka Wilhelma II, poległ 1870/1871

2. Ernst Ansorge, miejscowość: Szczepanów (Stephanshein), stopień i jednostka: Sierżant/10. Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka Wilhelma II (6. Korpus Armijny), 7. kompania, poległ 17.11.1870 r. pod Vitry-sur-Seine

3. Joseph Ascher, miejscowość: Witoszów Górny (Ober Bögendorf), stopień i jednostka: Grenadier/3. Pułk Grenadierów Gwardii im. Królowej Elżbiety, 5. kompania, poległ 18.08.1870 r. w bitwie pod St. Marie aux Chénes i St. Privat la Montagne

4. August Banke, miejscowość: Pastuchów (Puschkau), stopień i jednostka: Starszy szeregowy/11. Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka Wilhelma III, 9. kompania, poległ 18.08.1870 r. w bitwie pod Verneville

5. Ernst Bartsch, miejscowość: Szczepanów (Stephanshein), stopień i jednostka: Fizylier/11. Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka Wilhelma III, 12. kompania, poległ: 16.08.1870 r. w bitwie pod Gorze

6. Johannes Bartsch, miejscowość: Zebrzydów (Seiferdau), stopień i jednostka: Fizylier/11. Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka Wilhelma III, 10. kompania, poległ 18.08.1870 r. w bitwie pod Verneville

7. Joh. Heinrich Böhme, miejscowość: Świdnica (Schweidnitz), stopień i jednostka: Starszy szeregowy/20. Brandenburski Pułk Piechoty, 4. kompania, ciężko ranny 18.08.1870 r. pod St. Marie aux Chênes, zmarł 05.09.1870 r. w Feldlaz. 10 (lazaret)

8. August Brauner, miejscowość: Grodziszcze (Gräditz), stopień i jednostka: Kapral/6. Śląski Pułk Artylerii Fortecznej, 13. kompania, poległ 06.09.1870 r.

9. Wilhelm Buchwald, miejscowość: Strzelce (Strehlitz), stopień: Grenadier

10. August Feige, miejscowość: Maniów (Mohnau), stopień i jednostka: Fizylier/11. Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka Wilhelma III, 12. kompania, poległy

11. Carl Heinrich Fiecher, miejscowość: Kraszowice (Kroischwitz), stopień i jednostka: Fizylier/11. Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka Wilhelma III, poległ 04.12.1870 r. pod Orleanem

12. Adolph Fisdur, miejscowość: Makowice (Schwenkfeld), stopień i jednostka: Grenadier/11. Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka Wilhelma III, 9. kompania, poległ 16.08.1870 r. w bitwie pod Gorze

13. Heinrich Franke, miejscowość: Wiry (Wierau), stopień i jednostka: Grenadier/11. Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka Wilhelma III, 1. kompania, poległ 24.11.1870 r. koło Artenay

14. August Gebhard, miejscowość: Łażany (Laasan), stopień i jednostka: ?/15. Śląski Pułk Dragonów, poległ 18.08.1870 r. w bitwie pod Gravelott

15. August Geisler, miejscowość: Słotwina (Schönbrunn), stopień i stanowisko: Fizylier/38. Śląski Pułk Fizylierów, 2. kompania, poległ: 12.08.1870 r. pod Pfalzburgiem

16. E. Gerlitschke, miejscowość: Ciernie (Zirlau), wymieniony na pomniku

17. Hermann P. Giesel, miejscowość: Bystrzyca (Weistritz), stopień: Fizylier

18. Karl Giesel, miejscowość: Maniów (Klein-Mohnau), stopień i jednostka: Fizylier/11. Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka Wilhelma III, 10. kompania, zmarł: 17.01.1871 r. w Lazaret Champagné

19. Karl Godelt, miejscowość: Ciernie (Zirlau), stopień: Grenadier

20. Wilhelm Göllner, miejscowość: Gogołów (Goglau), stopień i jednostka: Grenadier/11. Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka Wilhelma III, 8 kompania, poległ 11.01.1871 r. pod Champagne

21. Max Grundmann, miejscowość: Sobótka (Zobten), stopień i jednostka: Porucznik/3. Pułk Grenadierów Gwardii im. Królowej Elżbiety, 5. kompania, poległ 18.08.1870 r. w bitwie pod St. Marie aux Chénes i St. Privat la Montagne

22. Karl Hain, miejscowość: Sobótka-Górka (Gorkau), stopień: Starszy szeregowy

23. Felix Halfter, miejscowość: Sobótka (Zobten), stopień i jednostka: Kapral/11. Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka Wilhelma III, 8. kompania, ciężko ranny 16.08.1870 r. w bitwie pod Gorze, zmarł 25.09.1870 r. w Bar.-Laz. IV Altona (lazaret)

24. Wilhelm Hannig, miejscowość: Słotwina (Schönbrunn), stopień i jednostka: Trębacz/11. Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka Wilhelma III, 10. kompania, poległ 18.08.1870 r. w bitwie pod Verneville

25. W. Hannig, miejscowość: Ciernie (Zirlau), zagininy, wymieniony na pomniku

26. Robert Heide, miejscowość: Świebodzice (Freiburg), stopień: Fizylier

27. Robert Heyser, miejscowość: Świdnica (Schweidnitz), stopień i jednostka: Muszkieter/12. Brandenburki Pułk Grenadierów (Prinz Carl von Preußen), ciężko ranny w bitwie pod Gravelotte, zmarł w 30.08.1870 r. Feldlaz. II. AC Gravelotte (lazaret)

28. ? Hülsemann, miejscowość: Świdnica (Schweidnitz), stopień i jednstka: Major/Dolnośląski Kombinowany Pułk Landwery (Batalion piechoty), poległ 31 września 1870 r. w bitwie pod Failly

29. Johann Ibrig, miejscowość: Strzegomiany (Striegelmühl), stopień i jednostka: Fizylier/11. Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka Wilhelma III, 10. kompania, poległ 18.08.1870 r. w bitwie pod Verneville

30. Joh. Ernst Jakob III, miejscowość: Świdnica (Schweidnitz), stopień i jednostka: Muszkieter/46. Dolnośląski Pułk Piechoty, 7. kompania, poległ 06.08.1870 r.w bitwie pod Wörth

31. Gottlieb Jienschke, miejscowość: Bystrzyca (Weistritz), stopień i jednostka: Fizylier/11. Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka Wilhelma III, 11. kompania, zmarł 28.01.1871 r. w Lazaret Champagné

32. Carl Joppich, miejscowość: Chwałków (Qualkau), stopień i jednostka: Fizylier/60. Brandenburski Pułk Piechoty, 10. kompania, poległ 18.08.1870 r. w bitwie pod Gravelotte

33. August Karsch, miejscowość: Łażany (Laasan), stopień i jednostka: Kapral/2. Pułk Grenadierów Gwardii im. Cesarza Franciszka I , 1. kompania, poległ:18.08.1870 r. w czasie bitwy pod St. Privat la Montagne

34. Franz Kaufmann, miejscowość: Śmiałowice (Schmellwitz), stopień i jednostka: 5. Forteczny Pułk Saperów, 6. Korpus Armijny, 3. kompania, poległ z 20 na 21. 09.1870 r. pod Wegnahme

35. Herrmann Keil, miejscowość: Pożarzysko (Hohen-Poseritz), stopień i jednostka: Grenadier/11. Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka Wilhelma III, 2. kompania, cieżko ranny w bitwie pod Gorze, zmarł w Lazaret Gorze

36. Franz baron von Kittlitz, miejscowość: Świdnica (Schweidnitz), stopień i jednostka: Kapitan/58. Poznański Pułk Piechoty, 1. batalion, poległ 04.08.1870 r.w bitwie pod Weißenburg

37. Gottfried Kliem, miejscowość: Pożarzysko (Hohen-Poseritz), stopień i jednostka: Starszy szeregowy/11. Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka Wilhelma III, 9. kompania, poległ 18.08.1870 r. w bitwie pod Verneville

38. Anton Kober, miejscowość: Sulistrowice (Gr. Silsterwitz), stopień i jednostka: Grenadier/11. Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka Wilhelma III, 5 kompania, cieżko ranny w bitwie pod Gorze, zmarł 15.09.1870 r. w Res. Laz. Neuwied (lazaret)

39. Johann Köhler, miejscowość: Wierzbna (Würben), stopień i jednostka: Grenadier/11. Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka Wilhelma III, 5. kompania, ciężko ranny w bitwie pod Gorze, zmarł 06.08.1870 r. w Lazeret Gorze

40. Wilhelm Kriebel, miejscowość: Maniów (Wenig-Monau), stopień i jednostka: Grenadier/11. Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka Wilhelma III,1. kompania, poległ 16.08.1870 r. w bitwie pod Gorze

41. August Krügel, miejscowość: Wilków (Wilkau), stopień i jednostka: Fizylier/12. Brandenburski Pułk Grenadierów (Prinz Carl von Preußen), 11. kompania, ciężko ranny 21.10.1870 r. pod St. Clloud, zmarł w Lazaret Versailles

42. Otto Lange, miejscowość: Gola Świdnicka (Guhlau), stopień: Porucznik

43. Franz Laufer, miejscowość: Nowice (Neudorf), stopień i jednostka: Muszkieter/50. Dolnośląski Pułk Piechoty, 6. kompania, zmarł w Laz. Düsseldorf (lazaret)

44. Heinrich Laufer, miejscowość: Saarau (Żarów), stopień i jednostka: ?/50. Dolnośląski Pułk Piechoty, poległ 06.08.1870 r. w bitwie pod Wörth

45. Carl Matthes, miejscowość: Rzędów (Rungendorf), stopień i jednostka: Szeregowy/7. Zachodniopruski Pułk Landwery, 2. batalion, poległ: 15.01.1871 r. pod Vandoncourt

46. Ernst Melcher, miejscowość: Piotrowice Świdnickie (Peterwitz), stopień i jednostka: ?/11. Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka Wilhelma III, 6. kompania, zaginiony 01.09.1870 r. w bitwie pod Charly

47. Johann Gottl. Menzel, miejscowość: Pogorzała (Seifersdorf), stopień i jednostka: Fizylier/6. Zachodniopruski Pułk Grenadierów, 11. kompania, zaginiony 01.08.1870 r. pod Sedananem

48. ? Meves, ?, stopień: Porucznik

49. Heinrich Müller, miejscowość: Lubachów (Breitenhaim), stopień i jednostka: Kirasjer/1. Śląski Przyboczny Pułk Kirasjerów im. Wielkiego Księcia Elektora (2, Dywizja Kawalerii), 2. szwadron, zaginiony 05.11.1870 r. pod Patrouille koło Chaten La Renardiere

50. Hermann Münich, miejscowość: Mielęcin (Pfaffendorf), stopień i jednostka: Starszy szeregowy/Zapasowy Batalion Przyboczny, 4. kompania, poległ 18.08.1870 r. w czasie bitwy pod St. Marie aux Chènes

51. Wilhelm Neugebauer, miejscowość: Bojanice (Ludwigsdorf), stopień i jednostka: Fizylier/ 11. Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka Wilhelma III, 9. kompania, poległ 18.08.1870 r. w bitwie pod Verneville

52. Karl Nixdorf, miejscowość: Kwieciszów (Queitsch), stopień: Grenadier

53. Hermann Pauthaler, miejscowość: Gola Świdnicka (Guhlau), stopień: Trębacz

54. Hermann Panthaler, miejscowość: Gola Świdnicka (Guhlau), stopień i jednostka: Trębacz/39. Nadreński Pułk Fizylierów, 3. kompania, poległ 18.08.1870 r. w bitwie pod Gravelotte i Rezonville

55. Carl August Pohl, miejscowość: Lutomia (Leutmannsdorf), stopień: Starszy szeregowy/11. Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka Wilhelma III, 1. kompania, cieżko ranny 16.08.1870 r. w bitwie pod Gorze, zmarł 09.09.1870 r. w Koblencji

56. Wilhelm Polte, miejscowość: Szczepanów (Stephanshein), stopień i jednostka: Grenadier/10. Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka Wilhelma II, 6. kompania, ciężko ranny 30.09.1870 r. pod Chevilly, zmarł 15.10.1870 r. w Laz. Villeneuve St. Georges (lazaret)

57. A. Purrmann, miejscowość: Grodziszcze (Gräditz), stopień: Rezerwista

58. Johann Putz, miejscowość: Gola Świdnicka (Guhlau), stopień i jednostka: Grenadier/7. Zachodniopruski Królewski Pułk Grenadierów, 1. kompania, zaginiony 06.08.1870 r. podczas bitwy pod Wörth

59. Gustav Ritter, miejscowość: Świdnica (Schweidnitz), stopień: Grenadier

60. Friedrich Jessen Rödiger, miejscowość: Świdnica (Schweidnitz), stopień i jednostka: Sierżant/78. Wschodniofryzyjski Pułk Piechoty, 2. batalion, 3. kompania, poległ 16.08.1870 r. w bitwie pod Tronville

61. Julius Rodler, miejscowość: Pogorzała (Seifersdorf), stopień i jednostka: Fizylier/3. Pułk Grenadierów Gwardii im. Królowej Elżbiety, 9. kompania, ciężko ranny 18.08.1870 r., pod St. Marie aux Chênes, zmarł 18.09.1870 r. w Dzierżoniowie

62. Claus Diedrich Rösing, miejscowość: Świebodzice (Freiburg), stopień: Kanonier

63. August Rösner, miejscowość: Rogów Sobócki (Rogau), stopień i jednostka: Grenadier/10. Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka Wilhelma II, 1. kompania, poległ 16.08.1870 r.w bitwie pod Gorze

64. Johann Rüger, miejscowość: Kalno (Kallendorf), stopień: Gefreiter

65. Karl Scheel, miejscowość: Żelazów (Eisdorf), stopień: Grenadier

66. Wilhelm Scholz, miejscowość: Domanice (Domanze), stopień i jednostka: Trębacz/ 11. Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka Wilhelma III (9. Korpus Armijny), 5. kompania, poległ 04.12.1870 r. pod Orleanem

67. A. Schubert, miejscowość: Ciernie (Zirlau), wymieniony na pomniku

68. Eduard Schubert, miejscowość: Lubachów (Breitenhain), stopień i jednostka: Fizylier/11. Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka Wilhelma III, 9. kompania, poległ 04.12.1870 r. pod Orleanem

69. Wilhelm Schubert, miejscowość: Żarów (Saarau), stopień i jednostka: Fizylier/ 11. Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka Wilhelma III, 11. kompania, zmarł: 15.01.1871 r. w Lazaret Champagné

70. Wilhelm Schubert, miejscowość: Ciernie (Zierlau), stopień i jednostka: Ułan/2. Śląski Pułk Ułanów, 3. Szwadron, poległ: 09.11.1870 w pobliżu Coulmiers

71. Willi Schubert, miejscowość: Łażany (Laasan), stopień i jednostka: ?/11. Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka Wilhelma III, poległ 11.01.1871 w bitwie pod Le Mans

72. Johann Staeger, miejscowość: Kalno (Kallendorf), stopień i jednostka: Starszy szeregowy/11. Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka Wilhelma III, 11. kompania, poległ: 18.08.1870 r. w bitwie pod Verneville

73. August Seidel, miejscowość: Chwałków (Qualkau), stopień i jednostka: Grenadier/10. Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka Wilhelma II, 1. kompania, poległ 16.08.1870 r.w bitwie pod Gorze

74. C. Seeliger, miejscowość: Ciernie (Zirlau), wymieniony na pomniku

75. Karl Seliger, miejscowość: Komorów (Cammerau), stopień: Grenadier

76. Wilhelm Spielvogel, miejscowość: Maniów (Klein-Mohnau), stopień i jednostka: ?/10. Poznański Pułk Ułanów, zaginiony 25.09.1870 r. koło Vrigne

77. Karl Stumpf, miejscowość: Strzelce (Strehlitz), stopień: Grenadier

78. Wilhelm Süssmann, miejscowość: Grodziszcze (Gräditz), stopień i jednostka: Starszy szeregowy/11. Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka Wilhelma III, 10. kompania, poległ 18.08.1870 r. w bitwie pod Verneville

79. August Türke, miejscowość: Niegoszów (Nitschendorf), stopień i jednostka: Fizylier/ 11. Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka Wilhelma III, 12. kompania, poległ: 11.01.1871 r. pod Champagne

80. August Uber, miejscowość: Nowice, (Neudorf), stopień i jednostka: Grenadier/8. Przyboczny Pułk Grenadierów, poległ 16.08.1870 r. w bitwie pod Gorze

81. Johann Űbrig, miejscowość: Strzegomiany (Striegelmühle), stopień: Fizylier

82. August Weigelt, miejscowość: Proszkowice (Protschkenhein), stopień i jednostka: Fizylier/11. Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka Wilhelma III, 12. kompania, poległ 04.12.1870 r. pod Orleanem

83. August Weigelt, miejscowość: Świdnica (Schweidnitz), stopień i jednostka: Grenadier/7. Zachodniopruski Królewski Pułk Grenadierów, 3. kompania, zaginiony: 06.08.1870 r. podczas bitwy pod Wörth

84. Wilhelm Weihrauch, miejscowość: Pasieczna (Zedlitz), stopień: Starszy szeregowy

85. ? von Wilamowski, ?, stopień: Porucznik

86. W. Willer, miejscowość: Ciernie (Zirlau), wymieniony na pomniku

 

ARMIA PRUSKA 1870-1871

Dragoni (ilustracja: German Armies 1870-71 (1) Prussia, Oxford 2004 - Osprey Publishing)

 

Kirasjerzy (ilustracja: German Armies 1870-71 (1) Prussia, Oxford 2004 - Osprey Publishing)

 

 Ułani (ilustracja: German Armies 1870-71 (1) Prussia, Oxford 2004 - Osprey Publishing)

 

 

Piechota (ilustracja: German Armies 1870-71 (1) Prussia, Oxford 2004 - Osprey Publishing)

 

 

Artyleria, Landwera, Służba medyczna (ilustracja: German Armies 1870-71 (1) Prussia, Oxford 2004 - Osprey Publishing)

 

ARMIA FRANCUSKA 1870-1871

Kirasjer, Dragon, Lansjer (ilustracja za French Army 1870-71, London 1991 - Osprey Publishing)

 

Piechota i kawaleria (ilustracja za French Army 1870-71, London 1991 - Osprey Publishing)

 

Piechota (ilustracja za French Army 1870-71, London 1991 - Osprey Publishing)

 

Jednostki Algierskie (ilustracja za French Army 1870-71, London 1991 - Osprey Publishing)

 

Posiadacie niepotrzebne starocie (przedmioty, fotografie, dokumenty lub inne rzeczy) ?? Posiadacie wiedzę na temat interesujących miejsc, budowli, a może znacie jakąś ciekawą historię ?? Podzielcie się z nami swoją wiedzą lub starociami z domowych strychów, głębokich szuflad oraz rodzinnych albumów. Wszelkie informacje, skany fotografii i dokumentów możecie przesyłać bez wychodzenia z domu na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.. Skany bądź fotografie, oględziny wszelkich dokumentów i przedmiotów możemy wykonać również bezpłatnie od ręki w Żarowskiej Izbie Historycznej przy ul. Dworcowej 3. Utrwalmy wspólnie w słowie pisanym oraz wzbogacimy historię Naszej Małej Ojczyzny.

 

Ilustracje umundurowania:
1. Michael Solka, Darko Pavlovic, German Armies 1870-71 (1) Prussia - Osprey Military, Men-At-Arms, series 416, Oxford 2004
2. Stephen Shann, Louis Delperier, French Army 1870-71, Franco-Prussian War, 1 Imperial Troops - Osprey Military, Men-At-Arms, series 233, London 1991

Źródła:
Deutsch-französischer Krieg, 1870-71, Verlust-Liste. Hrsg.: Königliche Geheime Oberhofbuchdruckerei, Berlin
https://pl.wikipedia.org/
Archiwum autora

Opracowanie
Bogdan Mucha