Karabiner 98k - znalezisko z czasów II wojny światowej

W 2014 roku do Żarowskiej Izby Historycznej przekazany został, odnaleziony w pobliżu Żarowa duński pięciostrzałowy karabin powtarzalny 8 mm Gevær M. 1889 (Krag-Jørgensen) z czasów II wojny światowej. Minęły dwa lata i mamy podobne znalezisko. Tym razem jest to odnaleziony podczas prac rolniczych destrukt niemieckiego karabinka powtarzalnego Karabiner 98k (Kar 98k, K 98k), który dostarczył do Żarowskiej Izby Historycznej mieszkaniec gminy Żarów. Po konsultacji z komendant Policji w Żarowie, panią Katarzyną Wilk, znalezisko zostało przekazane wraz z dokumentacją fotograficzną do żarowskiego komisariatu. Odnaleziony destrukt karabinka Kar 98k jest w stanie pozwalającym jedynie na jego konserwacje i ekspozycje, tak więc po wykonaniu niezbędnych czynności przez Wydział Postępowań Administracyjnych eksponat powróci do Żarowskiej Izby Historycznej, gdzie zostanie zakonserwowany i wpisany do rejestru zbiorów. Krótko o historii karabinka oraz jego pochodzeniu poniżej.

Destrukt karabinka Kar 98k, dokumentacja Żarowskiej Izby Historycznej, fot. B.Mucha

Znalezisko przekazane do komisariatu Policji w Żarowie

Przepisowym karabinem Armii Cesarstwa Niemieckiego w czasie I wojny światowej był Gewehr 98 (Gew 98). Był to typowykarabin początku XX wieku o długości 1250 mm, z lufą długości 740 mm. Doświadczenia wojenne wykazały, że tak długa lufa jest zbędna, a karabin za długi. Efektem tych doświadczeń było skonstruowanie w latach 20-tych w kilku krajach krótkich karabinów systemu Mausera z lufami długości 590 – 600 mm (belgijski FN Mle 1924/30, czechosłowacki vz. 24, polski kbk wz. 29). W Niemczech podstawą do stworzenia krótkiego karabinu był karabinek Kar98b. Była to broń o wymiarach karabinu czyli z lufą 740 mm, różniąca się wyłącznie zgiętą rączką zamkową oraz mocowaniem pasa nośnego do noszenia przez plecy. Przy okazji zmodyfikowano podajnik magazynka (przy pustym magazynku podajnik blokował zamek w tylnym położeniu informując żołnierza o konieczności ponownego załadowania magazynka). Nowy karabinek był początkowo produkowany na eksport. Dopiero 14 czerwca 1935 roku został przyjęty do uzbrojenia jako Kar98k. Pierwszą modernizację Kar98k przeszedł w 1939 roku. Osłonięto wtedy muszkę tunelową osłoną. Kiedy zaczęło brakować drewna orzechowego na łoże, zastąpiono je łożem wykonanym ze sklejki. Nowy materiał wymusił zmianę konstrukcji kolby, która zamiast płaskiej stopki otrzymała tłoczony z blachy trzewik. Coraz więcej części karabinka było tłoczonych (zamiast frezowanych). Pogarszająca się sytuacja militarna III Rzeszy sprawiła, że od 1943 roku wprowadzano coraz więcej uproszczeń w konstrukcji karabinka. Broń ta w literaturze określana jest jako Kriegsmodell – wzór wojenny. Przedni bączek zastąpiła opaska z blachy, karabinki przestały być wyposażane w osadę bagnetu i wycior. W 1944 roku zastąpiono umieszczoną na kolbie blaszane kowadełko z przelotowym otworem (tzw. babka służąca do rozkładania zamka), otworem w trzewiku kolby.

Karabinek Kar 98k, sposób ładowania 5-nabojową łódką 7,92x57 mm oraz poszczególne elementy w rozłożeniu (źródło)

Egzemplarze wykonane w 1945 roku często posiadały stały celownik przystrzelany na odległość 100 m i skrócone łoże (oszczędność drewna). Niektóre egzemplarze nie posiadały żadnego pokrycia zabezpieczającego przed korozją. Zmiany te wprowadzano stopniowo. W latach 1935–1945 wyprodukowano prawie 11,5 miliona sztuk. Fabrykacja miała miejsce w oberndorfskich i berlińskich zakładach Mausera, u JP Sauera w Suhl, w Ermie, Berlin – Lübecker Maschinenfabrik, Berlin – Suhler Waffen und Farzeugewerke, Steyr – Daimler – Puch AG Werk w Steyr, FN w Herstalu koło Liège, Waffenfabrik Brünn w Brnie i Gustloff Werke Werk w Weimarze. Pomimo wprowadzenia do uzbrojenia karabinów samopowtarzalnych i automatycznych Kar98k do końca wojny pozostał podstawową bronią Wehrmachtu i Waffen-SS. Wraz z karabinkiem żołnierz otrzymywał skórzany pas nośny, bagnet wz. 84/98 wraz z żabką (wiele odmian), dwie ładownice wz. 11 (czarne lub w różnych odcieniach brązu każda na sześć pięcionabojowych łódek) oraz uniwersalny przybornik do czyszczenia broni wz. 34. Celownik wyskalowany został do naboju z pociskiem ciężkim sS (polskie oznaczenie SC), w innych państwach używanym wyłącznie do ciężkich karabinów maszynowych. Wyselekcjonowane pod względem skupienia i celności egzemplarze zaopatrywano w montaż do celownika optycznego. Stosowano różnorodne celowniki o powiększeniu półtorakrotnym i czterokrotnym różnych wytwórców. Dla spadochroniarzy skonstruowano dwie wersje składane.

Niemiecki snajper uzbrojony w snajperską wersję karabinka Kar 98k z celownikiem optycznym Zeiss ZF 42 (źródło)

Niemiecki żołnierz uzbrojony w Karabiner 98k, 1944 rok (źródło)

W roku 1939 zbudowano kilka egzemplarzy próbnych ze składaną na lewą stronę kolbą. W zakładach Mausera stworzono rozkładany na dwie części Kar 98/42. Miejsce rozłączania znajdowało się na wysokości komory nabojowej. Powstało tylko kilka sztuk do prób wojskowych. Karabinek Kar 98k był indywidualną bronią powtarzalną. Zamek czterotaktowy, ślizgowo–obrotowy. Ryglowanie za pomocą trzech rygli. Zasilanie ze stałego, dwurzędowego magazynka pudełkowego o pojemności pięciu naboi. Przyrządy celownicze składały się z trójkątnej muszki i celownika krzywkowego. Broń była wyposażona w bagnet nożowy. Na zakończeniu lufy można było montować 30 mm granatnik karabinowy (garłacz) niem. Gewehrgranatgerät (zwany potocznie Schiessbecher). Wystrzeliwano z niego za pomocą ślepego naboju granaty odłamkowe, przeciwpancerne (trzy wzory) i agitacyjne (z ulotkami). Po zakończeniu II wojny światowej karabinki Kar 98k trafiły do arsenałów wielu państw, w niektórych jako broń formacji pomocniczych np. polska Straż Przemysłowa. Broń zyskała opinię solidnej i niezawodnej. Do tego była łatwo dostępna w dużych ilościach. Między innymi wiele Kar 98k było używanych do lat 70-tych w Izraelu (większość izraelskich egzemplarzy została przebudowana na wersję kalibru 7,62×51 mm NATO). Obecnie jest wykorzystywany przez Wachbataillon – reprezentacyjny pododdział Bundeswehry.

Źródła: 
https://en.wikipedia.org/
https://pl.wikipedia.org/
http://www.wikiwand.com/

Opracowanie
Bogdan Mucha