Reklamy prasowe żarowskiej Szamotowni i Silesii w polskich gazetach z przełomu XIX i XX wieku

Reklama (z łac. reclamo, reclamare), jest to informacja połączona z komunikatem perswazyjnym. Zazwyczaj ma na celu skłonienie do nabycia lub korzystania z określonych towarów czy usług, popierania określonych spraw lub idei (np. Promowanie marki). Powstanie i rozwój reklamy łączyć należy z trzema procesami: z rozwojem handlu i wymiany towarowej, z powstawaniem i rozwojem środków komunikacji masowej oraz z doskonaleniem metod i technik perswazji, (sztuka przekonywania kogoś do własnych racji). Pierwsza reklama, wykorzystywana także dziś, np. przez akwizytorów czy przekupki, to reklama ustna. Oprócz tej formy reklamy targowej, używano już od starożytności ogłoszeń i afiszy, malowanych na papirusach, na murach miast, wyrytych na kamiennych czy glinianych tablicach. Ta reklama trafiała jednak do odbiorców umiejących czytać, dlatego też często stosowano reklamy o charakterze obrazkowym. Były to zazwyczaj kamienne rzeźby, posadowione ponad wejściami do sklepów i winiarń, które zapoczątkowały późniejszy rozwój szyldów handlowych. Pierwsze reklamy pisane, które pojawiły się w starożytnej Grecji, dotyczyły informacji o wydarzeniach kulturalnych i sportowych. Przypominały znane nam doskonale współczesne plakaty i afisze kinowe i teatralne. Wraz z postępem przemysłowym i społecznym, nastąpił intensywny rozwój reklam, a ważnym wydarzeniem mającym na to wpływ, było wynalezienie druku Gutenberga w 1445 roku.

W tym czasie reklama przybrała postać małych ulotek do reklamowania produktów. Nierzadko też zawierała symbol będący znakiem rozpoznawczym dla danego cechu rzemieślniczego. Później pojawiły się gazety zawierające pierwsze reklamy prasowe. Kamieniem milowym było opublikowanie pierwszej reklamy na łamach paryskiego Journal General d'Affiches z 14 października 1612 roku. Złotym wiekiem rozwoju reklam prasowych był jednak dopiero XIX i XX wiek. Przyczynił się do tego zarówno postęp technologiczny, m.in. wynalazek telegrafu elektrycznego (1837 r.) jak też rozwój sieci kolejowej. W 1843 roku w Filadelfii rozpoczął działalność pierwszy agent reklamowy, który zajmował się zbieraniem ogłoszeń reklamowych, umieszczanych następnie w gazetach. Sam wygląd reklam ulegał stopniowym zmianom i był równoległy do postępu technicznego ówczesnych drukarń. Wypuszczane z taśm gazety miały coraz bardziej ozdobną i ciekawą szatę graficzną. Rozwój reklamy determinował wzrost aktywności i przyrost agencji reklamowych. Pod koniec XIX wieku najczęściej propagowanymi produktami, były różnego rodzaju towary medyczne, a także urządzenia i maszyny. Istotnym momentem w dziejach reklamy stało się wynalezienie radia oraz telewizji. To spowodowało, iż reklama zaczęła docierać do coraz szerszych rzesz ludności, zmieniając przy tym też swoje oblicze.

Tradycyjna reklama prasowa, znana już od XVII wieku jest obecnie w dalszym ciągu jednym z najlepszych sposobów komunikowania się przedsiębiorstwa z rynkiem. Prasa codzienna to bardzo dobre medium dla utrzymania świadomości istnienia produktu na rynku. Do środków przekazu informacji można zaliczyć zarówno gazety (prasę codzienną) jak i czasopisma oraz magazyny. Na popularność tej formy reklamy, wpływa niewątpliwie przeświadczenie, że słowo pisane jest bardziej wiarygodne i wzbudza mniej wątpliwości. Zaletą reklamy prasowej jest przede wszystkim duża częstotliwość informacji oraz możliwość przekazu precyzyjnej i szerokiej informacji reklamowej.

Z całą pewnością zalety reklamy prasowej, a przede wszystkim jej wpływ na zbyt wytwarzanych produktów, dostrzegalny był w dynamicznie rozwijających się żarowskich fabrykach von Kulmiza. Reklamy Szamotowni i Silesii drukowane były już w 2 połowie XIX wieku. Dotyczyło to zarówno różnego rodzaju reklam w formie samodzielnych ulotek, ale także reklam prasowych, zamieszczanych w poczytnych gazetach regionalnych oraz odległych wydawnictwach spoza granic Cesarstwa Niemieckiego. O asortymencie produkowanym i polecanym przez fabryki z ówczesnego Saarau, przeczytać mogli w języku polskim mieszkańcy Bytomia, Gliwic, Krakowa, Łodzi, Poznania, Torunia oraz Warszawy. Reklamy Zjednoczonych Zakładów Szamotowych w Żarowie, dawniej C.Kulmiz, spółka z.o.o. oraz Zrzeszenia Fabryk Chemicznych „Silesia”, ukazywały się pod koniec XIX i na początku XX wieku, m.in. na łamach dziennika "Gazeta Handlowa (wydawana w latach 1864-1905 w Warszawie), pisma "Katolik" (wydane w latach 1868-1931 w Bytomiu), tygodnika "Poradnik Gospodarski" (wydawany od 1889 roku w Poznaniu), dziennik "Głos Śląski" (wydawany w latach 1903-1921 w Gliwicach), dwutygodnika "Przemysł Ceramiczny" (wydawany w latach 1910 -1914 w Krakowie i Warszawie), dziennika "Gazeta Toruńska" (wydawana w latach 1867-1921 w Toruniu), dziennika "Kurier Warszawski" (wydawany w latach 1821-1939 w Warszawie) oraz dziennika "Rozwój" (wydawany w latach 1897-1931 w Łodzi). Zamówienia dla żarowskich fabryk przyjmowali lokalni przedstawiciele handlowi – Polacy, jak Paweł Wistuba z Głogówka, B.Łoziński z Łodzi, B.Rogaliński z Torunia, Z.A.Krajewski oraz biuro Włodarkiewicz & Sieklucki w Warszawie. Za pośrednictwem reklamy prasowej, na przełomie XIX i XX wieku, nazwa Żarowa (wówczas Saarau), znana była w świecie i utożsamiana z dynamicznie pracującym ośrodkiem przemysłowym branży ceramicznej i chemicznej.

Pismo "Katolik" nr 9/47, 20 stycznia 1914 r. z reklamą żarowskiej Silesii 

Dziennik "Gazeta Handlowa" nr 182/XXX, 10 sierpnia 1893 r. z reklamą żarowskiej Szamotowni (filia Halbstadt)

Dziennik "Kurjer Warszawski" nr 237, 28 sierpnia 1894 r. z reklamą żarowskiej Szamotowni

Dwutygodnik "Przemysł Ceramiczny", nr 1/III, 1 luty 1913 r. z reklamą Szamotowni (filia Halbstadt) 

Dziennik "Gazeta Toruńska", nr 189/XV, 20 sierpnia 1881 r. z reklamą żarowskiej Silesii

Dziennik "Rozwój", nr 98, 29 kwietnia 1911 r. z reklamą żarowskiej Szamotowni

Tygodnik "Poradnik Gospodarski", nr 8/XVII, 23 lutego 1906 r. z reklamą żarowskiej Silesii

Dziennik "Głos Śląski" nr 108/XII, 8 września 1914 r. z reklamą żarowskiej Silesii

Źródła:
Gazeta Handlowa, nr 182/XXX, 10 sierpnia 1893 r.
Gazeta Toruńska, nr 189/XV, 20 sierpnia 1881 r.
Głos Śląski, nr 108/XII, 8 września 1914 r.
Katolik", nr 9/47, 20 stycznia 1914 r.
Kurjer Warszawski, nr 237, 28 sierpnia 1894 r.
Poradnik Gospodarski, nr 8/XVII, 23 lutego 1906 r.
Przemysł Ceramiczny, nr 1/III, 1 luty 1913 r.
Rozwój, nr 98, 29 kwietnia 1911 r.
https://pl.wikipedia.org/
Materiały własne

Opracował
Bogdan Mucha