Dokumentacja przekazana do Muzeum Gross-Rosen w Rogoźnicy

Obóz Gross-Rosen powstał w sierpniu 1940 roku jako filia KL Sachsenhausen, której więźniowie przeznaczeni byli do pracy w miejscowym kamieniołomie granitu. Pierwszy transport przybył tam 2 sierpnia 1940 roku. 1 maja 1941 roku Arbeitslager Gross-Rosen uzyskał status samodzielnego obozu koncentracyjnego. W pierwszych dwóch latach istnienia KL Gross-Rosen był małym obozem nastawionym w dalszym ciągu na obsługę kamieniołomu. Mordercza 12-godzinna praca w kamieniołomie, głodowe racje żywnościowe, brak należytej opieki lekarskiej, nieustanne maltretowanie i terroryzowanie więźniów zarówno przez załogę SS, jak i więźniów funkcyjnych powodowały duża śmiertelność, a KL Gross-Rosen był postrzegany jako jeden z najcięższych obozów koncentracyjnych. Zasadnicza rozbudowa obozu Gross-Rosen przypada na rok 1944, zmienia się również jego charakter; obok centrali w Gross-Rosen powstają liczne filie (około 100) zlokalizowane przede wszystkim na terenie Dolnego Śląska, Sudetów i Ziemi Lubuskiej. Do największych należały obozy: AL Fünfteichen w Jelczu, 4 obozy we Wrocławiu (Breslau), Dyhernfurth w Brzegu Dolnym, Landeshut w Kamiennej Górze oraz w zespół obozów Riese zlokalizowanych w Górach Sowich. Ogółem przez Gross-Rosen – obóz macierzysty i jego filie – przeszło około 125 000 więźniów, w tym również więźniowie nie rejestrowani, przywożenia do obozu na egzekucję, np. 2 500 radzieckich jeńców wojennych. Do najliczniejszych grup narodowościowych w kompleksie Gross-Rosen (obóz główny i jego filie) należeli Żydzi (obywatele różnych państw europejskich), Polacy oraz obywatele byłego Związku Radzieckiego. Szacunkowa liczba ofiar obozu Gross-Rosen wynosi około 40 000. Jednym z najtragiczniejszych okresów w dziejach tego obozu była jego ewakuacja. Podczas transportów (nawet kilkutygodniowych) zginęło wiele tysięcy więźniów. Od jesieni 1943 roku do lutego 1945 roku działał na terenie KL Gross-Rosen wychowawczy obóz pracy wrocławskiego gestapo (AEL), przez który przeszło 4 200 więźniów.

Powyższe zwięzłe informacje, odnaleźć można na stronie internetowej Muzeum Gross-Rosen w Rogoźnicy http://www.gross-rosen.eu/. Współpraca Żarowskiej Izby Historycznej z Działem Naukowo-Badawczym Muzeum Gross-Rosen, którego kierownikiem jest pani Barbara Sawicka, dotyczy konsultacji, wymiany informacji oraz dokumentacji dotyczącej byłego obozu, filii zewnętrznych, więźniów obozu oraz ich pracy. W ostatnich dniach przekazaliśmy do Muzeum, kolejne pozyskane archiwalia oraz informacje. Na jednym z dokumentów figuruje nazwisko osławionego zbrodniarz SS-Hauptsturmführera dr Mengele. Jak napisała nam pani Barbara Sawicka: dziękuję za przesłane dokumenty. Przekażę je do archiwum. Niektóre z nich mamy u siebie (na pewno jadłospis z kuchni więźniarskiej), mamy także listę transportu przyjętego w Buchenwaldzie 7 marca 1945 r. Strona pierwsza tego spisu więźniów, którą Pan przysłał, różni się w kilku miejscach od egzemplarza naszego; wygląda to tak, jakby ktoś wykonał odpis niedokładny i z dodaniem własnych interpretacji z tego samego dokumentu, z którego kopię mamy w archiwum (te same numery archiwalne). Tyle na gorąco. Odezwę się gdy przyjrzymy się temu materiałowi bliżej.

Opracowanie
Bogdan Mucha